Jheronimus : de wegen naar hemel en hel
Gary Schwartz
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Enkel raadpleegbaar |
Mercatorfonds, 2006 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : KUNST : 700 REMBRANDT |
31/12/2006
Ter gelegenheid van de 400e verjaardag van Rembrandt verscheen reeds een aanzienlijk aantal publicaties. Vele daarvan focusten op bepaalde onderdelen uit zijn oeuvre of concentreerden zich op specifieke aspecten van de artistieke of historische context waarin hij werkte. Andere uitgaven waren populariserend van aard (er verscheen zelfs een Rembrandt 'voor dummies') of gaven aan dit Rembrandtjaar een extra feestelijk cachet, zoals een chic boek met uitneembaar materiaal. Maar het meest prestigieuze werk, zowel inhoudelijk als vormelijk, is Het Rembrandt boek. Kunsthistoricus en Rembrandtkenner Gary Schwartz publiceerde hiermee een groots opgezet overzichtswerk over het leven en werk van de gevierde schilder. Zowat elk onderwerp dat in het verleden in kleine en grote Rembrandtstudies aan bod kwam, vindt hier een plaats, ondersteund door een uitgebreide selectie uit de schilderijen, tekeningen en etsen van de kunstenaar. Schwartz verdeelde deze veelheid aan tekst- en beeldmateriaal in negen grote hoofdstukken, die op hun beurt telkens nog eens opgedeeld werden in een aantal kleinere teksten. De meeste van die teksten laat hij voorafgaan door een korte résumé. Door deze klare indeling wordt de enorme hoeveelheid inhoudelijke informatie waarmee je hier overstelpt dreigt te worden, uiteindelijk nooit een probleem, en behoud je gemakkelijk het overzicht.
Schwartz opent zijn boek op een bijzondere manier. Onder de titel 'Een embleem voor dit boek' voert hij Rembrandts 'Zelfportret als de apostel Paulus' (zie afb.) op, waarin de schilder zichzelf voor het eerst (we schrijven dan 1661) afbeeldt als een historische figuur. Voor Schwartz is de keuze van de schilder om zichzelf als de apostel Paulus te portretteren niet gratuit; hij ziet Paulus als een figuur waarmee Rembrandt zich wel vereenzelvigen moest. In het midden latend of de laatste zich liet inspireren door een passage uit Paulus' eerste brief aan de Korinthiërs, is deze volgens Schwartz voor een goed begrip van Rembrandts werk in ieder geval zeer verhelderend. Paulus schreef in deze brief een 'zelfportret in woorden' dat een mooie vergelijking oplevert met 'Rembrandts visuele zelfportretten': "Vrij als ik ben ten opzichte van iedereen, ben ik de slaaf van iedereen geworden om hen te winnen. Voor de Joden ben ik als een jood geworden om hen te winnen. [...] Voor de zwakken ben ik zwak geworden om hen te winnen. Ik ben voor iedereen wel íets geworden,..." (1 Kor. 9:20-22) Ook Rembrandt portretteerde zichzelf in verschillende gedaanten (van militair tot dichter, van bedelaar tot grootindustrieel) en binnen verschillende soorten taferelen, en hiermee toont hij volgens Schwartz zijn wil om zich in verschillende situaties en mensen in te leven, zijn gericht zijn op de ander. Hierdoor "won hij de harten van joden, christenen, niet-gelovige humanisten en van de zwakken. En hij deed dat door te worden zoals zij, in het afbeelden en het verbeelden van zichzelf." Daarom zijn Rembrandts zelfportretten voor Schwartz dan ook niet zozeer de bevestiging van een sterke persoonlijke identiteit ? consequent daarmee neemt hij geen apart hoofdstuk over de zelfportretten op ?, maar "veeleer een werktuig waarmee de kunstenaar, net als Paulus, poogt de ander te worden." Door deze gedachte mee te nemen door het hele boek, krijg je een andere, correctere en rijkere kijk op het werk van de schilder.
Voorts biedt het boek een luxueus ruime blik op het leven en werk van de kunstenaar: van uitgebreid biografisch materiaal (één biografie in tekst en één in schema met de kernmomenten in zijn leven), tot grondige uiteenzettingen over zijn metier (alle soorten materialen en technieken die Rembrandt gebruikte, worden hier ? ook voor de leek ? bevattelijk uit de doeken gedaan), van studiewerk (tekeningen, etsen) tot afgewerkte schilderijen, van Rembrandts veelbesproken financiële geschiedenis en de opdrachtgevers voor wie hij werkte tot de ? talloze ? onderwerpen die hij voor zijn kunst in aanmerking nam. Dat Rembrandt al deze thema's ? bv. portretten in allerlei gedaanten van geliefden of kennissen, landschappen, religieuze taferelen, historieschilderkunst ? op een heel eigen(zinnige) manier in de verf wist te zetten, is genoegzaam bekend. Maar Schwartz weet de kennis hieromtrent aan te vullen met of in het licht te plaatsen van zijn eigen ideeën en bevindingen, die hij dan weer illustreert met toepasselijke beelden.
Dat alles levert een erg rijk boek op, dat door Schwartz' heldere en welgevormde taal en zijn educatief talent ook voor de niet-gespecialiseerde lezer, de niet-ingewijde liefhebber toegankelijk is. Wel is het jammer (en verrassend) dat deze uitgave ? waaraan duidelijk veel zorg is besteed ? ontsierd wordt door de slordige nummering in de 'Index van Rembrandts werken'. Die verwijst je niet efficiënt door naar de juiste pagina, wat voor een groot (in opzet zowel als in formaat) kunstboek als dit toch wel echt een gebrek is. Voorts niets dan lof voor Het Rembrandt boek, dat behalve door zijn boeiende, heldere en mooi geschreven teksten ook uitblinkt door zijn verfijnde ? klassieke ? vormgeving. Het moet een hele klus geweest zijn om het heterogene materiaal ? behalve tekst en (voortreffelijke) reproducties vind je hier ook foto's, afbeeldingen van oude stadskaarten, tabellen etc. ? fatsoenlijk georganiseerd te krijgen, maar de makers van dit boek zijn er met glans in geslaagd. [Iris Paschalidis]
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.