Nul-zes : dertien verhalen in de oude trant
Ingo Schulze
Ingo Schulze (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2007 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : SCHU |
31/12/2007
Enrico, alias Heinrich Türmer, is ondergedoken. Behalve schulden heeft hij een hoop brieven achtergelaten ? die de auteur Ingo Schulze uitgeeft. In zijn voorwoord schrijft Schulze dat de brieven als een roman over de Wendezeit gelezen kunnen worden en hij heeft niets dan lof voor de kwaliteit van de teksten, waardoor hij twijfelt of de brieven écht wel door de mislukte DDR-auteur Enrico Türmer geschreven werden. Het spel met de fictie is begonnen. De uitgever becommentarieert de brieven van Türmer in voetnoten. Dat zijn verklaringen van in de DDR gebruikelijke maar in het Westen minder bekende uitdrukkingen, maar ook pedante en sarcastische commentaren over de briefschrijver. Soms gebruikt Schulze ze om je bij de les te houden, maar het is niet irritant. Al die brieven schreef Türmer tussen 6 januari en 11 juli 1990, net na de Wende dus, aan drie personen: zijn geliefde zus Vera, die de DDR al voor 1989 verlaten heeft; zijn schoolvriend Johann Ziehlke, die theoloog is geworden; en de West-Duitse fotografe Nicoletta Hansen, zijn verre geliefde. Aan Vera en Johann vertelt hij over zijn huidige activiteiten, aan Nicoletta over zijn vroegere leven, dat in 1962 in Dresden begon (ook Ingo Schulze heeft daar toen het levenslicht gezien). Al in zijn schooltijd wil hij een dissidente schrijver worden die in het Westen naam maakt. Na zijn filologiestudie in Jena gaat hij als dramaturg in het Thüringse stadje Altenburg aan de slag (weer een parallel met de biografie van Schulze). Als er in Altenburg een afdeling van de oppositiebeweging Neues Forum wordt opgericht, is hij daar niet blij mee: hoe moet hij zich als auteur profileren als de DDR ophoudt te bestaan? Meteen na de val van de Muur op 9 november richt hij met een paar gelijkgezinde vrienden het 'Altenburger Wochenblatt' op (ook dit is uit het leven van Schulze gegrepen). Het blad wil een motor van de democratisering zijn en de politici kritisch volgen. Maar de schandalen die ze aan het licht brengen, interesseren niemand, en ze krijgen niet genoeg advertenties en sponsors. Op dat ogenblik duikt de West-Duitse investeerder Clemens von Barrista op. Hij laat Türmer zien hoe het eraan toegaat in de kapitalistische wereld. Türmer lanceert een gratis advertentieblad ? de culturele en ideologische streefdoelen worden daarmee voorgoed begraven, maar hij verdient geld, en daar komt het toch op aan in deze nieuwe maatschappij?
Nieuwe levens schetst niet alleen een maatschappelijke omwenteling, maar is ook een kunstenaarsroman, een herinnering aan de dissidentenbeweging in de DDR en een kritiek op de scrupuleuze zakenwereld. Ook de vraag naar de zin van het leven klinkt onderhuids in vele passages. Het centrale thema wordt het best verwoord in een brief aan Nicoletta: "Sinds een paar weken loop ik met een vraag rond. In het begin nam ik hem niet serieus; hij was me te profaan. Maar intussen geloof ik dat hij gegrond is. Hij luidt: op welke manier is het Westen in mijn hoofd gekomen? En wat heeft het daar aangericht?" De ironie en de komische situaties en formuleringen maken van dit dikke boek, ook voor niet-ingewijden in het DDR-verleden, een aangename reis naar een dichtbij verleden. De mooiste passages echter zijn die over het schrijven. Zo noteert hij over zijn geboorte als schrijver (tijdens een zomervakantie als 14-jarige): "Nu komt het me voor alsof ik dat allemaal alleen maar heb gedaan om ervoor te zorgen dat de wereld gevangen raakte tussen de bladzijden, zodat die mij nu, in de herinnering aan die dagen, met al haar geluiden, geuren en kleuren in de schoot zou vallen."
Ingo Schulze heeft voor zijn Nieuwe levens de ouderwetse vorm van de briefroman gekozen, maar zijn thematiek is uiterst actueel, en het vertelplezier van de schrijver sleept je na een tijdje helemaal mee, ondanks de soms storende Duitse constructies en redactionele slordigheden. [Hilde Keteleer]
Martin Mooij
De auteur (1962) geldt als een van de nieuwe sterren in de hedendaagse Duitse literatuur en wordt alom hemelhoog geprezen. Dit geld vooral ook voor zijn nu in het Nederlands vertaalde roman in brieven en prozateksten 'Neue Leben'. Het centrale thema is de tijd van overgang en ondergang, soms ook opgang in de tijd van de opheffing van de vroegere DDR, dus in 1989 en 1990. Hoofdpersoon is een nog jonge Heinrich, later Enrico Türmer, die als acteur afscheid neemt van het toneel om bij een nieuw opgerichte krant te gaan werken. In die toch wel chaotische tijd is immers alles mogelijk en je moet maar gebruik maken van de mogelijkheden die het toeval je biedt. In brieven aan vriend(inn)en en verwanten schrijft hij wat er gaande is en hoe hij dit zelf ondergaat. Dat gebeurt met de nodige humor en met nog meer misverstanden of hindernissen en met heel veel noten en verklaringen. Het is nog maar de vraag of het de gewone man of vrouw na de machtswisseling beter zal gaan. De vele noten en toelichtingen zijn nodig, maar bemoeilijken soms ook het lezen, vooral als men sommige begrippen al kent. De roman is soms nogal wijdlopig en je kunt je afvragen of dit alles voor de Nederlandse lezer altijd wel even boeiend is. Vrij kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.