Het Romeinse leger
Bernard van Daele
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Davidsfonds, 2006 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 923.4 DAEL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Davidsfonds, 2006 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 923.4 VAND |
31/12/2007
Oorlogvoering in de oudheid
Amateuristische Grieken
De vroege oudheid (8e-6e eeuw v.C.) werd door het Assyrische en Babylonische Rijk beheerst. Het bijbelboek Koningen beschrijft hoe ze de Israëlieten als ballingen meevoerden en Jeruzalem veroverden en in die tijd (tweede helft van de 8e eeuw) schreef ook Homerus zijn Ilias over een episode van een Griekse oorlog tegen de Trojanen. Hij bewerkte reeds bestaande lofzangen op Myceense helden om (na de "donkere eeuwen") het gevoel van eigenwaarde van de adel te stimuleren. Homerus heeft het over bronzen wapens en pantsers, die thuishoorden in de Myceense periode (1600-1200), maar ook over ijzeren voorwerpen die naar de 8e eeuw verwijzen. Ze hadden zwaard, speer, pijl en boog als aanvalswapens en beschermden zich met helm, harnas, beenbeschermers en schild. Ze gebruikten ook strijdwagens, maar waarschijnlijk alleen om zich naar de plaats van de strijd te begeven, hoewel Achilles het lijk van Hector aan zijn wagen rond Troje sleurt. Ze evenaarden daarmee zeker niet de krijgskunst van de Assyriërs, die over een verbeterde metaaltechnologie en stormrammen beschikten. Homerus' epos is als een archetype de West-Europese cultuur blijven beïnvloeden, omdat het een universele, algemeen menselijke waarde had. In de eerste verzen wijst Homerus erop dat de helden de prooi voor honden en vogels worden, en beschrijft onverhuld wat er gebeurt als mensen elkaar doden, een thema dat Euripides later in zijn tragedies overnam. Het lot van de zegevierende Grieken was trouwens niet benijdenswaardig: Agamemnon werd bij zijn thuiskomst vermoord, en Odysseus moest tien jaar zwerven.
In het oosten breidde de macht van de Perzen zich snel uit: ze veroverden Babylon (539) en Egypte (525), en later ook Macedonië, Klein-Azië en de eilanden van de Egeïsche Zee. Toen Darius hun expansie op het Griekse vasteland verder zette, werd hij bij Marathon (490) gestopt en verslagen door het Atheens hoplietenleger. Deze zwaar gewapende hoplieten waren beter uitgerust dan de Perzen. Hun uitrusting (helm, kuras, groot rond schild, scheenbeschermers, speer, zwaard) woog zo'n 15 kg en in hun compacte opstelling konden ze een enorme stootkracht ontwikkelen. Darius en zijn opvolger Xerxes besloten de Grieken vanuit het noorden, over het land aan te vallen. De Athener Themistocles liet een ontzaglijke vloot bouwen (omdat het orakel aangeraden had een "houten muur" tegen de Perzen op te richten). De Perzen versloegen de Grieken in de Thermopylaepas (waar Leonidas en zijn Spartanen omkwamen), en ze veroverden ook de acropolis, maar in 480 werden ze in de zeeslag bij het eiland Salamis verslagen.
Dan begon voor Athene, o.l.v. Pericles, een halve eeuw van een opmerkelijke politieke en culturele bloei, voorspoed en zelfvertrouwen. In 477 werd de Delisch-Attische zeebond opgericht: de leden leverden oorlogsschepen of betaalden een bijdrage, waarmee Athene dan schepen zou bouwen. Dat de Atheners uiteindelijk met een deel van dat tribuutgeld de stad en de acropolis verfraaiden, zette echter kwaad bloed. Wanneer er later een conflict uitbrak tussen Athene en Sparta (Peloponnesische oorlog), dan zouden ook heel wat steden naar Sparta overlopen.
De milities van beide steden waren totaal verschillend: tegenover het zwaar getrainde beroepsleger van de Spartanen hadden de Atheners (en heel wat andere Griekse steden) eigenlijk een amateuristisch leger van burgers die zelf hun wapens moesten aanschaffen, weinig opleiding hadden, niet gewoon waren te gehoorzamen en in een vrije democratische wanorde zelf bepaalden wanneer ze sliepen en aten. In zijn beroemde grafrede voor de gesneuvelden in het eerste jaar van de Peloponnesische oorlog, spreekt Pericles vol lof over de vrije, open, ongedwongen geest van de Atheense democratie. Hij stelt dat de ontspannen levenswijze van de Atheners even goed helpt om de gevaren kan trotseren, als een afmattende training vanaf de jeugd.
De Peloponnesische oorlog (431-404) was een strijd op leven en dood tussen het democratische Athene met haar indrukwekkende oorlogsvloot, en de oligarchie Sparta, met haar voortreffelijk landleger. In deze oorlog wonnen ruiterij en lichtgewapende infanterie aan belang. Krijgstactiek en misrekeningen, het toeval en de pest, resulteerden in wisselende successen en tegenslagen. Een nooit geziene geweldspiraal maakte een einde aan de gewoontes, instellingen, opvattingen en zelf opgelegde beperkingen van een beschaafde samenleving. Sparta, dat de steun had van de Perzen, werd uiteindelijk overwinnaar, maar kwam zelf erg verzwakt uit de strijd en Sparta moest in 371 het leiderschap aan Thebe overlaten. In 338 werden Athene en Thebe door het efficiëntere leger van Filippus van Macedonië verslagen. Zijn zoon Alexander de Grote (356-323) versloeg als leider van de Helleense oorlog de Perzen. Later veroverde hij o.m. Palestina en Egypte. Hij was van plan de Griekse cultuur over de wereld te verspreiden, maar toen hij daarin ook oosterse elementen wou integreren en zich als een oosters vorst begon te gedragen, stuitte dat op verzet. Bij zijn dood werd zijn rijk onder zijn generaals verdeeld. Antipater kreeg naast Macedonië ook Griekenland, waar hij een opstand kon onderdrukken. Later streden de Grieken met Romeinse hulp tegen Macedonië, maar in 146 werd Griekenland een Romeinse provincie
Professionele Romeinen
De Romeinen konden hun machtige rivaal Carthago nu definitief verslaan en een einde maken aan de derde Punische oorlog. Eerder hadden ze systematisch Italië veroverd. Aanvankelijk werd het nog kleine Rome door rijke burgers verdedigd, maar sinds de legerhervorming van Marius, die ook de bezitloze klasse inschakelde, vormde het legioen de ruggengraat van de Romeinse legermacht. Een legioen telde normaal zesduizend man en bestond uit dertig eenheden, waarvan er tijdens de veldslag tien naast elkaar stonden. Legioensoldaten moesten het Romeinse burgerrecht hebben, maar er waren ook hulptroepen die in de overwonnen provincies en zelfs buiten het rijk geronseld werden. Als wapens hadden legioensoldaten een helm, een harnas (of borstplaat), scheenplaten, een schild, een zwaard, een lans en een werpspies. Bij een belegering gebruikten ze katapulten, stormrammen en houten, met natte huiden bedekte galerijen. De cavalerie speelde een ondergeschikte rol. Voor gevechten op zee deed Rome aanvankelijk een beroep op geallieerde kuststeden met een maritieme traditie, maar in 261 (de eerste Punische oorlog rond Sicilië) besloot het 120 schepen te bouwen. De Carthaagse veldheer Hannibal kopieerde de Romeinse manier van oorlog voeren: na de slag bij het Trasimeense meer (217) rustte hij zijn troepen met dezelfde wapenrusting uit als de legionairs en tijdens de slag bij Zama (202) stelde hij ze ook in drie linies op.
In de eerste eeuw v. C. was de Romeinse wereld het schouwtoneel van burgeroorlogen, en de Romeinen streden ook tegen elkaar. De optimaat Sulla versloeg Marius, de leider van de volkspartij en nam bloedig wraak op zijn tegenstanders. Nadat Caesar Gallië onderworpen had, raakte hij in conflict met Pompeius (en de senaat). Hij zegevierde (Pharsalus, 48), maar betaalde zijn dictatoriale macht met de dood (44). Dan volgde de rivaliteit tussen Antonius en Octavianus, die na zijn overwinning (Actium, 31) als Augustus het principaat vestigde. Hij beschikte over 700 oorlogsschepen en zorgde voor een permanent beroepsleger.
Met Augustus kwam de 'pax Romana', een door Rome opgelegde en gegarandeerde vrede die wel verstoord werd door opstanden van nog niet voldoende geïntegreerde provincies en door enkele (defensieve) veroveringen. Zo werden in de eerste eeuw n.C. drie Romeinse legioenen in het Teutoburgerwoud vernietigd (9), veroverde Claudius Zuidoost-Engeland (43), verwoestte Titus Jeruzalem (70) en onderwierp Domitianus Brittannië (84).
In de derde eeuw voerde Rome op twee fronten oorlog: tegen de Nieuw-Perzen aan de Eufraat en tegen de Germanen aan de Rijn en Donau. De soldatenkeizers volgden elkaar snel op, want legerafdelingen schoven steeds nieuwe kandidaten naar voor. Vanaf keizer Constantijn (begin 4e eeuw) bestond het Romeinse leger uit mobiele elite-eenheden in het binnenland en statische grensposten. Omdat de Romeinen niets meer voor het soldatenleven voelden, werden ze steeds meer door jonge Germanen vervangen. Na keizer Theodosius werd het Romeinse rijk in twee delen verdeeld (476). De West-Romeinse keizer werd in 476 afgezet door Germaanse huursoldaten, die hun leider Odoacer tot koning van de Germanen in Italië kozen en de autoriteit van de keizer van Constantinopel (Oost-Romeinse rijk) erkenden. [Jef Ector]
Redactie Vlabin-VBC
Na zijn gedetailleerde studie 'Het Romeinse leger' (2003)* wijdt archeoloog Bernard Van Daele nu een uitvoerige studie aan de Romeinse marine. In de vroege Republiek deden de Romeinen regelmatig beroep op geallieerde kuststeden met een maritieme traditie, maar vanaf de Eerste Punische Oorlog bouwden ze gestaag een grote vloot uit. Na een historisch overzicht gaat de auteur uitvoerig in op de samenstelling, de constructietechnieken, de bewapening en de bemanning van de Romeinse marine. Ook behandelt hij diverse provinciale militaire vloten en enkele beroemde zeeslagen. Hij baseert zich vaak op epigrafische en literaire bronnen en op archeologische vondsten, waarbij een in 2005 bij Ravenna opgegraven grafsteen. Deze studie bevat heel wat illustraties (in zwart-wit), plattegronden, kaarten en figuren. De auteur verklaart Latijnse termen in de tekst of in de (onvolledige) woordenlijst achteraan. Er is geen index, wel een tijdtafel, een lijst van belangrijke personen en keizers, en een uitgebreide bibliografie.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.