De eerste holocaust : over de massamoord op de Armeniërs
Robert Fisk
Robert Fisk (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Anthos, 2006 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : GESCHIEDENIS : 929.1 FISK XXL |
31/12/2006
Iran en Irak, Israël en Palestina, Irak en Koeweit, de burgeroorlogen in Afghanistan en Algerije, nogmaals Irak etc. Ruim dertig jaar journalistiek bedrijven in het Midden-Oosten was voor Robert Fisk een aaneenschakeling van conflicten en oorlogen, die naar zijn gevoel steeds crescendo gingen. Uit zijn enorm archief van reportages en documentatie puurde hij De grote beschavingsoorlog, een monumentaal boek, zowel qua volume als qua evocatie van onrecht en leed.
Het is geen chronologisch verslag geworden. De auteur verbindt verschillende conflicten associatief aan elkaar via de thema's verraad en wraak, het verraad van het Westen tegenover het Midden-Oosten, en de daaropvolgende reactie en wraak van de moslims in het Midden-Oosten. Wraakgevoelens en -daden van Arabieren ziet hij als een begrijpelijke reactie op de imperialistische interventies van het Westen in het Midden-Oosten, te beginnen bij de Sykes-Picot-overeenkomst en de verklaring van Balfour, tot en met het stappenplannen van de huidige Bush-regering, waarin de Israëlische kolonies op de Westelijke Jordaanoever internationaal gelegitimeerd werden. Die gewelddadige reacties werden eerst onderling uitgevoerd in bloedige repressie en burgeroorlog, maar nu volop gekeerd tegen het Westen. Daarom begint Fisk zijn boek met de grote wraakengel, Osama Bin Laden, die hij driemaal ontmoette. De Arabieren hebben hun angst verloren, en de zelfmoordaanslagen in Israël, Irak en westerse hoofdsteden zijn er het bewijs van.
Teloorgang van
de menselijke geest
Het geweld in het Midden-Oosten heeft voor de journalist niet alleen een historische betekenis, maar ook een persoonlijke. Zijn vader, Bill Fisk, vocht in de Eerste Wereldoorlog aan de Somme. Door de verhalen van zijn vader is oorlog voor Fisk altijd een reëel en afschuwelijk gegeven geweest, "de volledige teloorgang van de menselijke geest", en die visie kleurt zijn journalistieke ethos (zie verder). Uit het leven van zijn vader haalt hij de titel van zijn boek. Op een van zijn vaders oorlogsmedailles staat gegraveerd 'De Grote Oorlog voor de Beschaving', maar dat ontlokt bij Fisk enkel schampere reacties. Alle oorlogen die hij versloeg, werden steeds met zo'n hoger doel gerechtvaardigd, maar de ware, geopolitieke redenen werden steeds verborgen, en de uitkomst voor de bevolking van het Midden-Oosten was altijd leed, onrecht en verraad. Nog belangrijker is de ruimere betekenis van het oorlogsverleden van zijn vader: "Ik moet er vaak aan denken dat, hoe je het ook wendt of keert, mijn eigen leven en mijn loopbaan als journalist -- eerst in Ierland, vervolgens in het Midden-Oosten en de Balkan -- volledig is gewijd aan de berichtgeving over de brandhaarden die zijn ontstaan rondom deze grenzen, de ineenstorting van ministaatjes die door mijn vaders oorlog konden worden opgericht, en aan het doden van hun volkeren". Fisk doelt hier op de door het Westen opgetrokken, artificiële en door eigenbelang ingegeven grenzen en gestichtte naties na de Eerste Wereldoorlog.
Omwille van die visie is de vroegste oorlog waar Fisk over bericht de genocide op de Armeniërs in 1915 -- het aangrijpende en fel aanklagende hoofdstuk 10. Hij citeert Winston Churchill: "dat het zeer wel mogelijk is dat de Britse aanval op het schiereiland Gallipoli de genadeloze razernij van de Turkse regering heeft aangewakkerd". Wraak dus, als reactie op een imperialistische interventie, maar uitgeoefend op een ander, machteloos volk. Even machteloos waren de Palestijnen, die moesten opdraaien voor de beloftes (de Balfour-verklaring) en zonden (de Holocaust) van het Westen. Fisk is uitermate consequent in zijn visie. Wanneer hij in december 2001 aangevallen wordt door Afghaanse vluchtelingen, verklaart hij dat "hun gewelddadigheid geheel en al het product [was] van anderen -- van ons". Hij schaamt er zich zelfs voor dat hij terugsloeg om zijn leven te redden.
Gedegen journalistiek
Met zijn these over verraad en wraak maakt Fisk zich natuurlijk niet geliefd bij Westerse regeringsleiders en publicisten. Wanneer Ahmadinejad een gelijkaardige uitspraak doet over Israël, of Bin Laden het Westen aanraadt om Fisk te lezen (meer nog, Fisk zelfs wil engageren in zijn strijd), dan zijn die leiders, en de grote media, er als de kippen bij om Fisk in het antisemitische en terroristische kamp te plaatsen. Bovendien zou Fisk de Arabieren een excuus leveren om hun eigen verantwoordelijkheid te ontlopen. Fisk verdedigt zich fel tegen zo'n aantijgingen. De meerderheid in de Arabische wereld hangt inderdaad een gelijkaardige visie op de geschiedenis van hun regio aan, en Bin Laden verwoordt die visie op de meest pregnante wijze, maar Fisk wijst enerzijds terrorisme en zelfmoordaanslagen radikaal af, en hekelt anderzijds de ondemocratische en corrupte machthebbers van de moslimwereld. De beste verdediging tegen de aanvallen op zijn persoon ligt echter in zijn gedegen journalistiek. Fisk is een speurhond die niet loslaat tot hij het kleinste detail uitgeplozen heeft of de ware betekenis van een gebeurtenis doorgrond heeft. Hij verliest zich niet in speculaties over de botsing tussen beschavingen, globalisering of Amerikaans imperialisme, maar gaat steeds op zoek naar het concrete bewijs en meerdere getuigenissen. Daarom voelt hij al vroeg, veel vroeger dan andere oorlogscorrespondenten, dat de Iraanse mollahs en de Afghaanse mujahedin weinig goeds beloven. Daarom voelt hij meteen aan in welke richting hij moet zoeken wanneer politici en woordvoerders een leugenachtige verklaring afleggen. Dubbele standaarden, verdoken racisme, verhullend en manipulatief taalgebruik klaagt hij fel aan, en de media die dat soort taalgebruik overnemen, krijgen er van langs.
In oorlog en onrecht wil Fisk geen bijstander zijn. Inspiratie hiervoor haalt hij uit het gedrag van zijn vader tijdens de Eerste Wereldoorlog, en bij collega's als de Joodse Amira Hass en Eva Stern. Net omwille van de holocaust die hun famieleden trof, onderzoeken zij kritisch het optreden van het Israëlische leger in Palestina en Libanon. Fisk houdt er een hoogstaande notie van verantwoordelijkheid op na. Hij confronteert er bv. de in het Midden-Oosten alomtegenwoordige wapenhandelaars mee. Toen in 1996 het Israëlische leger een Hellfire raket afschoot op een Libanese ambulance en daarmee zes onschuldige vrouwen en kinderen ombracht, nam hij een scherf van die raket mee naar de hoofdkantoren van producent Boeing in Duluth (VS). Merk dat Fisk dit soort activistische journalistiek al bedreef voor Michael Moore er met zijn Bowling for Columbine voor bekend werd. Bovendien is Fisk eerlijker dan Moore. Hij manipuleert de woorden van zijn opponent niet, en stelt duidelijk zijn eigen visie tegenover die van de andere.
Oorlogsobsessie
Oorlog is een obsessie voor Fisk. Te erg om iets goeds uit te komen. De westerse interventies zijn voorbarig en onbezonnen, en de 'missie' voor beschaving of democratie trouwens altijd schijn. De Britse inval in Irak van 1918, of ook nog de Franse bezetting van Algerije in 1830, lijken wat dat betreft griezelig op de huidige Amerikaanse interventie in Irak, zowel in hun (valselijk) opzet als hun bloedige afwikkeling en nederlaag voor de westerse grootmacht. Fisk stemt in met de Irakezen die het wrede regime van Saddam Hussein verkiezen boven de huidige anarchie, en spot met de optimistische regeringsleiders van het Westen èn het Midden-Oosten: "Ze hielden allemaal vol dat de dingen slechter werden, omdat ze eigenlijk beter werden. Hoe slechter de zaken ervoor stonden, des te beter ze zouden worden in de toekomst". Conclusie, wat de moslims in het Midden-Oosten nu vooral willen is "bevrijd worden van óns".
Fisks volgehouden focus op onrecht en leed -- karikaturaal zou je kunnen zeggen dat, wanneer een conflict uitbreekt, Fisk meteen naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis snelt om burgerslachtoffers te interviewen -- voorkomt soms een goede contextualisering van het conflict en een schets van hoe een land zich kan herstructureren na een oorlog. Een oorlog, hoe gruwelijk ook, schept soms nieuwe mogelijkheden. Een illustratie hiervan is Fisks ongeloof in de heropbouw van het kapot geschoten Beiroet, iets waar zijn goede kennis Rafik Hariri in geslaagd is, hoe problematisch de vastgoedspeculatie er ook moge zijn. Typisch genoeg schrijft Fisk niet over die heropbouw, maar wel over de moord op Hariri.
Zijn oorlogsobsessie maakt ook dat zijn "wandeling op een kerkhof" veel te dik wordt. De auteur herhaalt zichzelf te vaak en de lezer ervaart meer dan eens een déjà-vu, wat eigenlijk het opzet is van de auteur, gezien zijn argument over de cyclus van verraad en wraak in het Midden-Oosten. Sommige hoofdstukken, vooral die over de bezetting van de Palestijnse gebieden, zijn te veel een aaneenbreien van verschillende stukken waarbij de auteur nalaat een duidelijke geschiedenis en argumentatielijn te ontwikkelen. Over de visie van de auteur kun je natuurlijk eindeloos debatteren. Ze is eenzijdig en houdt veel te weinig rekening met de complexiteit van de internationale politiek. Fisk zet zijn verhaal over verraad en wraak wel heel dik in de verf en haalt het te pas en te onpas uit de kast. De lezer die het werk van Fisk zo'n beetje kent, zal hier trouwens niets nieuws leren. Niettemin kom je onder de indruk van dit werk, van de evocatie van onvoorstelbaar leed en onrecht. De hoofdstukken over de Iraanse revolutie, de genocide op de Armeniërs en de gruwelijke burgeroorlog in Algerije zijn zuivere staaltjes van Fisk journalistieke kunnen, maar in elk hoofdstuk komen er gelijkaardige passages voor. Het doet je besluiten dat Fisk een waardige oorlogscorrespondent (overigens een term die hij verafschuwt) in het Midden-Oosten is. [Chris Bulcaen]
Redactie
De Britse oorlogscorrespondent Robert Fisk is verbonden aan 'The Independent' en verblijft al meer dan dertig jaar in het Midden-Oosten. Hij was ooggetuige van vrijwel alle historische gebeurtenissen tijdens de afgelopen decennia in dit omstreden gebied. In deze kloeke uitgave geeft hij, in zijn eigen woorden, een alternatief voor de officiële geschiedschrijving. Het boek heeft het karakter van een epos en telt 1437 bladzijden. Zelden is een schrijver erin geslaagd om de conflicten van het Midden-Oosten zo aangrijpend, veelomvattend en duidelijk te beschrijven en te verklaren als Fisk. Tevens geeft hij een heldere en kritische beschouwing over de rol van de westerse landen bij de vorming van het moderne Midden-Oosten en de inmenging van de supermachten, met name de VS, bij de vele gewapende conflicten. Alle belangrijke spelers in deze regio heeft hij geïnterviewd, van Saddam Hussein tot Osama bin Laden, maar ook bijvoorbeeld de vader van een zelfmoordterrorist, een Israëlische kolonist, een Amerikaanse helikopterpiloot, kortom vele burgers en militairen, wier leven blijvend is beschadigd door krachten die deze regio overstijgen. Het boek heeft alles in zich om een klassieker te worden. Met enkele kaarten; kleine druk op dun papier.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.