Schrik : roman
Vladimir Makanin
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, 2002 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAKA |
31/12/2002
Van 1967 tot 1983 verschenen er elf boeken van Vladimir Makanin. Hij viel op door de originaliteit van zijn thematiek en door een volstrekt eigen kijk op de dingen, waardoor hij moeilijk onder een noemer kon gebracht worden. Stadsproza, dorpsproza; belijdenisliteratuur? Makanin was te veelzijdig, te complex, kortom uniek, "clearly his own man".
Vaste prik bij hem is de kleine nederzetting, de woongemeenschap die dienst doet als metafoor voor een levenswijze waarbinnen de kleine man zich een weg zoekt tussen de problemen die het systeem hem aandoet. Alle moraliseren is Makanin vreemd, maar hij graaft diep in de historische, morele, culturele en filosofische achtergrond van de situaties en de mensen die hij uitbeeldt. Omdat hij zo scherp armoede, sociaal onrecht en een zwerm donkere karakters analyseert heeft men hem een socioloog, een antropoloog genoemd. Het collectieve onderbewustzijn van het sovjetvolk is een hoofdthema bij hem en de psychologie van de woonkazerne is een belangrijk historisch element in dat onderbewuste.
De 'underground' van deze roman is het mengelmoesje van allerlei dichters, schrijvers en beeldende kunstenaars dat zich in de jaren '60 van alle socialistisch realisme niets meer aantrok en 'ondergronds' ging. Waar ze altijd gebleven zijn. De officieuze status van hun kunstenaarschap verschafte hun tegenover het officiële kunstestablishment het aureooltje van de echte cultuurdragers. In wezen raakten ze in het postcommunistische tijdperk van het echte maatschappelijke leven vervreemd, belegen hippies in een ondergesneeuwde tijd. Ze leven tussen die andere ondergrondse: mensen, die alle beschutting van religieuze en politieke -ismen verloren hebben, klein, boos, beledigd worden en zelf beledigen, op zoek naar zelfvervulling, zij het in de drank of de sleur.
De held van de roman heet Petrovitsj (een andere naam heeft hij niet ). Hij heeft vanaf de jaren '60 schrijversambities gekoesterd, maar heeft die nooit kunnen realiseren. In zijn omgeving geldt hij nu nog, in de jaren '90, als "de schrijver", zijn oude Underwood-schrijfmachine zeult hij trouwens nog altijd mee. In feite is hij dakloos, maar hij weet zich uit de slag te trekken als huisoppas in een enorme sovjetwoonkazerne, een mikrokosmos van de uiteenbrokkelende sovjetmaatschappij. Het is een enorm wooncomplex, waarin Petrovitsj door de eindeloze, troosteloze gangen dwaalt, altijd op zoek naar een klusje, dat hem een tijdelijk onderkomen kan verschaffen. Schrijven doet hij al lang niet meer, drinken des te meer. Een plot heeft de roman eigenlijk niet. De meest verscheiden types waarmee hij in aanraking komt, zorgen episodisch goed voor een babbeltje en een sigaretje in de gang, een losse scharrel met gemakkelijke dames op leeftijd, een onverwachte inkijk op een geteisterde mensenziel. Het is de tijd van de privatiseringen, handige jongens maken er gebruik van om woonruimte in te palmen, maffiose bendes maken de buurt onveilig. Als een of andere louche Kaukasiër hem probeert te beroven, brengt Petrovitsj hem om. De lakse overheid komt hem niet op het spoor, maar de alerte buurtbewoners pesten hem wel het huis uit. De dakloze Petrovits moet het voortaan stellen met provisorische onderkomens, bv. het station. Tijdens een dronken escapade vermoordt hij een KGB-informant op een zolderkamer. Weer wordt hij niet gepakt, maar na een zelfmoordpoging met pillen stort hij volledig in elkaar en wordt naar het ziekenhuis overgebracht, waar hij al een regelmatig bezoeker was van zijn broer, ooit ook een briljant underground-schilder, maar nu volkomen maf. Na zijn ontslag uit het ziekenhuis komt Petrovitsj via via weer terug in zijn oude woonkazerne. De lezer kan nog meemaken hoe hij zijn voor een dagje ontslagen broer daar kan ontvangen.
Underground is een aangrijpend boek. Een waterval van verhalen, waarnemingen, overwegingen, waarin vrienden, buren, minnaressen binnen en buiten lopen zonder spoor na te laten. Tijdsniveaus tuimelen door elkaar. Het staccato-ritme van de vertelling wordt constant onderbroken, weer in mekaar gezet op basis van een imponerende syntaxis, waarin zinnen uitdijen tot hele paragrafen met op elke bladzijden nog tussengevoegde zinnen tussen haakjes. Tussendoor flakkert subtiele humor op, des te treffender door het onverwachtse. Vaker nog bijtende ironie. Petrovitsj, wiens enige anker op de bodem van dit bestaan de grote klassieke Russische literatuur is, omdat die indirect verbonden is met God, is een hartveroverend personage. [Jos Van Damme]
Willem G. Weststeijn
De Russische schrijver Vladimir Makanin (geb. 1937) heeft sinds zijn debuut in 1965 regelmatig verhalen en korte romans gepubliceerd in de sovjetpers. Hij is een van de zeer weinige 'officiële' schrijvers die zich na de omwenteling niet alleen moeiteloos heeft aangepast aan de nieuwe tijd, maar zelfs aanzienlijk beter is gaan schrijven. De roman 'Underground of Een held van onze tijd' is zonder twijfel zijn belangrijkste werk tot nu toe. De hoofdpersoon, tevens verteller, is de 'underground'-schrijver Petrovitsj. Na de omwenteling heeft hij het schrijven eraan gegeven; hij voorziet in zijn levensonderhoud als conciërge in een grote huurflat. In die functie ontmoet hij talloze medebewoners: arbeiders, kunstenaars, prostituees, allochtonen (Kaukasiërs). In deze schitterend beschreven dwarsdoorsnede van de Russische maatschappij spelen drank, sex, oplichterij en moord een grote rol. Met deze ambitieuze roman heeft Makanin zich aan de top van de contemporaine Russische literatuur geplaatst. Een zeldzaam sterk boek in een uitmuntende vertaling. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.