De Kruistochten : de strijd om het Heilige Land
Thomas Asbridge
Thomas Asbridge (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Athenaeum-Polak & Van Gennep, 2006 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 925.6 ASBR |
31/12/2006
Wanneer wij terugkijken op de kruistochten, dan kunnen wij alleen maar onbegrip en ontzetting voelen voor zoveel plundering en doodslag. Dat zoiets ondernomen zou kunnen worden vanuit een geloof, lijkt ons zo onwaarschijnlijk dat we gemakkelijk aannemen dat economische motieven de echte grondslagen vormden van de kruisvaart. Of sneren we maar dat die vrome kruisvaarders weinig nobele roofridders waren. Maar toch was geloof het hoofdmotief van de kruisvaarders, betoogt de Britse specialist Thomas Asbridge in De eerste kruistocht.
Die stelling is intussen gemeengoed in het historisch onderzoek, maar is nog niet goed doorgedrongen tot het grote publiek, waarvoor het nog steeds nodig blijkt om de gruwel van de kruistochten en het islamitische perspectief erop te verduidelijken. Die twee aspecten zijn al lang verwerkt in de geschiedschrijving, die zich, weg van de grote, 'materialistische' synthese van Steven Runciman (A history of the crusades, 1951-1954), richt op de ideologische motivatie van de kruisvaarders, en natuurlijk verdergaand detaillistisch onderzoek doet op bronnen en archeologische vondsten. Resultaten van deze nieuwe aandacht sijpelden de laatste jaren al door naar toegankelijke boeken, zoals dat van Karen Armstrong (Heilige oorlog, 1999), of recent De geïllustreerde geschiedenis van de kruistochten (Terra, 2005). Deze publicaties overzien de hele geschiedenis van de kruistochten, Thomas Asbridge concentreert zich op de eerste, en belangrijkste kruistocht.
Het was paus Urbanus II die de idee van de kruistocht als een gewapende pelgrimage bedacht, en verkondigde in zijn befaamde preek in Clermont, 27 november 1095. Het was een nieuwe variant op het aloude concept van de heilige oorlog, waarin Urbanus een aantal historische evoluties en religieuze tendenzen samenbracht met de bedoeling de pauselijke macht te versterken. Het pausdom had toen nog geen volledige controle over de katholieke kerk en samenleving. Urbanus greep de smeekbede aan van de Byzantijnse vorst om militaire hulp tegen de oprukkende Turken, om zijn zeggenschap uit te breiden. Omdat hij de strijd tegen de islam als een heilige oorlog legitimeerde en tezelfdertijd voorstelde als een pelgrimstocht -- als boetedoening dus, die loutering kon opleveren --, wist hij een grote spirituele crisis onder de toenmalige adel te bezweren. Die kon de gewelddadige machtsstrijd in de verbrokkelde middeleeuwse samenleving niet verzoenen met zijn christelijke overtuiging. Uit de biografie van Tancred van Hauteville, kort na de eerste kruistocht geschreven, blijkt hoezeer de nieuwe idee van een kruistocht een oplossing bood voor die spirituele crisis. Nu waren die eerste kruisvaardersbiografieën natuurlijk grotendeels hagiografieën. De kruisvaarders hadden heus ook wel wereldlijke motieven, maar het onderzoek toont meer en meer aan dat de religieuze inspiratie het overwicht had. Men kan zelfs gewagen van een massahysterie, zeker in de eerste manifestaties van de kruistocht: de verschrikkelijke pogroms in Duitsland en de volkskruistocht, die als eerste Klein-Azië bereikte en daar compleet werd afgeslacht. De religieuze motivatie kan ook verklaren waarom de eerste kruistocht slaagde, ondanks alle tegenslagen (terrein- en weersomstandigheden), de grote Seldsjoekische en Fatimidische tegenstand en de sterke verdeeldheid onder de belangrijkste leiders van de kruistocht.
Wie het werk van de grote kruisvaarthistoricus Jonathan Riley-Smith een beetje kent -- hij schreef een aantal overzichtswerken zoals The Oxford illustrated history of the crusades (1997), The first crusaders (1997) en What were the crusades (2002), en was overigens de promotor van Asbridge -- zal hier geen fundamenteel nieuwe ideeën aantreffen. Ook de vorig jaar verschenen De geïllustreerde geschiedenis van de kruistochten (red. Thomas Madden) benadrukt de religieuze motivatie van de kruisvaarders. Asbridge kan wel nog meer verheldering bieden, nog beter duiden hoe die geloofsinspiratie zich in de praktijk uitte en verwikkeld raakte met meer wereldse behoeften en verlangens. Dat zien we bv. aan de geschiedenis van de lans in Antiochië. Toen de kruisvaarders daar fel bedreigd werden door de troepen van Kerbogha, vonden ze, na een visioen van de boer Peter Bartholomeüs, in de Sint-Pietersbasiliek de speer terug die het lichaam van Jezus aan het kruis had doorboord. Deze vondst gaf de kruisvaarders zoveel nieuwe moed, dat ze uit de stad braken en overwonnen. Waar het onderzoek totnogtoe niet veel meer kon doen dan de lans aan te halen als bewijs van het belang van de religieuze inspiratie, onderscheidt Asbridge meer in concreet detail hoe dat dan precies in zijn werk ging, nl. hoe die vondst van de lans niet het keerpunt betekende in de strijd, maar slechts een klein, retorische elementje was in een gewaagd wanhoopsoffensief. Asbridge reconstrueert overtuigend die hachelijke dagen in juni 1098 en weet door vergelijkend bronnenonderzoek en overtuigende argumenten te reconstrueren hoe verschillende motieven en belangen tegen elkaar speelden in de eerste kruistocht. Zijn besluit is dat die eerste campagne wellicht beter georganiseerd en geleid werd, bv. in samenspraak met de Byzantijnen, dan totnogtoe werd aangenomen.
Toch blijven er nog vele zaken onopgehelderd, en dat zal natuurlijk altijd zo blijven, met feiten die zo ver in het verleden liggen en fundamenteel gekleurde primaire bronnen. Over die bronnen merkt Asbridge overigens nog op dat ze een breuk veroorzaakten in de geschiedschrijving van die tijd, die van loutere kronieken evolueerden tot boeiende verslagen, met meer aandacht voor motieven en psychologie. Jammer genoeg werkt hij die stelling niet verder uit. Ook ontgoochelend is de eindzin van zijn werk: het resultaat van de eerste kruistocht was dat "het christendom en de islam samen op weg [waren] naar een permanent conflict". Hoewel dit louter historisch enigszins klopt, suggereert deze zin een begin van een historische continuïteit die er niet was, maar in onze post-9/11-samenleving al te gemakkelijk aangenomen wordt. Op het achterplat al schrijft professor Akbar Ahmed dat "Asbridge helpt de gebeurtenissen van 11 september 2001 te begrijpen". Dat doet Asbridge echter helemaal niet. Hij schrijft niet over latere kruistochten of interactie tussen christenen en moslims, en in interviews zweert hij ook het leggen van verbanden zoals Ahmed -- en zovele anderen, bv. Karen Armstrong in haar Heilige oorlog -- doet af. Het oprakelen van de kruistochten is een gegeven van begin 20e eeuw, door zowel westerse imperialisten, als islamitische conservatieven die zich verzetten tegen de modernisering en verwestering. Asbridge had in zijn boek een waarschuwing moeten opnemen tegen de al te gemakkelijke retorische aanname van een continuït tussen de kruistochten en de islamistische jihad. Die ongelukkige eindzin moet hij in een volgende editie van zijn boek wijzigen of verduidelijken. [Chris Bulcaen]
Prof.dr. A. Wessels
In dit omvangrijke boek wordt de geschiedenis beschreven van wat de eerste van wat een serie van 'kruistochten' zou worden die volgt op de oproep in de preek van de paus in 1095 in Clermont-Ferrand. Op een boeiende wijze wordt de overigens in vele opzichten schokkende geschiedenis verhaald. Vanaf de eerste bezieling voor de onderneming tot de verovering van de 'Heilige Stad', Jeruzalem. In die zin was deze eerste kruistocht eigenlijk als enige 'succesvol'. Er wordt verteld wat de deelnemers bezielde, hoe het gebeuren door het westers christendom werd gezien en welke gevolgen dit had voor de verhoudingen met de moslims. Hoewel de problemen worden aangeraakt, zou aan het einde een grondiger slotbeschouwing van het karakter van deze onderneming en de gevolgen (kruistocht, heilige oorlog, djihad) op zijn plaats zijn geweest. Voorzien van een lijst met de hoofdrolspelers, kaarten, verklarende woordenlijst, literatuurlijst en register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.