De evangelist
Bas Van Putten
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Vermist |
De Arbeiderspers, cop. 2006 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : VANP |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, cop. 2006 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : PUTT |
31/12/2006
Literatuur en muziek, het is een combinatie met een bijzonder potentieel. Zo blijkt uit de twee interessante 'muziekromans' die onlangs verschenen bij De Arbeiderspers: Art. 285b, het romandebuut van Christiaan Weijts, en Drijfjacht, het jongste boek van Bas Van Putten. Beide werken portretteren een hoofdfiguur die toenadering zoekt tot een onbereikbaar iemand. En in die vergeefse onderneming blijkt muziek het enige houvast.
April 2002. Pianoleraar en restaurantpianist Sebastiaan Steijn verneemt van de politie dat hij wordt aangeklaagd wegens stalking. Aangeefster is Victoria Fabers, een dansstudente die hij twee jaar eerder leerde kennen. Met deze beginsituatie verwelkomt Christiaan Weijts de lezer in Art. 285b. Wat volgt, is een reconstructie van de feiten die tot deze aanklacht hebben geleid. Retrospectief wordt een genuanceerd beeld geschetst van een merkwaardige verhouding, waaruit blijkt dat misdaad en misverstand, goed en kwaad, waarheid en leugen soms moeilijk te onderscheiden zijn. Sebastiaan en Victoria leren elkaar kennen in een peepshow -- zij danst om bij te verdienen, hij vat een enorme fascinatie voor haar op, die haar wispelturige en manipulatieve aard onvoorwaardelijk zal doorstaan. Algauw wordt Sebastiaan namelijk een jojo in Victoria's handen. Haar leven is een mozaïek van drugs, seksuele promiscuïteit en een grenzeloze vriendenkring waarvan zij het middelpunt is. Dat ze Sebastiaan elk fysiek contact ontzegt, lijkt zijn hunkering slechts te voeden. Deze machtsverhouding culmineert wanneer hij vanuit Italië een resem wanhopige sms- en voicemailberichten op haar afvuurt -- bewijsmateriaal in overvloed.
Maar er is meer. Een van Sebastiaans pianoleerlingen is de vijftienjarige Rosa, die de tweede hoofdrol krijgt in zijn leven. De intelligente, gevoelige Italiaanse vertegenwoordigt een heel andere wereld dan Victoria. "Er was de Amsterdamse wereld van theater en opwinding en drama, en er was de teruggetrokken wereld in Italië, waar hij met Rosa een huis zou kopen en een gezin zou stichten." Sebastiaan kan niet kiezen, waardoor de twee helften van zijn dubbelleven elkaar voortdurend overschaduwen en verstoren.
De relatie tussen Rosa en Sebastiaan ontkiemt in hun gezamenlijke ontdekking van Domenico Scarlatti's klaviermuziek -- wat tot enkele virtuoze romanpassages leidt waarin seks en muziek elkaar aanvullen. De sonates van Scarlatti worden zelfs een heus project: naast de "Barbaarse Theorie" die Sebastiaan over deze werken ontwikkelt, baseert hij er zich ook op voor een succesvolle reeks variaties. Muziek is het standvastigste element in zijn leven, een ankerpunt dat afsteekt tegen de woeligheid van zijn dubbele liefde. "Rosetta, Victoria en zijn fabrieks-Rösler vormden een driehoek en misschien, dacht hij op sommige momenten, was de fabrieks-Rösler wel de voornaamste van de drie."
Ook Bas van Puttens Drijfjacht heeft een muzikaal vertrekpunt. Een Nederlandse biograaf aast obsessief op informatie over zijn held, de Oostenrijkse dirigent Kaiser. Van deze excentrieke musicus hoopt de hoofdfiguur een diepte-interview te kunnen afnemen, als basis voor een biografie. Zijn verregaande bewondering neemt de proporties van vergoddelijking aan: naar eigen zeggen leeft hij sinds jaar en dag voor Kaiser, die hij "de Enige" noemt. Maar Kaiser is een wrede god. "Hij dient het goede, de kunst. Maar kan dat doen bij de gratie van zijn slechte inborst: heerszucht, onverdraagzaamheid, eenkennigheid." Die slechtheid vindt de biograaf bij zichzelf terug, wat het geplande boek over de dirigent autobiografische allures geeft: "Ik schrijf mezelf, met Kaiser als profeet." Helaas lijkt de muzikale demon na een wereldcarrière wel door de aarde verzwolgen. Kaiser leeft in afzondering en dirigeert niet meer, ondanks de duizelingwekkende bedragen die hem worden aangeboden. "Iedereen wil hem, niemand krijgt hem; ook daarin is hij God." De hoofdfiguur komt zijn idool dan ook moeizaam op het spoor. Wanneer een kennis hem laat weten dat Kaiser in Hamburg verblijft, vertrekt de biograaf meteen op reis.
De expeditie leidt van Hamburg via Mitteltal en Lyon naar Berchtesgaden, waar de zieke dirigent zich heeft teruggetrokken. In de loop van zijn reis krijgt de hoofdfiguur Kaiser enkele keren te zien, zij het steeds op zo'n onwerkelijke en vluchtige manier dat hij toch van hem verwijderd blijft. Zijn missie is een dooltocht, de achtervolging van een fata morgana. Ten slotte brengt de ontheiliging van zijn persoonlijke god een soort zelfaanvaarding met zich mee. "Ik verzoen mij met het zwakke. Ik lach: de ware held." Bovenal is de reis in deze roman dan ook een introspectieve tocht. Dit blijkt o.m. uit de overvloedige jachtbeeldspraak, waarbij de jagende hoofdfiguur steeds vaker wordt afgebeeld als prooi. "Er wordt op me gejaagd, en ik weet niet door wie." Onophoudelijk denkt de hoofdfiguur na; over zichzelf, over de spaak lopende relatie met zijn vrouw, over muziek. "Muziek is zo werkelijk. Je voelt en ervaart hoe het leven is, de vreugde en het drama. Maar zonder de vuiligheid die mensen elkaar aandoen. Toch is het geen toneel. Het is alleen zo echt dat het gespeeld lijkt, de hoogste vorm van theater."
Puur inhoudelijk zijn er meerdere overeenkomsten tussen Drijfjacht en Art. 285b. Zo hebben de mannelijke hoofdfiguren heel wat met elkaar gemeen: hun eenzame en observerende aard, hun liefde voor vrouwen, drank en reizen, hun jacht op een onbereikbaar object. Maar de grootste gemene deler van deze romans is ongetwijfeld de muziek. Omvat de 'soundtrack' van Art. 285b vooral muziek van Scarlatti en Liszt, hier en daar aangevuld met een streepje Bach of Chopin, dan treden in Drijfjacht componisten op zoals Schubert, Schumann, Beethoven, Bruckner en Ravel. Vooral Weijts put ook voor 'terloopse' beeldspraak uit het bodemloze reservoir van de muziek. E-mails hebben een "klankkleur", transacties worden voorafgegaan door een "opmaat", de beltoon van een gsm wordt beschreven als "een sireneachtig geluid dat in een kleine terts tussen twee tonen heen en weer sloeg." Ook structureel wordt Art. 285b geschraagd door de muziek. Zo keren enkele leidmotieven in de loop van de roman herhaaldelijk terug, als thema's van een fuga, een sonate of een symfonie.
Vanzelfsprekend wagen zowel Weijts als Van Putten zich nu en dan aan muzikale analyses, waarbij vooral de eerste dicht bij de compositie blijft. Enkele fragmenten uit Scarlatti's sonates worden op zo'n gedetailleerde en lyrische manier beschreven dat de leek misschien niet alles zal begrijpen, maar zeker geboeid zal verderlezen. De muzikale bespiegelingen in Drijfjacht zijn wolliger, en neigen meer naar het psychologische en biografische. Maar daar heeft ook de stijl van deze contemplatieve roman veel mee te maken. Af en toe ontbreekt het Van Putten aan een lichte noot, aan een tegengewicht voor de grote woorden en gedachten van zijn hoofdfiguur. "Mijn leven, dat zit zo. Ik kus de vrouw, ik ga mijn weg, ik boet, ik denk, ik ben. Ik ben een jager. Ik jaag op betekenis." Zulke mijmeringen zijn schering en inslag, en in al hun welluidendheid doen ze af en toe gekunsteld aan. "Soms moet de ironie aan kant, soms wel," zegt de verteller, maar voor de lezer zou ze een welkome afwisseling zijn.
In dat opzicht is Art. 285b kleurrijker en gevarieerder. Schijnbaar moeiteloos tovert Weijts een amalgaam van stijlen tot een ingenieuze constructie. Net als het wetsartikel 285b (dat stalking in Nederland strafbaar maakte) bestaat de roman uit twee 'leden', die elk zijn samengesteld uit hoofdstukken met uiteenlopende titels. Het geheel is opgevat als een voorlichtingsrapport voor de officier van justitie.
Ook de taal in deze roman is bijzonder veelzijdig. Naast het juridische jargon is er de 'hippe' straattaal van Victoria (vol uitroepen als "Vet!" en "Man!") en de Nederlands-Italiaanse taalmuziek van Rosa. Behendig jongleert Weijts met al deze registers, die overkoepeld worden door Sebastiaans gevoelige en ironische overpeinzingen. Deze stilistische verscheidenheid brengt elk personage in zijn eigenheid tot leven, en is een van de grootste kwaliteiten van Weijts' debuut.
Op een bepaald moment bedenkt de biograaf uit Drijfjacht: "Mijn doel is de versmelting van de feiten tot een beeld, een analyse. Het thema van die analyse is de mens." De woorden zouden perfect van Sebastiaan Steijn afkomstig kunnen zijn: zowel Drijfjacht als Art. 285b zijn 'menselijke analyses', zij het van zeer verschillende aard. Gaat Van Putten eerder expliciet-psychologiserend te werk, dan portretteert Weijts zijn personages vanuit de actie. Drijfjacht is statischer en introverter dan het hippe Art. 285b, en zal dan ook andere lezers aanspreken. Toch zijn beide romans de moeite waard -- zeker (maar niet alleen) voor melomanen. [Katherina Lindekens]
Jos Radstake
In deze nieuwe roman van musicoloog, journalist en romanschrijver, Bas Van Putten, probeert een biograaf in de voetsporen van een mythische, in beeltenissen opgegane dirigent - Kaiser, 'de Enige'- te treden. De biograaf probeert te infiltreren in het leven van de dirigent; zijn maniakale biografische escapades doen hem zelfs bijna zijn vrouw verliezen. Hij slaagt erin een opname en een masterclass bij te wonen, deelt het bed met de dochter van de dirigent en een gewezen minnares, volgt hem op internet, met geld smijtend reist hij hem na; alles om het wezen van zijn kunst te achterhalen. Telkens weer slaagt de oude dirigent, die orkesten van het tweede garnituur tot ongekende hoogten wist te verheffen, erin zich van iedere analytische greep van de biograaf te ontdoen. Beeld van de dirigent en wezen van de biograaf vallen steeds meer samen. Deze compromisloze roman over macht en onmacht, bewondering en afbraak - stilistisch mooi - is met pregnante kennis van de klassieke muziek- en dirigentenwereld geschreven. Een knappe muziekroman, die niets ontziet, met een geheel eigen geluid. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.