Blauwboek : gedichten voor de grote reuzin
Peter Holvoet-Hanssen
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2005 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 7528 |
Koen Vergeer
em/ec/21 d
Peter Holvoet-Hanssen
Spinalonga. 44 gedichten
Prometheus Amsterdam, 78 p., 15 euro.
Stap maar in: en voel meteen de overdaad van V-woorden in de gedichten. Holvoet-Hanssen was voor het megaproject Antwerpen Wereldboekenstad, waarin kunstenaars rondom letters uit het alfabet mochten fabuleren, opgezadeld met de letter V. In no time blijkt de dichter zich te hebben ontwikkeld tot een verliefde veelvraat van die letter. Veel V-woorden dus, van vrouw, Voetbalstraat en vliegerik tot vakantiekoepeldroom, vulva, vrijheid, visboer, Vulcanus, vamp, vaarwel, V-machine, verschijning en verdwijning. En erger nog, wie V en V bij elkaar optelt, komt uit bij W, V + V = wind, is wals, is het tempo één twee drie, on y danse, een mallemolen. Maar ook een kind dat lijdt aan mucoviscidose walst als "muconaute" met Winnetou naar een kosmische uitgang, om maar te zwijgen van de wolkenvloten (W + V!) boven Spinalonga, ja dat is de titel van de bundel, die tot slot via de afdelingen 'Spina', 'Longa' en 'Spinalonga' in een soort pseudo-Hegeliaanse wals de triomf van de dood zingt.
Spinalonga is een Grieks eiland dat tot 1957 een leprakolonie was. Leprozen sluit weer aan bij de talloze rozen in Holvoet-Hanssens poëzie, en ik hoef hopelijk niet ook nog alle meer en minder rechtstreekse allusies op de dood in zijn werk op te sommen. Twee afdelingen in de bundel heten niet voor niets 'naar de vaantjes'... De doorgeconstrueerdheid en de afwezigheid van al te dwingende anekdotes maken dat je in deze bundel voortdurend op allerlei manieren op zoek bent naar houvast als in een apenkooi of een achtbaan.
Kortom, stap in. Wie begint te lezen, en volhoudt, wordt na een vaak eenvoudig lijkend begin meegetroond naar een hevig, woedend of mysterieus einde. Neem het gedicht 'V-land', dat begint aldus: "Wolkenformaties zijn op pad in steeds wisselende gedaanten/ kijk, een hond strekt zijn pootjes uit en nu gaat hij rechtop staan..." en eindigt zo: "Vrij van tweespalt vedel je boven de V-kloof, je tiereliert/ hey Paddy, ik scheer je gek, kom mee en verzwind met mij."
De poëzie in Spinalonga is heftig, beweeglijk en zwaar-romantisch in zijn uitvoering. Voortdurend zie ik de overdadige schilderijen van Pieter Breugel de Oude voor me, Triomf van de Dood. Overdadig, dat woord zocht ik. Want daar schuilt het gevaar voor deze poëzie. Holvoet-Hanssen haalt met grote woorden uit tussen grote tegenstellingen: dood en leven, misère en euforie, levenskracht en lijden. Maar die tegenstellingen verkeren wel erg snel in die Holvoet-Hanssensiaanse windhoos die eraan voorbij wil zijn, waardoor met name de minder positieve kant van het leven blijft steken in cliché-matige hevigheid met zeisen, graven, spoken en gulpend bloed. Het spanningsveld is dan niet zo spannend meer en de beweeglijkheid niet zo beweeglijk.
Ik kan me ook voorstellen dat er lezers zijn die zich afvragen waar deze poëzie eigenlijk over gaat. En dat de Nederlandse criticus Pfeijffer Holvoet-Hanssen een ongevaarlijke gek noemt. Want is dit geen spielerei van een dichter die gewoon kind wil blijven, met al dat sprookjes-, ridder- en kapergedoe erbij? Toch denk ik dat de dichter Holvoet-Hanssen niet veel verschilt van de dichter Pfeijffer. Allebei op zoek naar dynamiek, naar leven in de brouwerij. Want daarover gaat hun poëzie vooral: het aanwakkeren van taal, en dat is op zichzelf vrij ongevaarlijk, maar wel zo prettig en lang zo gek nog niet, omdat naar mijn idee de hedendaagse poëzie steeds meer op elkaar gaat lijken. Vooralsnog hang ik daarom vooral aan de uitvoering. Ook de hele poppenkast met ridders, kapers en sprookjes neem ik voor lief. Want dit is poëzie met lef en dynamiek die de Vlaamse poëzie zo erg nodig heeft.
Marc Reynebeau
ru/eb/03 f
Taalmateriaal dat als het ware met een schotelantenne is opgevangen
Het is altijd even wennen aan een boek van Peter Holvoet-Hanssen. Met zijn nieuwste poëziebundel Spinalonga is dat niet anders. Op het eerste gezicht valt het nog mee. Deze bundel krijgt op de titelbladzijde de sobere omschrijving ,,44 gedichten mee, wat helder en eenduidig, maar ook nogal leeg klinkt.
Dat is verrassend als je weet dat Holvoet-Hanssen zijn gedichten vroeger placht te omschrijven als ,,baldakijnen of ,,drijvende doodskisten en hij zijn roman De vliegende monnik het genre ,,hersenspinsel toedichtte. Maar hij kon het niet laten. Waarom zou hij ook? In de bundel noemt hij zijn gedichten ,,wolkengaten tussen stad en zee, ,,naalden in de plooien van de tijd, ,,doornen, ,,rozenscheuten en ,,strompelsprongen, voilà.
Zoals het hier staat, klinkt het wat etherisch, maar dat is de poëzie van Holvoet-Hanssen allerminst. Doorheen zijn gebruikelijke, wat sprookjesachtige metaforiek van troubadours, kapers en ridders blijft hij een taalconstructeur die zich zeer goed bewust is van zijn vak. Hij biedt de lezer een inkijkje in zijn metier wanneer hij schrijft:
Wolkenformaties zijn op pad in steeds wisselende gedaanten
kijk, een hond strekt zijn pootjes uit en nu gaat hij rechtop staan.
Dat is een aardige metafoor voor het lezen, zeker van deze poëzie. De lezer kan ze zelf mee maken' door met behulp van zijn eigen sensibiliteit, fantasie, kennis en voorgeschiedenis betekenissen te geven aan de verzen, zoals iedereen autonoom kan beslissen wat er in passerende wolken te zien valt. Overigens, ,, onbewolkt wordt onbevolkt .
Spinalonga is dus geen autoritaire, maar integendeel zeer open poëzie, die haar lezer ernstig neemt door hem voortdurend uit te nodigen om deel te nemen aan het poëtische proces. (Al klinkt dat wat klef.) Maar de openheid van deze poëzie moet niet worden verward met willekeur. Een voorbeeldje. In een cursieve passage komt het zinnetje ,, wie betaalt de veerman? voor. Dat kan letterlijk worden gelezen, maar ook als een allusie op de klassieke mythologie, waarin de veerman Charon de doden over de Styx naar het dodenrijk vaart, en op de eertijds populaire BBC-televisieserie Who pays the ferryman? , die grotendeels werd gefilmd op Spinalonga, een eilandje voor Kreta waar lang een melaatsenkolonie was gevestigd.
Zo sprokkelt Holvoet-Hanssen zijn materiaal avontuurlijk bijeen, waarna hij het met allusies en associaties aan elkaar rijgt tot een intens taalvuurwerk. Zoals hij de spin al uit het hersenspinsel liet kruipen, zo kunnen leprozen (melaatsen) rustig rozen opleveren. Het als het ware met een schotelantenne opgevangen taalmateriaal - woorden, zinnen, fragmenten, maar ook motieven, situaties of personages - behoort tot erg uiteenlopende registers. In de bundel krijgt het soms een apart statuut mee, cursief gedrukt of tussen aanhalingstekens. Zo blijft de lezer alert voor de duizelingwekkende dynamiek van Spinalonga .
Een hoofdstuk apart is de V-kwestie in de bundel. Ze vindt haar oorsprong in een project dat Holvoet-Hanssen uitwerkte voor een cahier van ABC2004, samen met strandbeestkunstenaar' Theo Jansen. De V is hem misschien wat toevallig komen aanwaaien; in het project maakte een kunstenaarsduo telkens een cahier rond een letter van het alfabet. Maar de V past Holvoet-Hanssen wonderwel. In de vorm van die letter ziet hij twee onderling verbonden tegenpolen. Dat is wat ook hij doet: verbanden leggen die alleen in de poëzie kunnen bestaan. Zij zijn het die deze gedichten hun vitaliteit verlenen. Thematisch draait Spinalonga rond het spanningsveld tussen leven en dood. Er schuilt in deze bundel veel lijden, ziekte en dood (melaatsheid, maar ook mucoviscidose en ja, spina bifida, de ,,open rug). Daarnaast is er de dagelijkse portie gruwel en onrecht uit de krant, gaande van het gesol met het d'Hoppebos in Vloesberg, via de gijzelnemingen in Irak en extreem-rechts in Vlaanderen tot de verdwijning van Tiffany Warnotte.
Daartegenover staat de vitaliteit, zowel die van het verzet tegen de gruwel en het onrecht - of toch tenminste van het bewustzijn ervan, het niet-onverschillig zijn - als de vitaliteit van de poëzie zelf. Die levendigheid maakt het ambitieuze Spinalonga zo indrukwekkend. Dankzij de rijkdom van de bundel kun je erin blijven lezen en herlezen.
PETER HOLVOET-HANSSEN Spinalonga. 44 gedichten.
Prometheus, Amsterdam, 80 blz., 15 euro.
DE AUTEUR Peter Holvoet-Hanssen (1960) publiceerde eerder de dichtbundels Dwangbuis van Houdini' (1998), Strombolicchio' (1999) en Santander' (2001) en de roman De vliegende monnik' (2004). Hij werd bekroond met de Debuutprijs en de Dirk Martensprijs.
31/12/2006
Als er één woord is dat het eigengereide oeuvre van Peter Holvoet-Hanssen het best aangeeft, dan is het wel dit: overdaad. Waar de meeste dichters (ook zijn postmoderne collega's) de taal en de ervaring toch enigszins willen uitpuren tot de essentie, kiest Holvoet-Hanssen integendeel voor het barokke, de schijn en het bedrog, de ruwe associatie, het pronkerige en het protserige. Zijn poëzie heeft daardoor iets van een kitscherig halssnoer dat, tegen beter weten in van de weldenkende consument, blijft aantrekken als een wirwar van kleuren en glans. Dat dit amalgaam bij recensenten en bij lezers sterk uiteenlopende reacties oproept hoeft niet te verbazen. Wie van poëzie een ordening verwacht en een soort van veredeld schema van de werkelijkheid en de mens, zal hier ontegenzeglijk verloren lopen. Avonturiers en liefhebbers van spellen en puzzels zullen hier daarentegen hun hartje ophalen, en zich even kinderlijk kunnen voelen als de auteur zelf. Veel is nooit genoeg; het begint al met de vele motto's en opdrachten, en het gaat zo door tot de dankbetuigingen en de bronvermeldingen. Spinalonga is één lange reis door het leven, waarvan het eiland Spinalonga, een voormalige leprozenkolonie, het symbool bij uitstek vormt, precies door de wijze waarop het tal van spanningen incarneert: verleden en heden, afzondering en gemeenschap, vitalisme en lijden, leven en dood... Die tocht vangt aan in de stad A. (Holvoet-Hanssen was de hofdichter van de stad Antwerpen), maar die thuishaven is al even vreemd als de andere exotische plaatsen in de bundel. Daarbij is een van de kernmotieven dat van 'Naar de vaantjes', de ondergang van de wereld die in mythische termen wordt verbeeld. Vooral de gedichten over de gesloten mijnen en de melaatsen tonen de ultieme deernis van de dichter met wat hem aan leed en verleden omringt. In die zin is Holvoet-Hanssen geen vrijblijvend associërende postmodernist (wat nogal eens wordt beweerd), maar een eigengereide zoeker. Toch heb ik de indruk dat het idioom van de dichter en het arsenaal aan buitenissige beelden van bundel tot bundel zelfs toeneemt. Het risico van volstrekte chaos (behalve in het hoofd van de dichter zelf) is daardoor niet zover weg, maar allicht is Holvoet-Hanssen te zeer een rasechte dichter om dat gevaar zelf niet in te zien. Ondertussen blijft het feestelijk tafelen aan deze dis. [Dirk De Geest]
Hans Groenewegen
Twee afdelingen van Holvoet-Hanssens vierde dichtbundel zijn getiteld 'Naar de vaantjes'. Het tekent zijn apocalyptisch besef. Hij gebruikt de uitdrukking 'zwarte gaten rukken op' die hij in zijn prozaboek 'De vliegende monnik' een belangrijke rol speelde. Daarin onderzocht hij op verbeeldingrijke wijze wat hij met zijn eerste bundels had verwezenlijkt. In 'Spinalonga' richt hij zich op vitale wijze op de vernietigende krachten van de beschaving. Oorlogen, het uitvagen van het leefmilieu en verwoestende ziektes veroorzaken een lijden waarop Holvoet-Hanssen met verrassende beelden de aandacht vestigt en dat hij soms via een Christus-identificatie op zich lijkt te nemen. De bundel wisselt het focus tussen individueel en collectief leed. De dichter spant zijn boog tussen zijn woonplaats Antwerpen en het eilandje Spinalonga waar tot 1957 een leprakolonie was gevestigd. Met zichzelf in de archaïsche rol van nar, maakt hij het quarantaine-eiland van zieken en stervenden tot metafoor van de ondergang, waarin de vrijheid van de verbeelding ademruimte moet verschaffen. Een intrigerend project.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.