Een vrolijke hel : het Rusland van Poetin
Viktor Jerofejev
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Meulenhoff, cop. 2005 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 4450 |
31/12/2005
Uiteindelijk heb ik mijn vader vermoord". Dit is de openingszin van Viktor Jerofejevs nieuwste roman De goede Stalin. Enkele regels verder blijkt dat nogal mee te vallen. "Mijn vader is nog steeds onder de levenden", al is hij dan flink oud en hij werkt zelfs nog hard. Maar dit is Rusland. "Ik beging geen fysieke, maar een politieke moord -- naar de wetten van mijn land was hij echt dood." Jerofejev maakt het verslag op van een ongemene literaire rel, die in de nadagen van het communisme wijde repercussies kende.
Op 23 januari 1979 presenteren vijf schrijvers: Viktor Jerofejev, Andrej Bitov, Vassili Aksjonov, Fazil Iskander en Jevgeni Popov de almanak 'Metropol', een volumineus boek waaraan 23 sovjetauteurs meegewerkt hebben. Het is het eerste boek in de USSR dat niet alleen zonder voorafgaande censuur gepubliceerd werd, maar dat ook in geen enkel opzicht een blad voor de mond neemt. Het was, in Jerofejevs woorden, "een taboeloos beeld van Rusland, met zijn religieuze zoektochten, seksuele catastrofen, dronken vechtpartijen, schuine humor, nationale geschillen, rijkgeschakeerd intellectueel potentieel, zijn mentaliteit als een besmeurd wiel, een gloednieuwe 'art risqué' en een traditionele retorische esthetica." De autoriteiten waren razend, de auteurs werden uit de Schrijversbond gezet en op alle mogelijke manieren het leven zuur gemaakt. Vooral naar de vader van Jerofejev, een hooggeplaatst functionaris, haalde de KGB hard uit. Hij bleef weliswaar opgenomen in het centrale apparaat van Buitenlandse Zaken, waar hij een kantoor en een secretaresse ter beschikking had, maar elke dag alleen de Pravda te lezen kreeg... Hoe dat zo gekomen is, verduidelijkt Jerofejev in zijn boek, waarin de precaire verhouding met zijn ouders en vooral met zijn vader het thema is.
De intimiteit van het gezin waarin de auteur opgroeide, nam de afmetingen aan van een internationaal schandaal. Vader Jerofejev was immers het toonbeeld van de apparatsjik. Bij Stalins dood was hij assistent van Molotov en Stalins officiële tolk Frans. Met vuur vertelt Jerofejev hoe zijn vader tijdens de Tweede Wereldoorlog het diplomatieke werk leerde in Zweden, na een echte zwerftocht door zwaar oorlogsweer terug in Moskou raakte en vandaar cultuurraad werd bij de Parijse ambassade, een rigoureus communist, voor wie het uiteindelijke falen van het communisme een wereldcatastrofe betekende. Parijs werd voor zoon Jerofejev een tweede vaderland. "We werden er allemaal herboren", schrijft hij. Een duur huis, overstelpt met luxe, waarin het gezin zich moet aanpassen aan duur eten, wijn, kazen, slaatjes, de moderne kunst. Met vakantie in Rusland zijn het de luxueuze datsja's waarin het somptueuze leven verder gaat, van alle kanten door privileges ingebakerd. Maar in de opmerkzame Viktor ontwikkelt zich een geest van verzet. Vooral de Hongaarse revolutie is een breekpunt, zijn wereld maakt slagzij. Op school in Rusland ontwikkelt Viktor zich tot de ideologische vijand van zijn vader, een weergaloze rebel, geboren dissident, schuldig en schuldbewust, terwijl zijn ouders door het systeem doordrongen werden en precies zagen wat het systeem wilde dat ze zagen. Ze zagen zelfs de massaterreur niet en loochenden als het ware het licht van de zon. Zijn vader, de heilige communist, werd vice-president van de Unesco. De zoon ontwikkelt zich tot een schrijver uit het niets, uit ondoordachtheid, verwendheid, achteloze hekel aan de landelijke mores, zegt hij zelf. Hij ontdekt Nietzsche en De Sade, publiceert er essays over, die zijn vader zijn functie als ambassadeur en vertegenwoordiger van de USSR bij de internationale organisaties in Wenen kosten. En dan vindt Viktor de "literaire atoombom uit": 'Metropol'. En wil die in Moskou uitgeven, zodat zijn landgenoten kunnen lezen wat hun door hun kortzichtige overheid onthouden wordt.
In 2004 doet Jerofejev zijn hele leven en de historie van 'Metropol' in De goede Stalin uit de doeken. Een vreemd, mooi boek, het relaas van een jeugd en tegelijk de reflecties van de schrijver nu, die al eens een parenthesis opent waarin hij bizarre, poëtische paden bewandelt, zoals de ingelaste dialogen tussen historische personages. Wel bizar is dat de auteur van deze 'autobiografische roman' zo zijn best doet om de authenticiteit van zijn relaas op alle mogelijke manieren te staven, tot het inlassen van officiële stukken toe. Om dan te verklaren: "Ik zou nooit mijn eigen biografie schrijven. Het is een ernstige ziekte". Al op de titelpagina haalt hij uit met: "Alle personages uit dit boek zijn verzonnen, met inbegrip van reëel bestaande lieden en de auteur zelf". Een boutade met bravoure. Wat Jerofejev bedoelt, is wat Amos Oz in zijn laatste, 'autobiografische roman' schrijft: de kern van het boek zit niet in de ruimte tussen de auteur en het boek, maar in het gebied tussen het geschrevene en de lezer.
De goede Stalin tekent Stalin als de tiran die door het Westen in alles is geholpen. Het volk heeft het beeld van de goede Stalin geïncorporeerd. De Russische ziel, schrijft Jerofejev, is van nature stalinistisch. Stalin vertegenwoordigt een cultus van kracht, van heimwee naar het Imperium. Stalin is van Russische snit. De grootste paradox uit de Russische geschiedenis is dat Stalin daarin ondanks alles een positieve held blijkt. De liefde voor Stalin is een indicator voor het archaïsche karakter van het Russische volk. Stalin heeft alles overleefd. De droom is met hem. [Jos Van Damme]
John Koster
Autobiografische roman, die speelt in de laatste decennia van de voormalige Sovjet-Unie. Viktor Jerovjev – geboren in 1947 - is een kind van een Sovjetdiplomaat en heeft dus een leven vol privileges. In de nadagen van de Sovjet-Unie brengt hij samen met een aantal andere schrijvers en zonder toestemming van de censuur een literaire almanak uit: Metropol. Helaas raakt deze almanak in het buitenland en er volgt een schandaal. Zijn vader wordt daarvan het slachtoffer: hij raakt zijn diplomatenbetrekking in Wenen kwijt. Jerofejev kreeg een publicatieverbod opgelegd. De roman beschrijft naast deze geschiedenis het leven van een hooggeplaatste Ssvjetfamilie. De vader is persoonlijk tolk van Stalin en een zeer overtuigd communist. Het familieleven is echter bijzonder hecht, vol vriendschap en geluk. Schitterende, spannende beschrijving van een vadermoord tegen de achtergrond van een van de verschrikkelijkste periodes in de recente geschiedenis. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.