Anders
Andreas Steinhöfel
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Lemniscaat, cop. 2005 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : STEI |
31/12/2006
Van de veelzijdige Duitse jeugdauteur Andreas Steinhöfel (geb. 1962) werd tot voor kort één boek vertaald naar het Nederlands: het grappige griezelverhaal O patria mia (La Rivière, 1998). Lemniscaat bracht eind 2005 twee titels uit, zijn grote verkoopssucces Het midden van de wereld (oorspr. 1998) en Midden in de winternacht (oorspr. 1995), een grappig kerstverhaal voor jongere lezers.
Het midden van de wereld is een ontwikkelingsroman die zich afspeelt in een mysterieus landhuis, bewoond door een ongewoon gezin dat nogal wat geheimen onbesproken laat. Klinkt vertrouwd? Steinhöfel heeft niet de origineelste setting en structuur gekozen voor zijn roman. Hoewel het een wrang verhaal is, met harde confrontaties, geweld en zelfs moord, heeft het boek toch iets van een 'gezellige' familieroman, omwille van die vertrouwde elementen. Er zit in dit boek een verontrustende spanning tussen inhoud en structuur.
Phil, het hoofdpersonage en de ik-verteller, is de tweelingbroer van Dianne. Ze werden in de kou onder een boom geboren, omdat hun moeder Glass net niet het landhuis Visible bereikte waarheen ze op weg was. Glass is Amerikaanse, had zich net onttrokken aan de relatie met de vader van haar kinderen en wou zich bij haar zus voegen in het vreemde landhuis Visible aan de rand van een afgelegen Duits stadje. Die zus was ondertussen gestorven. Glass en de kinderen betrekken het landhuis, daarbij geholpen door de advocate Tereza, die een tweede moeder voor de kinderen wordt. Glass doet haar uiterste best en laat de kinderen vrij, maar kan niet voorkomen dat ze lijden onder haar eigenzinnige gedrag. Als alleenstaande moeder en openlijk promiscu (ze houdt zelfs een lijstje bij van haar veroveringen), staat ze in het bekrompen stadje bekend als 'hoer' en haar kinderen als 'heksenkinderen'. Zelf omschrijven zij de stadsbewoners als de 'kleine mensen' -- de benaming die Apollo gebruikte voor dode mensen (Steinhöfel verwijst veelvuldig naar de Griekse mythologie, zo staan Phil en Dianne voor de godentweeling Apollo en Artemis). De twee kinderen hunkeren naar een vader, moeten zich verdedigen tegen pesterijen en ondervinden veel moeite om een plaats in de wereld te vinden. Vooral Dianne, die verlangt naar sociale aanvaarding, neemt Glass haar 'egoïstische' gedrag kwalijk. Phil, bezig met zijn vaderwens, homoseksuele identiteit en verlangen naar de grote wereld (Amerika!), heeft niet in de gaten wat er zich tussen Dianne en Glass afspeelt. Pas wanneer hij 17 is en de liefde hem zijn eerste levenswonden levert, stelt hij zich open voor zijn zus. Op dat moment komt er een vaderfiguur in zijn leven (Glass hecht zich eindelijk aan een man) en komt er een zekere rust in het gezin, maar speelt zijn eigen verleden gruwelijk op.
Het boek bevat nog zoveel meer personages, gebeurtenissen en verhalen, die Steinhöfel aan een flink tempo en in een strakke compositie voorbij laat komen. De roman speelt zich af in het nu, wanneer de 17-jarige Phil zijn eerste grote liefde beleeft, en de geheimen van het gezin hem verduidelijkt worden. In elk hoofdstuk krijgen we een flashback naar het verleden, behalve in deel drie, waar het drama zich volledig in het heden afspeelt. In bovenstaande samenvatting heb ik bewust het familieverhaal naar voren gehaald, en niet de homoseksualiteit van Phil, omdat deze roman al te vaak, en tot ergernis van de auteur zelf, als een 'coming-out'-homoroman wordt omschreven. Phils verhouding met de bekoorlijke, gesloten Nicholas maakt de middenmoot uit van deze roman, maar wordt geen onderwerp van een sociaal drama en blijft uiteindelijk ondergeschikt aan de hoofdthema's: hoe liefde, vriendschap en familie met elkaar te verzoenen, en welke houding (afhankelijkheid, zelfstandigheid, egoïsme etc.) je het best aanneemt in een liefdesrelatie. Alle personages in dit boek worstelen ermee, maar een eerste, overweldigende liefdeservaring, zoals die van Phil, is natuurlijk ideaal terrein om die vragen te verkennen. In de epiloog omschrijft Phil zijn leerproces: "Ik sloot mijn ogen en zag Nicholas over het rood van de sintelbaan lopen, terwijl hij in diepe concentratie strak voor zich uit keek, niet in harmonie met de wereld en zichzelf, zoals ik ooit had geloofd, maar op zoek daarnaar. Misschien had ik hem al de eerste dag in het sportpark tegemoet moeten gaan om hem te omhelzen en vast te houden zodat hij niet meer verder kon lopen." En, iets dramatischer: "Liefde slaat diepe wonden, maar geneest op haar eigen manier ook je littekens, als je haar vertrouwt en haar de tijd geeft. Ik zal van mijn littekens afblijven. Ik zal nieuwe wonden oplopen, nog voor de oude geheeld zijn, en ik zal andere mensen wonden toebrengen. Ieder van ons heeft een mes bij zich."
Die laatste passage is ongewoon expliciet voor deze roman, want Steinhöfel houdt het op de cruciale momenten van confrontaties kort. Hij laat Phil niet alles ontdekken of uitleggen. In andere, verhalende passages daarentegen demonstreert hij zijn zwierige verteltalent en humor. Ook zijn beeldentaal mag geprezen worden. Veelvoorkomende motieven zijn licht, water en andere vloeistoffen, ogen. Een aantal moeilijkere passages, dromen van Phil en de cryptische verhalen die Nicolas schrijft, wijzen op een diepere, symbolische en onheilspellende laag. De titel van het boek verwijst naar Phils naam voor de bibliotheek van het landhuis, een bijna lege ruimte, waar hij leest en nadenkt, en waar hem een aantal familiegeheimen zullen worden onthuld.
De roman is ingenieus gecomponeerd, maar zoals gezegd kunnen elementen als de setting, de flashbackstructuur, het toewerken naar een onthullende climax, gevolgd door een catharsis en levensles, als behorend tot het genre van de 'gezellige' familieroman worden gerekend. Nochtans is de inhoud van het boek niet zo gezellig. Liefde veroorzaakt pijn, liefde wreekt zich. Mensen botsen, en kunnen dat niet uitpraten, er is geen oplossing tenzij jarenlang lijden, aanvaarden en laten gaan. Phils oom Gable, de zeevaarder, haalt elk litteken opnieuw open als aandenken aan zijn verloren liefde, tot de herinnering voldoende vervaagt. De harde, verontrustende boodschap zit een beetje ondergedolven in de vertrouwde structuur, maar komt uiteindelijk toch aan en je blijft erop kauwen.
Het midden van de wereld is de eerste uitgave in de nieuwe reeks 'In between' van Lemniscaat. Het mag een echt cross-overboek genoemd worden, en wordt in Duitsland door zowel jongeren als volwassen gesavoureerd. Het jeugdige perspectief en de klemtoon op ontwikkeling en 'leren' wordt gevat in een volwassen literaire vorm waarin noch op het vlak van de diepzinnige inhoud, noch op dat van de complexe structuur en beeldtaal sprake is van enige vorm van vereenvoudiging of al te gemakkelijke oplossingen. [Chris Bulcaen]
Drs. Madelon de Swart
De 17-jarige naar zijn identiteit zoekende Phil woont met zijn excentrieke Amerikaanse moeder en tweelingzus Dianne in een kasteel in Zuid-Duitsland. Hij heeft veel behoefte aan een vaderfiguur, maar zijn egocentrische moeder wil niet praten over zijn vader. Steeds bewuster van zijn homoseksuele gevoelens wordt hij verliefd op klasgenoot Nicholas. Ze krijgen een relatie die voor Phil veel meer betekent dan voor hem, dus als Phil zijn beste vriendin ziet vrijen met Nicholas, stort zijn wereld in. Nicholas bevestigt dat hij niet van Phil houdt, waarna hij wordt beschoten door een medescholier en hersendood raakt. Phil besluit met een oude vriend mee te gaan naar de VS en er zijn vader te zoeken. De Duitse kinder- en jeugdboekenauteur studeerde Engels en Amerikanistiek. Dit is zijn eerste jongerenroman, die veelgeprezen is. Voor jongeren vanaf 15 jaar, maar ook twintigers, een prachtige ontwikkelingsroman, die zowel sprookjesachtig als verrassend realistisch en invoelend Phils zoektocht beschrijft. Goede vertaling. Vrij kleine druk.
Annie Beullens
ua/an/22 j
Uit het aantal trefwoorden valt af te leiden dat dit een ontwikkelingsroman is. Phil en zijn tweelingzus Dianne worden geboren ergens in een ijskoud Zuid-Duitsland. Hun moeder Glass was hoogzwanger gevlucht vanuit Amerika naar haar zus die in Duitsland in een vervallen villa buiten de stad woont. Vanaf hun geboorte zit het leven de tweeling niet echt mee. Bovenop het feit dat ze geen vader hebben, is hun tante enkele dagen voor hun geboorte, tegelijk ook hun aankomst, verongelukt. Een advocate, Tereza, ontfermt zich over de jonge moeder en de kinderen. Zij zal een vriendin voor het leven worden. Tot zover de proloog. In het drie delen tellende boek vertelt de 17-jarige Phil in een verhaal met veel flashbacks, niet alleen hoe hun leven verder ging maar ook hoe hij, niet zonder moeite leerde erkennen en aanvaarden dat hij homo is. Zijn moeder Glass weigert iets te vertellen over hun vader. Phil is echter wanhopig op zoek naar zijn vader. Zijn moeder houdt er wisselende partners op na en de kinderen leren zich niet te hechten als ze denken een vaderfiguur gevonden te hebben. Het ongewone gedrag van Glass en het feite dat ze vreemdelingen zijn, maakt de kinderen tot buitenbeentjes en pestslachtoffers. Op p.51-52 verklaart Tereza het pestgedrag als volgt: Kinderen zijn als was in handen van de wereld. Open boeken met lege bladzijden die door volwassenen beschreven worden. Wat in de eerste hoofdstukken staat, leer je de rest van je leven niet meer af. Toch wordt veel gecompenseerd door de warmte die Glass aan haar kinderen geeft. En warmte kregen we 's avonds, als we in dekens gewikkeld samen met Glass in de tochtige kamer met de haard op de versleten bank zaten, dicht tegen elkaar gekropen, met dikke wollen sokken aan onze voeten... Daar schreef Glass in ons: 'Wees sterk en verdedig je. Als iemand je pijn doet, doe je het dubbel terug, of je gaat hem uit de weg, maar laat je nooit voorschrijven hoe je moet leven. Ik hou van jullie zoals jullie zijn. (p.52) Dianne is weerbaarder dan Phil, harder ook. Naarmate ze ouder worden, groeien ze meer uit elkaar. Dank zij Tereza ontdekt Phil de troost en de vluchtweg die literatuur biedt. Vaak was de vlucht eenvoudig. Het lukte me om dagenlang, soms zelfs wekenlang, de werkelijkheid volledig buiten te sluiten. De avonturen waarin de geleende boeken me meevoerden, konden zoveel van elkaar verschillen als de verhalen uit Duizend-en-een-nacht, maar ze hadden altijd dezelfde uitwerking: ze omgaven me als een beschermende mantel en verborgen me zo voor de kleine mensen, voor de wereld daarbuiten. Daarom hield ik van de bibliotheek. Voor mij was die HET MIDDEN VAN DE WERELD. (p.118) Phil heeft een vriendinnetje Katja, maar ontdekt uiteindelijk dat hij op jongens valt. Zijn relatie met hardloper Nicholas is stormachtig. Nicholas is rijk maar leeft in een koude gezinssituatie. Hij verzamelt spullen en bedenkt er verhalen bij. Op p.269 geeft hij een bruikbaar schema om verhalen te schrijven. Nicholas veracht zijn ouders, de weggooide spullen staan symbool voor die verachting.Uiteindelijk draait zowel de relatie met Nicholas als met Katja op een grote ontgoocheling uit. Glass toont zoals altijd veel begrip. Wat vind je jezelf waard, Phil?... Van wie hou je meer, van jezelf of van hem?... Nou, zodra je dat weet heb je geen probleem meer....Maak je niet klein omdat je Nicholas niet wilt verliezen. (p.352) Het verhaal maakt tal van zijsprongen waarin situaties, confrontaties, relaties een rol spelen. Maar dit boek is niet al kommer en kwel, humor speelt ook een grote rol, bijvoorbeeld bij de begrafenis van de vader van Tereza. De leraar Händel zorgt dan weer voor discussiestof en filosofische overwegingen. Omdat de vrouwen in Phils nabijheid nogal problemen hebben met mannen (Tereza is lesbisch en Glass wisselt van partner als van schoenen), is het beeld af en toe vertekend. Op p.279 staat een citaat om over na te denken en waarover je kan discussiëren: Mannen zijn onbruikbaar omdat ze nooit hun kindzijn ontgroeien, omdat ze uit vrees gekwetst te worden en uit een diepe angst voor het leven hun hart al vroeg in kluisters slaan en vanuit die zelfgeschapen kerker hun onzekerheid van generatie op generatie aan hun mannelijke nakomelingen doorgeven. Een onzekerheid die hen zo rusteloos maakt dat ze op de beslissende momenten in het leven van een kind of vrouw toch nooit thuis zijn, maar ergens daarbuiten, in de overtuiging dat ze werelden moeten veroveren. Dit is een heel mooi, meeslepend, ontroerend, soms hard maar vooral ook warm boek over een op zijn minst bewogen jeugd. De epiloog hoefde, wat mij betreft, niet meer. De serie [In Between], wil een brug slaan tussen jeugd- en volwassenenliteratuur. Dit boek is met glans in dat opzet geslaagd.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.