Groente- en fruitnationalisme in Europa : eigen tomaat eerst ? Had je gedacht
Annemieke Hendriks
Annemieke Hendriks (Auteur), Daniel Rosenthal (Fotograaf)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Uitgeverij Bas Lubberhuizen, © 2005 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 929.9 HEND |
31/12/2005
De Nederlandse uitgeverij Bas Lubberhuizen heeft al enkele jaren een stevig patent op de uitgave van kwaliteitsvolle literaire non-fictie met een uitgesproken geografische invalshoek. Het onlangs verschenen reportageboek Gespleten land van de Nederlandse Duitsland-journaliste Annemieke Hendriks past uitstekend in dat mooie fonds. Hendriks onderneemt in haar boek een reis door Pools-Duits grensgebied, een tocht die begint bij de bron van de Neiße in het zuiden en afloopt bij de monding van de Oder aan de noordelijk gelegen Oostzee. Dat Hendriks net dat gebied exploreert, is niet toevallig. In de nasleep van de Tweede Wereldoorlog beslisten de geallieerde mogendheden (op nadrukkelijke wens van sovjetleider Jozef Stalin) dat de Poolse westgrens een honderdtal kilometer in westelijke richting zou opschuiven (ten koste van Duits territorium) en dat de nieuw verworven gebieden in de mate van het mogelijke etnisch homogeen zouden worden. In haar reisverslag gaat Hendriks met veel geestdrift na hoe de naoorlogse grensverschuivingen en de bijbehorende volksverhuizingen in het Pools-Duitse grensgebied verteerd zijn, zestig jaar na datum. Het boek is in grote mate het resultaat van 'veldwerk' (tijdens haar tocht gebruikte Hendriks zoveel mogelijk alternatieve vervoersmiddelen, zoals fiets, trein en boot), maar getuigt ook van een grondige voorkennis en vertrouwdheid met zowel de Poolse als de Duitse politieke en maatschappelijke situatie. Slechts hier en daar, vooral wanneer verwezen wordt naar Poolse realia, laat Hendriks zich op een onnauwkeurigheid betrappen.
Een rode draad die terugkeert in haar relaas, is de vaststelling dat de Pools-Duitse relaties de voorbije 15 jaar zijn blijven steken in het keurslijf van het politiek-correcte denken. Sinds de val van het IJzeren Gordijn en de hereniging van Duitsland stond het officiële politieke discours bol van goede voornemens en ronkende slogans, terwijl de situatie op het terrein zeker niet overal rooskleurig was. Hendriks laakt vooral het langs beide kanten gecultiveerde zwart-witdenken dat de Polen telkens weer in de rol van slachtoffer dringt en dat de Duitsers onvermijdelijk opzadelt met een torenhoog en onmogelijk op te lossen schuldgevoel. Hendriks laat dat officiële discours achter zich en zoekt op het terrein uit hoe oude vooroordelen voortleven en nieuwe initiatieven tot ontplooiing komen. Dat blijkt heel verschillend te zijn. In het zuidelijke deel van Silezië, waar nog steeds een aanzienlijke Duitse minderheid leeft, is de situatie een pak slechter dan elders. De Pools-Duitse scheidslijn loopt er vaak dwars door families heen en de zoektocht van de bewoners naar hun identiteit wordt er nog eens bemoeilijkt door een lokaal oplevend Silezisch patriottisme (dat soms erg anti-Pools getint is). Meer naar het noorden, in de streek rond Wroclaw, waar nog amper Duitsers wonen, is de omgang met het Duitse verleden van de regio veel minder gecomplexeerd en wordt de rijke geschiedenis van de stad maar al te graag door de Polen geëxploiteerd (waarbij men er zelfs niet voor terugdeinst om Breslau, de oude Duitse benaming van de stad, te gebruiken). Verder gaat de tocht van Hendriks door een aantal "gespleten" steden, die -- veelal met de Oder als materiële en symbolische barrière -- langs de Pools-Duitse grens liggen. De meeste aandacht gaat daarbij uit naar concrete problemen en/of initiatieven van concrete mensen, bv. Duitsers die aanspraak maken op verloren eigendommen, maar ook Duitsers én Polen die de handen in mekaar slaan en een nieuwe bestemming geven aan Duits historisch erfgoed. Hendriks' bijzonder lezenswaardige reisverslag wordt overzichtelijk gemaakt met een aantal kaartjes en is bovendien erg passend geïllustreerd met fraaie zwart-witfoto's van Daniel Rosenthal. [Kris Van Heuckelom]
A.P.G. Spamer
De vergeten uithoek van Europa die in dit boek beschreven wordt, is de zuidwestelijke grensstrook van Polen die tegen Tsjechië en Duitsland aanligt. Sinds 2004 is dit het geografische centrum van de EG. Het is het gebied van de rivieren Oder en Neisse, vroeger geheel Duits, nu Pools. Polen kreeg het gebied in 1945 ter compensatie voor landverlies in het oosten aan Rusland. De Duitsers die er woonden, werden massaal naar het westen verdreven. Hun plaatsen werden opgevuld met Oost-Polen en Oekraïners. Voor de Polen was het gebied niet interessant, voor de Duitsers lag er een taboe op vanwege hun schuld aan de oorlog. De auteur reisde door het vaak troosteloze, soms liefelijke landschap aan beide zijden van de grens en schreef er dit voortreffelijke verslag over. Ze weet het zwijgen te doorbreken en roert etnische trauma's aan die helaas symptomatisch zijn voor onze tijd. Duidelijke druk met (helaas wat matig afgedrukte) zwartwitfoto's van Daniel Rosenthal. Met register en enkele landkaarten.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.