Zes graden
Mark Lynas
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Arbeiderspers, cop. 2005 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : WETENSCHAPPEN : 556 LYNA |
31/12/2005
De wereld is om zeep, er gebeuren rare dingen rondom mij" -- Urbanus wist het jaren geleden, intussen weten we het allemaal: het gaat niet goed met onze aarde. Hoe meer berichten we erover horen, hoe meer gewenning en vervlakking er optreden. We zuchten eens diep, stappen in onze nieuwe wagen en rijden naar de supermarkt, twee straten verderop, om lekkere kabeljauwfilets te halen. De wereld is om zeep, maar gelukkig merken wij er hier thuis niet al te veel van.
Twee Britse journalisten trokken onafhankelijk de wereld rond om met eigen ogen te aanschouwen hoe slecht het wel gesteld is met onze wereld. Charles Clover vertrekt in Leeg van observaties in thuisland Engeland -- het aanspoelen van dolfijnen die zouden geslachtofferd zijn bij de commerciële visvangst -- en reist nadien zeven jaar lang de wereld rond om te kijken hoe tonijn verhandeld wordt op vismarkten in Japan, hoe West-Europese vissersvloten de kustwateren van Afrika leegvissen. Maar hij keert al snel terug naar de lokale problematiek van overbevissing in onze Noordzee, het hoofdthema van zijn boek. Daarbij trekt hij flink van leer tegen de Europese regering, die volgens hem zowat het slechtste visserijbeleid van de wereld voert. De hele westerse maatschappij krijgt er van langs -- tot de televisiekoks toe, die vis promoten als een hippe en gezonde voedingsbron maar geen rekening houden met de ecologische gevolgen van hun promotie. Kort gezegd komt het hierop neer. Door steeds betere technologie kunnen vangsten fiks in omvang stijgen en beantwoorden aan een stijgende vraag naar vette vis (met een hoog gehalte aan omega 3) vanuit de maatschappij. Maar overbevissing zorgt ervoor dat soorten zoals de Noordzeekabeljauw en -heilbot bedreigde diersoorten zijn geworden. Wie trouwens in de supermarkt braaf controleert of de gekochte tonijn een 'dolfijnvriendelijk' label draagt, komt bedrogen uit. De bijvangst van dolfijn in netten is verwaarloosbaar, sinds inspecteurs het uitzetten van netten rond dolfijnen verbieden. Tegenwoordig wordt de tonijn niet meer woest achtervolgd, maar gelokt met zogenaamde "Fish Attraction Devices". Maar hoewel het aantal dolfijnen als bijvangst nu fel is teruggelopen, worden nu tonnen haaien, roggen en andere zich traag voortplantende soorten geslachtofferd. Een heel ecosysteem wordt nu slachtoffer van de immer groeiende vraag naar tonijn. De blauwvintonijn is met uitsterven bedreigd, maar ook wie geelvintonijn in blik koopt, draagt zijn steentje bij aan de eco-terreur, want producenten aarzelen niet om jonge grootoogtonijnen -- alweer een bedreigde soort -- mee in blik te draaien. Visserijen hebben wel meer manieren om de consument om de tuin te leiden. Hoewel er officiële vangstquota zijn om overbevissing te beperken, is één op twee kabeljauwen die op ons bord komen illegaal gevangen!
Clover mikt op het personaliseren van de problematiek, maar maakt daarbij toch ook flink gebruik van allerhande publicaties, cijfers en rapporten, waarbij hij bevoegde ministeries net zollang kwelt tot hij de begeerde rapporten -- in principe voor iedereen toegankelijk -- in handen krijgt. Soms zijn die bronnen wat obscuur en hij neigt naar sensatiezucht. Clover werkt graag met sterke blikvangers. Maar als maar de helft van wat hij beweert, waar zou zijn, dan nog staan onze oceanen er slecht voor.
Mark Lynas heeft in Het nieuwe weer een gelijkaardige opzet. Hij wilde weten hoe het met ons klimaat gesteld is. Concrete aanleiding was een vraag van zijn vader, die wilde weten wat er over is van een gletsjer die hij twintig jaar geleden fotografeerde in Peru. De zoon ging het voor hem uitzoeken en ontdekte dat er helemaal niets van de gletsjer over is -- hij is helemaal weggesmolten. Maar de klimaatsverandering heeft nog veel meer gevolgen gehad. Hoewel de journalist zich in eigen land verbaasde over het toenemend aantal winterse regenbuien in de laatste tien jaar, die leidden tot overstromingen van Engelse rivieren, is dit nog maar het topje van de (smeltende) ijsberg. Tijdens zijn drie jaar durende reis komt hij tot de vaststelling dat de "global warming", de opwarming van onze aarde, in de laatste vijftien jaar voor steeds grotere verschuivingen in het klimaat heeft gezorgd. In Alaska smelt de ondergrond en storten huizen in. De plaatselijke bevolking vraagt zich af hoe het komt, maar juicht wel de olieboringen toe. Want die verschaffen werkgelegenheid en de daarbij horende luxe. In de Stille Oceaan dreigen hele atollen te verzinken in het stijgende zeewater. Bovendien zorgt de stijging van de temperatuur van het zeewater ervoor dat de koraalriffen afsterven. In China leidt de klimaatsverandering tot droogte en enorme rode stofwolken. Door de opwarming van de oceanen neemt het aantal orkanen toe aan de Amerikaanse Oostkust. Overal zijn de invloeden op plaatselijke flora en fauna voelbaar: door de warmere winters kan de populatie sparrenbastkevers in Alaska dermate toenemen, dat enorme bosgebieden vernietigd worden.
Door met plaatselijke mensen te praten en hun verhaal te noteren, concretiseert Lynas de klimaatsverandering voor zijn lezers en maakt hij de verafgelegen plaatsen minder abstract. Toch is het bevreemdend dat de auteur nergens het principe van het broeikaseffect uiteenzet. Hij spreekt wel over koolstofdioxides, maar wordt nergens concreet. Ook blijft hij opmerkelijk vaag met de wetenschappelijke bewijzen voor de klimaatsverandering. Zijn verhaal moet het vooral hebben van getuigenissen van gewone mensen. Wetenschappers komen ook wel aan bod, maar zij komen niet erg uit de verf. Je krijgt in dit boek nergens een duidelijk antwoord op de vraag of de opwarming van de aarde werkelijk verantwoordelijk is voor al deze veranderingen, noch wat er ons in de toekomst nog te wachten staat.
Op die laatste vragen vind je dan weer een antwoord in het boek Klimaatverandering, dat werd samengesteld door twee medewerkers van de KNMI. Rob van Dorland is klimaatonderzoeker die promoveerde op menselijke en natuurlijke invloed op het klimaat. Harry Geurts is persvoorlichter van het KNMI. Samen willen zij antwoord geven op allerhande vragen die lezers in de Lage Landen zouden kunnen hebben over de veranderingen in ons klimaat. Wie dit boek leest, begrijpt ook meteen waarom Mark Lynas in zijn boek ver weg blijft van het onderzoeken van directe oorzaak-gevolg relaties in verband met ons klimaat. Het klimaat is immers veel te wispelturig om concrete voorspellingen te maken. Het kan vriezen, het kan dooien -- het is dus allemaal minder sensationeel, wetenschappelijker en veel droger. Het boek bevat veel opsommingen, getallen en tal van grafieken, die worden gegroepeerd in kleurkaternen. Het kost de lezer heel wat heen en weer geblader en gepuzzel om aan die grafieken uit te kunnen, maar dit boek is veel eenduidiger in zijn definities, en veel concreter in de uitleg wat nu precies het broeikaseffect is.
Hoe verschillend de aanpak van de Engelse wetenschapsjournalisten Clover en Lynas ook is in het verwerken van wetenschappelijke informatie, toch zijn het beide bijzonder indrukwekkende boeken. Beide auteurs brengen aan het einde van hun boek dezelfde boodschap: het is aan de lezer, de consument, om de wereld te veranderen. Je kan natuurlijk sakkeren op de Amerikaanse president omdat die weigert het Kyoto-akkoord te aanvaarden. Je kan vissers vervloeken omdat zij de oceaanbodem omploegen of clandestien hele populaties kabeljauw uitroeien. Maar uiteindelijk is het de consument die olie blijft verbruiken of kabeljauwfilet blijft eten. "Wees een milieufreak op feestjes!" raadt Mark Lynas zijn lezers aan, en hij geeft meteen nog een handvol praktische adviezen over het verminderen van koolstofdioxide (zo heeft hij zelf geen eigen wagen). Charles Clover doet hetzelfde en geeft een lijstje van vissoorten die wel verantwoord gevangen zijn (bv. haring, wijting, makreel en pollak), en roept op tot een boycot van de overige soorten. We staan met z'n allen aan de rand van een ecologische afgrond, maar het is aan de consumenten om daar iets aan te veranderen! [Jeroen Stevens]
Drs. Maurits Groen
Bestaat het broeikaseffect eigenlijk wel? Zijn alle verhalen over dramatisch veranderende weerpatronen realiteit of opgeklopte 'mediaproducten'. Om inzicht te krijgen in het waarheidsgehalte trok de journalist/auteur de wereld rond. Goed gedocumenteerd bezocht hij China, Peru, Verenigde Staten (30 p. over orkanen), de Pacific-eilanden, om met de bewoners, ervaringsdeskundigen sedert vele generaties, te praten over hun leefomgeving en de eventuele veranderingen daarin ten gevolge van klimaatwijzigingen. In een zeer leesbare reportagestijl heeft hij zijn alarmerende bevindingen gerapporteerd. Zijn pen brengt de krantenkoppen, de incidenten, de wetenschappelijke rapporten tot leven en vertaalt de praktijkverhalen van over de hele wereld in een luide waarschuwing dat veiligheid, water-, energie- en voedselvoorziening mondiaal, op termijn van slechts enkele decennia, ernstig worden bedreigd. Het broeikaseffectverhaal voor het eerst zonder effectbejag, maar wel glashelder uitgelegd aan de hand van concrete voorbeelden. Klimaatverandering door het broeikaseffect is een actueel, veel besproken onderwerp. De auteur heeft nu in reisreportagevorm de concrete, nu al merkbare gevolgen over de hele wereld beschreven. Huiveringwekkende, zeer leesbaar opgeschreven ervaringen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.