Over gevestigden en buitenstaanders : armoede, diversiteit en stedelijkheid
Gert Verschraegen
Gert Verschraegen (Redacteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Pelckmans, 2005 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 330.6 VERS |
31/12/2005
De lidstaten van de Verenigde Naties zijn er niet in geslaagd de hervormingen door te drukken die de wereld vandaag nodig heeft", verklaarde de ontgoochelde secretaris-generaal Kofi Annan. De Verenigde Naties -- opgericht in 1945 -- zijn een samenwerkingsverband van 191 soevereine staten met als voornaamste organen de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad en met als voornaamste historische doelstelling de internationale vrede en veiligheid te handhaven.
"Wij, de volken van de Verenigde Naties, zijn vastbesloten de komende geslachten te behoeden voor de gesel van de oorlog, die tweemaal in ons leven onnoemelijk leed over de mensheid heeft gebracht", staat in het Handvest van de Verenigde Naties van 26 juni 1945. Na zestig jaar werking, dringen een aantal fundamentele hervormingen en nieuwe uitdagingen en werkterreinen zich op, maar het proces verloopt erg moeizaam. Tijdens de recente top werd geen akkoord bereikt over de non-proliferatie van kernwapens, over de bestrijding van het terrorisme, over de oprichting van een Raad voor de Mensenrechten en over de interne hervorming van de organisatie. De vijf permanente leden (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Rusland, China en Frankrijk) van de Veiligheidsraad weerspiegelen de internationale machtsverhoudingen niet meer. India, Brazilië, Japan en Duitsland willen ook graag een permanente zetel, maar die discussie dreigt oeverloos te worden. Erger is dat de wereldleiders hebben moeten vaststellen dat de Millenniumontwikkelingsdoelstellingen niet zullen worden gehaald. In 2000 werd afgesproken tegen 2015 de armoede en honger in de wereld te halveren, aids terug te dringen en basisonderwijs voor ieder kind mogelijk te maken. Anderzijds werd op de top een revolutionaire doorbraak bereikt over genocide en etnische zuivering. In het slotdocument verbinden de 191 VN-lidstaten zich ertoe desnoods militair tussenbeide te komen als een bepaalde gemeenschap in een land met genocide of etnische zuivering wordt bedreigd. Die afspraak moet een herhaling van de massamoorden in Rwanda, Bosnië en Kosovo voorkomen. Positief is ook de creatie van een Commissie voor Vredesopbouw, die landen na een intern conflict zal helpen bij de wederopbouw.
De Verenigde Naties hebben net zoals de Europese Unie een imagoprobleem. Er worden heel belangrijke beslissingen genomen die elk van ons raken, maar vaak worden ze enkel in zeer abstracte termen gecommuniceerd. De interesse van de bevolking voor de werking en slagkracht van de instelling is bedroevend laag.
Drie recent verschenen boeken willen de bevolking informeren en het debat aanporren, maar het feit dat ze nauwelijks werden gerecenseerd is veelbetekenend. Twee publicaties focussen op de Verenigde Naties zelf, eentje trekt de discussie open tot de bredere problematiek van de internationale rechtvaardigheid.
Een degelijke en functionele inleiding op het ontstaan en de werking van de Verenigde Naties, biedt Het ontstaan van de Verenigde Naties van Paul Morren, oprichter van de Vlaamse Vereniging voor de Verenigde Naties. Morren stelt vast dat de Verenigde Naties onbekend en onbemind zijn. Hij betreurt vooral dat het onderwijs te weinig aandacht besteed aan "het economisch, sociaal en cultureel functioneren van het VN-systeem, dat toch wel indrukwekkend is en onze leefomstandigheden rechtstreeks beïnvloedt". Jammer genoeg zal deze totaal onhippe en gortdroge publicatie de interesse van de jeugd voor de Verenigde Naties niet direct opkrikken. Het ontstaan van de Verenigde Naties is een naslagwerkje met uitsluitend feitelijke informatie. Morren gaat eerst zeer diep in op de evolutie van het denken over vrede tussen staten en over volkenrecht van de Oudheid tot na de Eerste Wereldoorlog. Daarbij overloopt hij op historiografische wijze een aantal voorname filosofen en politici. Na een hoofdstuk over de beslissende rol van de Lage Landen in het ontstaan van het volkenrecht met als centrale figuur Hugo Grotius, concentreert Morren zich op de mislukking van de Volkenbond (1919-1946) en op de ontstaansgeschiedenis van de Verenigde Naties van 1941 tot 1945. Nadien geeft hij een heel sec en institutioneel overzicht van de huidige werking van de Verenigde Naties, gevolgd door een aantal interessante bijlagen zoals de tekst van de Millenniumverklaring uit 2000 en een organigram.
Voor wie dieper wil graven en zich wenst te informeren over de actuele politieke discussie over de werking van de Verenigde Naties, is de essaybundel De Verenigde Naties: een wereld van verschil? geredigeerd door hoogleraar Jan Wouters en Cedric Ryngaert, beiden verbonden aan het Instituut van Internationaal Recht aan de KU Leuven, een absolute aanrader. Een dertigtal VN-specialisten, diplomaten, academici, politici en betrokkenen uit de niet-gouvernementele sector laten hun licht schijnen over de verwezenlijkingen, de slagkracht, de impact en de toekomst van de statenorganisatie. Het boek vormt meteen de start voor de nieuwe reeks 'Wereldvisie', met als hoge ambitie op toegankelijke en kritische wijze de wereldomvattende thema's die centraal staan voor de Verenigde Naties aan bod te laten komen: veiligheid, wapenbeheersing, terrorismebestrijding, vredesoperaties, duurzame ontwikkeling, milieu, cultuur, onderwijs, wereldhandel, werkgelegenheid... Rode draad vormt het belang van geïnstitutionaliseerde samenwerking in een genetwerkte en geglobaliseerde wereld. Het eerste boek is meteen op haast alle vlakken een voltreffer. De publicatie zit structureel glashelder in elkaar met vier grote delen: het institutionele VN-kader; de relatie tussen niet-overheidsactoren (NGO's, privébedrijven...) en de VN; de oude en nieuwe activiteitsdomeinen van de organisatie; de complexe relatie van Vlaanderen, België en de Europese Unie met de Verenigde Naties. Het lijvige derde deel toont overtuigend aan dat de Verenigde Naties zich niet enkel met vredeshandhaving bezig houden, maar meer en meer met sociaal-economische ontwikkeling. Naargelang de auteur hebben de artikels een meer wetenschappelijk of meer essayistisch cachet, maar alle zijn ze tegelijkertijd informerend én opiniërend. De meeste auteurs benaderen de Verenigde Naties op een opbouwende en mildkritische wijze. Er moet echter één belangrijk minpunt worden gesignaleerd. De ambitie om het verhaal van de Verenigde Naties op een "toegankelijk geschreven" wijze te brengen, wordt in teveel artikels niet gehaald: lange, onleesbare zinnen, jargontaal en vermoeiende lijstjes zijn legio.
Veel theoretischer en wijdser is de uiterst interessante essaybundel geredigeerd door de socioloog Gert Verschraegen en de filosoof Ronald Tinnevelt (beiden KU Leuven) rond het thema van de mondiale rechtvaardigheid. De samenstellers stellen vast dat het thema van de Internationale rechtvaardigheid pas heel recent door filosofen en sociale wetenschappers werd opgepikt. Het onderzoek naar het concept van de verdelende rechtvaardigheid bleef lang beperkt tot het niveau van de lokale gemeenschap of de staat. Recente economische, maatschappelijke en politieke evoluties (globalisering, internetrevolutie, wereldwijde export van liberale rechtsstaat...) dwingen tot theoretische reflectie. In welke mate kunnen we de door ons gekoesterde idealen van vrijheid, gelijkheid en solidariteit op een duurzame wijze realiseren in een wereldmaatschappij waarin we steeds afhankelijker van elkaar worden? Hoe kunnen we de idee van rechtvaardigheid uitbreiden van het nationale naar het internationale niveau? Hoe kunnen we de beschikbare natuurlijke hulpbronnen en de sociale primaire goederen verdelen? Welke vorm van interventie is gerechtvaardigd om grootschalige hongersnood en vermijdbare ziekten te voorkomen? Kunnen wij verantwoordelijk worden gesteld voor de ellende in deze wereld of ligt de fout bij het beleid en de cultuur van de ontwikkelingslanden? Zes binnen- en zes buitenlandse auteurs (waaronder de levende legendes Jürgen Habermas en Martha Nussbaum) onderzoeken deze problematiek. Het boek is geordend volgens drie thema's: het concept van distributieve rechtvaardigheid op mondiaal vlak; de opportuniteit en grenzen van de exporteerbaarheid van de westerse, liberaal-democratische rechtsstaat; de spanning tussen soevereiniteit en mensenrechten. De auteurs van hoog academisch niveau slagen erin de abstracte problematiek via concrete voorbeelden consumeerbaar te maken. Vooral Martha Nussbaum blinkt hierin uit: via de beschrijving van de concrete situatie van twee Indiase vrouwen komt ze tot een universele, interculturele rechtvaardigheidstheorie. Een meerwaarde is ook dat de auteurs elkaars theorieën kennen, zodat interessante spanningsvelden ontstaan. Zo bv. bekritiseert de economisch gerichte reaalwetenschapper Toon Vandevelde het ontbreken van het concept "schaarste" in het rechtvaardigheidsdenken van Nussbaum. Robert van der Veen bestrijdt dan weer de stelling van Thomas Pogge, die stelt dat de rijke landen een "negatieve" plicht hebben de armoede in de wereld te bestrijden. [Gunter Bousset]
Drs. H.H.M. Meyer
Aan welke voorwaarden moet een rechtvaardige internationale orde voldoen? Deze bundel artikelen van sociale wetenschappers (waaronder de bekende Habermas), economen en ethici handelt over de drie hete hangijzers binnen de internationale politiek: de grote verschillen in welvaart en wat de rol van de rijkere landen daarin moet zijn, in hoeverre het 'brengen' van de liberale democratie overeenstemt met culturele rechten en mondiale rechtvaardigheid, en in hoeverre universele mensenrechten samen kunnen gaan met de soevereine rechten van staten. En dat is niet mis. Gezien de zwaarte van het onderwerp, de verschillende standpunten en de verschillende disciplines vanwaaruit het belicht wordt, is het nog verwonderlijk dat dit boek, ondanks het onmisbare jargon, zo toegankelijk is. Daarbij is het absoluut niet moralistisch of zweverig, maar bevat het realistische, goed gefundeerde meningen. Vakkennis, en bepaald niet alleen voor diplomaten. En dat alles ook nog in het Nederlands! Voor lezers die interesse hebben in internationale politiek en die niet al te bang zijn voor moeilijke woorden en begrippen. Scriptieschrijvers, journalisten, docenten en andere betrokkenen moeten dit kunnen lezen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.