Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Van Goor, cop. 2005 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : THYD |
Besprekingen
31/12/2005
Sterrenhemel is het debuut van de 25-jarige Zweedse Johanna Thydell (1980). Met dit verhaal over een tienermeisje wier moeder aan een terminale ziekte lijdt, won ze de prestigieuze August-prijs voor kinderboeken. En dat is dik verdiend, want de combinatie van een efficiënte stijl en een haarfijn inzicht in de kwetsbare puberziel, maakt van dit boek een voltreffer van formaat.
Jenna Wilsson is 13. En dus zit zowat alles in haar leven fout: ze worstelt met haar uiterlijk, ze heeft te weinig vriendinnen, ze kampt met een onbeantwoorde liefde... Ze voelt zich saai en veel te gewoon, op school lijkt het wel alsof niemand haar schijnt op te merken. Ze is wat ze noemen 'zo'n stille'. Toch is niet alles in Jenna's puberleven zo gewoon als het lijkt; haar moeder heeft namelijk kanker; ze is zo ziek dat ze zou kunnen doodgaan. De toon van het boek wordt gezet door het gedicht dat Jenna's verhaal voorafgaat, geschreven tijdens een les Zweeds: "Als jij doodgaat, mama, bega ik zelfmoord. / Dat doe ik. / Dan bega ik zelfmoord. / Nee, toch niet. / Je zegt niet zelfmoord begaan. / Je zegt zelfmoord plegen / en je zegt een eind aan je leven maken. / Oké. / Als jij doodgaat, mama, maak ik een eind aan mijn leven".
Jenna's moeder verzwakt zienderogen. Dat betekent dat Jenna haar thuis moet verzorgen en steeds meer taken van haar over dient te nemen. Hoe zwaar dit alles ook is, het lukt allemaal wel, en ze vindt het dan ook ronduit ergerlijk als 'O&O' (dat zijn oma en opa) komen om haar 'gezelschap' te houden en de flat op orde te maken. Wanneer haar moeder voor een langere opname het ziekenhuis in moet, trekken 'O&O' zelfs bij hen in: "'Nu zullen we het hier eens pico bello in orde maken', zegt oma zodra ze de deur achter zich heeft dichtgetrokken. En ze vraagt Jenna om haar jas op een kleerhanger te hangen. Vervolgens rent oma de hele flat door met stofdoeken, zwabbers en schoonmaakmiddelen. Het duurt niet lang of de hele flat ruikt naar oma." Op zulke momenten mist Jenna haar moeder het meest en voelt ze zich heel eenzaam. Ze kan dan niet anders dan de flat uit vluchten, op zoek naar afleiding en troost. Maar waar naartoe? Er is dan wel Susanna, met wie ze al sinds haar peutertijd bevriend is, maar verder heeft ze geen vrienden of vriendinnen. Bovendien begint de vriendschap met Susanna stilaan te slijten. Verder in het boek zullen de meisjes, elk in hun eigen puberteit, voorgoed uit elkaar groeien. Jenna zal meer dan ze dacht gemeen blijken te hebben met het schoolhoertje Tilda, die zo'n beetje de rol van Susanna zal overnemen.
Behalve met de eenzaamheid worstelt Jenna -- o puberteit! -- met haar imago. Ze weet dat ze -- evenals de nog sulligere Susanna -- nooit zal horen tot degenen die cool zijn, die roken, drinken, seksen en fuiven. "Types als zij kijken niet naar types als wij", zegt Susanna, en beide meisjes zetten hun jaloezie om in haat tegenover de "coole bende". Probleem is dat Jenna stapelverliefd is op Sakke, een jongen uit de derde klas die ontegensprekelijk cool is. Sakke woont in hetzelfde trappenhuis als zij, en ze hoopt al heel lang dat ze mekaar bij het fietsenhok een keer zullen tegenkomen, dat hun fietsen dan tegen elkaar zullen botsen en dat ze zo een keer aan de praat zouden geraken... Maar niks van dat al, Sakke lijkt onbereikbaar.
Ondertussen wordt Jenna's moeder almaar zieker en ligt ze al een hele tijd in het ziekenhuis. O&O gaan haar regelmatig bezoeken, maar Jenna gaat -- vreemd genoeg -- nooit mee. Ze wil de ziekte niet zien, ze wil doen alsof die er niet is, ze wil er niets mee te maken hebben en vooral: ze wil haar moeder niet zien verdwijnen. Meestal komen de gedachten over haar moeder op wanneer ze 's avonds in bed ligt, wanneer ze naar de lichtgevende nep-sterrenhemel kijkt die ze daar zelf bij elkaar heeft geplakt.
De terminale ziekte van Jenna's moeder en de moeilijke omgang daarmee staan in dit verhaal zonder twijfel centraal, maar desondanks is Sterrenhemel -- de titel zegt het eigenlijk al -- geen geheel en al weemoedig boek geworden. Het intense kinderverdriet wordt immers afgewisseld met de zo typische puberbelevenissen, die als het ware om het hoofdthema heen gesponnen zijn. Onderwerpen als vriend- en vijandschap, school en verliefdheid zijn in dit boek heel mooi geïntegreerd, maar de beklijvende indruk die Sterrenhemel nalaat, is toch vooral te danken aan de prachtige uitwerking van de 'zieke moeder met kind'-thematiek. De ziekte van haar moeder is een heel pijnlijk onderdeel van Jenna's leven, maar ze moet ermee leven, ze kan niet anders. Johanna Thydell beschrijft het wanhopige zoeken van een kind naar een manier om met het onmogelijke ("Nee! Niet mijn mama! Mijn mama gaat niet dood, mijn mama kan niet doodgaan, mama's mogen niet doodgaan!") om te gaan op een heel doeltreffende wijze. De mengeling van gevoelens van schaamte en de diepe liefde die Jenna voor haar moeder koestert, weet ze te vatten in een taal die tegelijk krachtig en ontroerend is. Erg geslaagd is ook de afwisseling van de talrijke dialogen (tussen Jenna en haar moeder, Jenna en Susanna of Tilda...) met momenten dat Jenna alleen op haar kamer haar leven overschouwt, waarbij diepgaande gedachten over leven en dood komen bovendrijven.
Thydells stijl is vlot en onomwonden, kort en bondig. De cruciale hoofdstukken, waarin het gaat over de ziekte en het sterven van Jenna's moeder, zijn hiervan het beste bewijs. Zo telt hoofdstuk 49 welgeteld de volgende zes woorden: "Het is gebeurd. Mama is dood." Als een klap in het gezicht staan die woorden er, precies zoals de boodschap bij Jenna is aangekomen. Of, eerder in het verhaal (hoofdstuk 24): "Het is uitgezaaid. Al die tijd heeft Jenna geloofd dat mama en haar kanker beter zouden worden. Dat haar haar zou gaan groeien. Dat de zieke gezond zou worden. Dat alles weer goed zou komen. Al die tijd heeft Jenna dat gedacht, al die tijd was ze ervan overtuigd, maar nu niet meer. De kanker heeft gedaan wat hij niet had mogen doen. Hij is uitgezaaid. Shit! Hij is uitgezaaid." Wanneer Jenna aan het einde van het boek bedenkt dat ze nu zelfmoord zou moeten plegen, zoals ze in het gedicht aan mama had beloofd, maakt Thydell de cirkel rond. Jenna pakt het briefje waarop ze haar gedicht schreef en verandert de woorden, tot de volgende zinnen overblijven: "Als jij doodgaat, mama, ben ik van plan te blijven leven. / Voor jou."
De directe stijl en het bewonderenswaardig inlevingsvermogen van Thydell zijn ongetwijfeld de grootste troeven van dit boek. Bovendien sluiten inhoud en schriftuur ook nog eens heel mooi bij elkaar aan, zodat ze een overtuigend geheel vormen dat vele kinderen aan het lezen zou kunnen zetten (en houden). Het is daarbij allicht niet toevallig dat het verhaal zich haast als een film afrolt: Johanna Thydell studeert naast literatuur ook film. Misschien mogen we binnenkort ook daarin een debuut verwachten? Zweden en jeugdfilms, dat is tot nu toe -- bij mijn weten -- nog nooit fout afgelopen. [Iris Paschalidis]
W. van der Pennen-Schleicher
Jenna - dertien jaar - schaamt zich voor haar slungelige lichaam nog zonder borsten, voor haar saaie uiterlijk, voor haar moeder die een pruik draagt en op krukken loopt vanwege haar ziekte... en dan schaamt ze zich weer, omdat ze zich daarvoor schaamt. Het leven van Jenna wordt overschaduwd door de terminale ziekte van haar alleenstaande moeder. Toch kent ze ook de gewone puberperikelen: verliefdheid, vriendschappen, feestjes waar je zoveel mogelijk moet drinken om erbij te horen. Door een evenwichtige mengeling van gewone dagelijkse beslommeringen en het ongewone van haar situatie is het een aangrijpend, maar niet somber verhaal geworden. Net dat kleine vleugje humor en oog voor detail maakt het een bijzonder boek over verlies, en over de veerkracht van de jeugd. Dit debuut van de jonge Zweedse auteur (1980) is in haar geboorteland bekroond met de August-prijs voor kinderboeken. Vanaf ca. 13 jaar. Opvallende omslagillustratie van een meisje met sterren in haar hoogopgestoken haar.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.