Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Athenaeum-Polak en Van Gennep, 2005 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : SPAA 851.6 CERV |
Besprekingen
31/12/2005
Lees Don Quichot, zeker nu er een goedkope paperback op de markt is. Humor, ironie, zelfspot, inzicht in menselijke drijfveren, metafictionele trucjes, stilistisch meesterschap en avonturen bij de vleet, u vindt het allemaal in het onvergetelijke wedervaren van de onfortuinlijke ridder en Sancho Panza. Lees vervolgens de biografie die Donald McCrory wijdde aan geestelijke vader Miguel de Cervantes. Zijn leven is welhaast even hilarisch en avontuurlijk als dat van de vernuftige edelman zelf. Cervantes: de schepper van Don Quichot leest dan ook als een roman.
Cervantes' leven is een echte gatenkaas. Het pleit voor McCrory dat hij in tegenstelling tot vele van zijn collega's zich niet laat verleiden tot gissingen en hypothesen om al die blanco's het koste wat het kost in te vullen. Hij vangt dit op door een gedetailleerd beeld te schetsen van de historische context waarin Cervantes leefde. Dat veronderstelt wel enige voorkennis van Spanjes geschiedenis en geografie. Het valt dan ook te betreuren dat een historische tijdstabel en plannetjes ontbreken in deze uitstekende biografie.
Over de kindertijd van Cervantes weten we weinig of niets, eigenlijk alleen dat hij geboren is in 1547. Op zijn 22e treffen we hem aan in Rome, waar hij naar toe is gevlucht nadat hij iemand in een duel had verwond. Al snel beslist hij er om soldaat te worden en belandt zo, voor hij het goed en wel beseft, in de roemrijke zeeslag van Lepanto. Don Juan van Oostenrijk, broer van Filips II en architect van de Spaanse overwinning, bezorgt hem hoogstpersoonlijk aanbevelingsbrieven. Cervantes blijft nog enkele jaren in Italië hangen en keert dan als een invalide held terug naar Spanje.
Als de protagonist van een onvervalste picareske roman belandt hij echter van de regen in de drop. Met de Spaanse kust binnen bereik wordt zijn schip geënterd door Noord-Afrikaanse piraten en verdwijnt Cervantes als galeislaaf in de buik van een schip. De zeerovers van Barbarije, grosso modo wat vandaag de Maghreb wordt genoemd, vormen samen met de Lage Landen de nagel aan de doodskist van Filips II. In Algiers belandt hij in de gevangenis.
Het besef dat zijn familie misschien wel nooit het losgeld bij elkaar krijgt gesprokkeld, inspireert hem tot vier ontsnappingspogingen, die allemaal getuigen van een ongeëvenaard optimisme, heldenmoed en koppigheid, eigenschappen die hij later met verve zal verlenen aan zijn beroemde geestelijke zoon. Ze mislukken alle, en het mag als een wonder beschouwd worden dat hij het nooit met zijn leven moest bekopen. Uiteindelijk wordt hij na vijf jaar gevangenschap toch nog onverhoopt vrijgekocht in 1580, en keert hij eindelijk terug naar zijn vaderland. In het in Don Quichot ingelaste 'Verhaal van de Krijgsgevangene' vertelt Cervantes op onweerstaanbare wijze over zijn romaneske avonturen.
Bij zijn terugkomst in 1580 heeft Filips II net Portugal ingenomen en beantwoordt Spanje helemaal aan het legendarische beeld waarmee het in de geschiedenisboeken is beland, dat van het rijk waar de zon nooit onderging. Voor Cervantes zal ze echter nog lang niet schijnen. Spanje mag dan met voorsprong de grootste mogendheid van de toenmalige wereld zijn, het is niet alles goud wat er blinkt. De schatkist heeft al twee faillissementen met moeite overleefd, en het land zelf wordt door de imperialistische hoogmoed van Filips II als een citroen uitgeknepen. Cervantes' terugkeer is allesbehalve triomfantelijk. Zijn heldendaden zijn ondertussen lang vergeten, beschermheer Don Juan is overleden, zijn ouders zijn straatarm en het land is letterlijk aan het einde van zijn Latijn.
Hij gaat aan de slag als proviandinkoper voor de onoverwinnelijk geachte Armada, de reusachtige zeevloot die Spanje klaarstoomt om Elisabeth I van Engeland een lesje te leren omdat ze Marie Stuart executeerde, en natuurlijk om er het katholicisme weer in te voeren. Met ongekende ijver probeert Cervantes in Andalusië de nodige quota proviand los te peuteren bij boeren die toch al op het tandvlees zaten. Allemaal tevergeefs, want de zeeslag loopt uit op een van de grootste nederlagen uit de geschiedenis van het Iberische Schiereiland. De laatste jaren van Filips' bewind zijn er van desillusie en crisismanagement.
Net als Sancho Panza heeft Cervantes de stoffige Spaanse wegen op een ezel bereden, een kwestie van moed, volharding en veel geduld. Dat is geen sinecure in een land dat steeds meer uit landlopers en bedelaars bestaat. Zijn overnachtingen in herbergen en ontmoetingen met mensen van alle standen zal hij met verve verwerken in Don Quichot.
Het goud en zilver uit Zuid-Amerika vormen in 1554 slechts 11 procent van de staatsinkomsten, en in 1598 nog altijd maar 20 procent, aldus McCrory. "Het gigantische bedrijf van het Habsburgse keizerrijk werd in feite bekostigd door een agrarische samenleving." Op het einde van de 16e eeuw staan boeren de helft van hun oogst af om de staat te financieren. En dan breekt de pest los. Spanje moet in die jaren werkelijk op zijn grondvesten hebben gedaverd.
Als zovelen geeft Cervantes zijn beste jaren zonder dat het hem eigenlijk ooit een fatsoenlijke cent oplevert. McCrory stipt terecht aan dat het haast onbegrijpelijk is dat hij zijn gevoel voor humor nooit heeft ingeruild voor cynisme. Gelukkig maar, het zal ons enkele jaren later mee van de grappigste pagina's uit de literatuurgeschiedenis opleveren.
Filips II geeft de geest in 1598 en Cervantes, die ondertussen al wel de herdersroman Galatea (1585) heeft gepubliceerd, kluchten en poëzie heeft geschreven, voelt er steeds meer voor om van zijn pen te gaan leven. Echt lukken zal dat nooit, maar door enkele meevallers is er wat tijd en een beetje geld. De wilde jaren zijn voorbij.
Cervantes trekt zich terug als een kluizenaar en zet zich aan het schrijven. Don Quichot zal zijn rol als zwerver overnemen. Er wordt algemeen aangenomen dat het zo moet gegaan zijn, want tussen 1600 en 1604 lijkt hij van de aardbodem verdwenen. Hij moet hoe dan ook als een waanzinnige geschreven hebben: de eerste editie van het eerste deel beslaan met een ganzenveer bij elkaar geschreven hebben. Vervolgens bundelt hij alles netjes, gooit het een zadeltas, springt op zijn paard en bereikt hij gelukkig heelhuids zijn uitgever. De rest is geschiedenis.
Van bij zijn verschijning in januari 2005 kent het eerste deel van Don Quichot onmiddellijk veel bijval. Alle Spanjaarden brulden van het lachen, en toen de vertalingen al snel volgden, gierde heel Europa mee. Bij de feestelijk optocht ter gelegenheid van de geboorte van Filips IV in 1605 maakte het grote publiek al meteen kennis met twee nieuwe figuren: Don Quichot en Sancho Panza. Ze zullen voortaan in geen enkele Spaanse stoet meer ontbreken.
Nadat Cervantes met Don Quichot de moderne roman volgens velen zijn officiële geboorteakte heeft meegegeven, bezorgt hij ook de novelle in het Spaans de eerste adelbrieven. Met zijn Voorbeeldige novellen gaat hij dwars in tegen de veelal vuistdikke werken die schrijvers toentertijd produceerden. Naast andere werken, zet hij zich echter vooral aan het tweede deel van Don Quichot (1614).
Cervantes sterft op 22 april 1616, zoals geweten in dezelfde maand als William Shakespeare. Onderzoek heeft uitgewezen dat hij gestorven is aan de gevolgen van een vergevorderde diabetes, maar McCrory voegt er veelzeggend aan toe dat hij misschien wel gestorven is "aan een overdosis leven". Deze krachtige levensbeschrijving is heerlijk om lezen, maar 'noblesse oblige', duik eerst in Don Quichots leven, alvorens je dorst verder te laven met het al bijna even eigenzinnige wedervaren van Cervantes. [Bart Van Loo]
Maarten Steenmeijer
Toen het eerste deel van Don Quichot in 1605 verscheen, had Miguel de Cervantes (1547-1616) al een lange, woelige en veelkleurige carrière achter de rug. Al zijn inspanningen hadden echter niet het verlangde succes gebracht. Maar van zijn grootvader (een belangrijk jurist) en zijn vader (die het er aanzienlijk slechter van afbracht) wist hij al dat het leven onberekenbaar was. Om onopgehelderde redenen moest Cervantes op jonge leeftijd het land ontvluchten. Als militair onderscheidde hij zich vervolgens door zijn grote moed tijdens de slag bij Lepanto (1571). Als krijgsgevangene zat hij daarna jaren vast in Algiers. In de daarop volgende jaren was hij onder meer werkzaam als proviandinkoper en belastingambtenaar. Intussen schreef hij ook een indrukwekkend en veelzijdig oeuvre bij elkaar, waarvan de waardering evenwel in de schaduw bleef van die voor het werk van zijn tijdgenoot Lope de Vega. Over het leven van Cervantes zijn nooit veel gegevens boven water gekomen. Over zijn tijd is daarentegen wel veel bekend. Met behulp van zijn grote kennis hiervan is Donald McCrory er daarom toch in geslaagd een boeiende en overtuigende biografie van Cervantes te schrijven, die alleen niet een groot auteur maar ook een bijzonder man was.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.