Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, cop. 2004 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : AFRI |
Besprekingen
31/12/2005
Afrika's literaire ster begon laat te fonkelen, toen hij al zeventig was. Ook hij was bij de strijd tegen de Apartheid betrokken, als lid van Al-Jihaad. Zijn strijdbroeders eerden hem met de naam Tatamkhulu Afrika (grootvader Afrika). Over zijn activistische jaren schreef hij de roman The innocents (1994). Hij werd in Egypte geboren als Mugamed Fu'ad Nasif (1920-2002), zoon van een Arabische vader en een Turkse moeder, maar werd in Zuid-Afrika opgevoed door een methodistenfamilie. Onder de apartheid stond hij als 'white' genoteerd, maar hij liet zich herclassificeren als 'coloured'. Hij debuteerde, onder de naam John Charlton, in 1940 met de roman Broken earth. In de Tweede Wereldoorlog werd de volledige oplage, op twee exemplaren na, vernietigd. Zelf bracht hij de oorlog door als krijgsgevangene, eerst in Italië, daarna in Duitsland. Hij schreef er een roman die vernietigd werd door de SS. Net voor zijn dood herschreef hij die kamproman in Bitter Eden. Literatuur begon hij opnieuw te schrijven in 1987, en hij werd vooral bekend, en bekroond, voor dichtbundels als Nine lives (1991) en Dark rider (1992).
Met zijn grillige levensgeschiedenis, waarin hij verschillende namen, identiteiten en beroepen aannam ('Mr Chameleon' luidt de titel van zijn nog niet gepubliceerde memoires), kun je Tatamkhulu Afrika moeilijk in één of andere diasporagroep onderbrengen. Wat hij wel gemeen heeft met vele diasporaschrijvers is het verkennen van het thema '(niet) behoren'. In de Zuid-Afrikaanse context gaat het dan logischerwijze vaak over 'kleur', maar 'sexuele identiteit' (i.c. homoseksualiteit) is eveneens een dominant thema bij Afrika. Alvast in Bitter Eden, waar Zuid-Afrika geen verdere rol speelt dan dat het hoofdpersonage Tom een Zuid-Afrikaan is. Die komt al in het begin van de Tweede Wereldoorlog als soldaat van het Engelse leger terecht in een Italiaans en later Duits gevangeniskamp. Afrika beschrijft indringend de brutaliteit, en soms onverwachte menselijkheid, van de bewakers, de honger en het tot een graaiend dier gereduceerd worden van de gevangenen. De smerigheid voel je bijna fysiek aan. Ook de complete en gevaarlijke verwarring aan het einde van de oorlog weet de auteur heel overtuigend over te brengen.
Tom denkt aan die kampentijd terug als aan een 'bitter eden', bitter omwille van de verrotte omstandigheden, eden omdat er ondanks alles een bijzondere solidariteit heerste tussen de gevangenen, en vooral omdat hij er een pure vriendschap/liefde beleefde met een andere gevangene. De wat onbehouwen Tom houdt zich aanvankelijk, met zekere tegenzin, op met de timide Douglas, maar zet die aan de kant wanneer hij de atletische Danny ontmoet. De twee zijn onmiddellijk tot elkaar aangetrokken, het zijn 'maten' in de diepe betekenis van dat woord, maar ze bewaken hun imago van mannelijkheid en hoeden zich angstvallig voor homosexuele gevoelens en handelingen (de homo's in het kamp houden zich apart op, rond de dramaturg Tony, waarmee Tom vaak in contact komt omdat hij graag en goed acteert). De grens is nochtans heel ambigu. Tom en Danny gedragen zich als jaloerse echtgenoten (en vaak als verliefde tienermeiden -- dit geldt nog meer voor Douglas, die zich na de afwijzing van Tom tot een verongelijkte, waanzinnige travestiet ontpopt). Na de oorlog, net voor Tom naar Zuid-Afrika afreist, komt het bijna tot een fysieke liefdesdaad.
In Research in African Literatures (vol. 35:1, 2004) analyseert Chris Dunton het oeuvre van Afrika als een 'testing of masculinity': mannen worden uitgedaagd hun mannelijkheid te bewijzen, te bewaken maar ook te onderzoeken. De 'blik van anderen' speelt hierbij een cruciale rol, en we zien Tom in Bitter Eden inderdaad zich voortdurend afvragen en controleren hoe hij overkomt bij anderen. Om zijn mannelijkheid te bewijzen gedraagt hij zich grover dan hij eigenlijk is, maakt daarbij slachtoffers zoals Douglas, en miskent uiteindelijk zijn ware gevoelens. Het bittere van het kamp-eden ligt ook daarin: terugkijkend op zijn leven weet Tom nu duidelijk waar hij de ware liefde heeft verloren. [Chris Bulcaen]
H. de Jong
De schrijver werd in 1921 in Egypte geboren uit Arabisch-Turkse ouders maar werd in Zuid-Afrika opgevoed door christelijke pleegouders, bekeerde zich later tot de Islam en streed tegen Apartheid; hij overleed in 2002. Deze roman is gebaseerd op zijn ervaringen in de Tweede Wereldoorlog na zijn gevangenname in Noord-Afrika en de daarop volgende opsluiting in kampen in Italië en Duitsland. Het gaat om een drietal mannen die zichzelf als uiterst hetero zien, maar door de omstandigheden steeds meer andere gevoelens toelaten (zij het onder protest) in hun relaties. Het kampleven en de onderlinge verhoudingen zijn de kern van deze roman. Hoewel het onderwerp goed had kunnen werken, wordt door soms rammelende zinnen en wat gebrekkige beeldspraak het geheel tekort gedaan en blijft de lezer misschien toch wat teleurgesteld achter. Vrij kleine druk.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.