Een slagerszoon met een brilletje
Tom Lanoye
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Prometheus, 2004 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : TONEEL : LANO |
Paul Demets
2/ei/26 m
In omgekeerde richting
Het is in een recent verleden anders geweest, maar er valt een festivalletje te organiseren met nieuw werk en eigenzinnige bewerkingen van klassieke teksten door theaterauteurs als Peter Verhelst, Jeroen Olyslaegers, Paul Mennes, Bart Meuleman of Michaël De Cock. Arne Sierens, Filip Vanluchene en Tom Lanoye hebben voor hen de weg gebaand naar een onconventionele verhaalstructuur en een eigenzinnige kijk op de behandeling van personages door de acteurs.
Met zijn nieuwe stukken Diplodocus Deks, een coproductie van het Publiekstheater en de KVS en De Jossen, ook al een coproductie tussen het jonge theaterensemble Olympique Dramatique en Het Toneelhuis, bewijst Lanoye dat hij een van de sterkhouders van het hedendaagse theater is. Blijkbaar had hij even genoeg van de bewerkingen van klassieke theaterteksten. Maar wie verwacht dat Lanoye zich van de weeromstuit op de gemiddelde huiskamer zou concentreren, komt bedrogen uit. Gelukkig maar. Zowel De Jossen als Diplodocus Deks gaan over de positie van het individu tegenover de groep. In het geval van De Jossen levert dat een merkwaardige tekstpartituur op. Het gaat om een gesloten groep waarin iedereen op iedereen lijkt en elkaar imiteert. Altijd en overal Josdag, dus. Tot een van de Jossen een identiteitscrisis krijgt en duidelijk maakt dat hij anders is dan de anderen. Eerst probeert de groep hem te sussen door hem duidelijk te maken dat elke Jos zich wel eens anders voelt, maar als dat niet lukt, moeten ze naar drastischere middelen grijpen.
Olympique Dramatique heeft voluit de humoristische kant van deze tekst gekozen en dat levert een behoorlijk hilarische voorstelling op. Daardoor verdoezelen ze echter de kant van de tekst die de menselijke conditie analyseert: hoe groepsgedrag de enige manier lijkt om te overleven. Bij Olympique Dramatique zien we een soort teletubbies die bij het begin van de voorstelling dwaze dansjes uitvoeren. Eén moment wordt het wel spannend, wanneer de Jossen elk om beurt een kogel door het lijf van de Jos-die-anders-is jagen en tegelijkertijd al een begrafenisspeech beginnen te houden. In elk geval dwingt Lanoyes tekst tot keuzes, want als je De Jossen leest, weet je niet over hoeveel acteurs het gaat of waar het stuk zich afspeelt. In die zin hebben de acteurs van Olympique Dramatique met hun versie wel een heldere, onderhoudende lezing van het stuk gemaakt.
Diplodocus Deks is klassieker van structuur, al zit er wel één interessante verrassing aan de tekst vast: het verhaal wordt in omgekeerde richting verteld. We weten dus al hoe het afloopt als het stuk pas begonnen is. Verder is Diplodocus Deks een sterk stuk volkstheater met mythische allure, zonder dat Lanoye het door effectbejag over het paard tilt. Hij vertrok vanuit de dramaturgie. De jonge regisseur Domien Van Der Meiren vroeg Tom Lanoye om een stuk te schrijven. Samen met dramaturge Hildegard De Vuyst gingen ze op zoek naar het basisidee en de personages. Archeologie, het feit dat je niet ongestraft dingen uit de bodem naar boven spit, werd de basisgedachte, aangevuld door de metafoor van de kabelbaan, ergens tussen twee relatief onbeduidende hellingen in West-Vlaanderen. En zo groeide een sterk verhaal over amateur-archeoloog Deks die tussen de Groene- en de Bruineberg in het grensgebied van West-Vlaanderen een prehistorisch kaakbeen opgraaft. Een allochtone projectontwikkelaar ontvouwt tegenover de dorpsgemeenschap zijn plannen voor een dinothemapark. De groep reageert als groep en tegelijk als een verzameling individuen. De personages zijn archetypen: de boerin - een schitterende Sien Eggers - die geen morzel grond wil afstaan, de garagist die aan de mobiliteit meehelpt, maar zich in zijn gedachtegoed heeft klemgereden, een boekhouder die vooral winst en verlies wil afwegen en zogezegd neutraal wil blijven. En vooral de dementerende vrouw in de rolstoel - mooi neergezet door Hilde Uitterlinden - die mobieler lijkt dan wie ook als ze zich opwerpt tot spreekbuis van de dorpsgemeenschap. Interessant is het om te zien hoe een dubbele buitenstaander - allochtoon én zakenman - als een soort woelmuis het hele territorium waarin de personages al jaren verzand zijn, komt omgooien. Hier gebeurt geen ontleding van een plan van een projectontwikkelaar, maar van een dun weefsel van menselijke verstandhouding. Zoals het een archeoloog betaamt, graaft Van Der Meiren er via zijn sobere regie en de omgekeerde chronologie van de scènes laagje voor laagje van af.
Willem Nijssen
Sinds 'Ten oorlog' (naar de koningsdrama's van Shakespeare) en 'Mamma Medea' (naar Appolonios en Euripides) is Tom Lanoye ook als toneelschrijver hogelijk gerespecteerd. Dat heeft geresulteerd in een tweetal schrijfopdrachten voor resp. het Publiekstheater (Gent) en Olympique Dramatique (Antwerpen). Beide toneelstukken - achtereenvolgens 'Diplodocus Deks' en 'De Jossen'- hebben iets experimenteels en iets absurdistisch. Experimenteel in de eerste is de volgorde -van laatste acte naar de eerste-, absurdistisch het merkwaardige gezelschap en hun heftige emoties rond het uiterst onduidelijke onderwerp van hun gesprek. Experimenteel in de laatste is het gegeven dat alle personages in het stuk 'Jos' heten (volgens de regieaanwijzing kan het aantal acteurs "variëren van 1 tot het aantal der replieken"), absurdistisch het gekrakeel rond een crematie van één der Jossen die dan uit de dood opstaat en er alsnog vandoor gaat omdat "ge u toch al bij mijn verlies had neergelegd". Geen hoogtepunten van moderne theatertekst, maar wel interessant (ook voor amateurtoneel) vanwege het experimentele.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.