Fundering voor de metafysica van de zeden
Immanuel Kant
Immanuel Kant (Auteur), Jabik Veenbaas (Vertaler), Willem Visser (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Boom, cop. 2004 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : FILOSOFIE : 156.2 KANT |
31/12/2008
In 2004 was het 200 jaar geleden dat Immanuel Kant stierf. Een herdenking in ons taalgebied kon niet beter gebeuren dan met deze vertaling van zijn hoofdwerk, de Kritik der reinen Vernunft, een klassieker uit de canon van de westerse wijsbegeerte, maar ook een boek met een gereputeerde moeilijkheidsgraad. Kants tijdgenoten vonden het al onverteerbaar, en zijn collega-filosoof Mendelsohn vond het bv. zelfs "zenuwsapverterend". Kant schreef ten behoeve van zijn tijdgenoten bovendien zelf een Prolegomena (Boom, 2004), waarin hij de Kritiek samenvat en uitlegt. In 1787 liet hij ook een tweede, herziene uitgave van de oorspronkelijke publicatie uit 1781 het licht zien.
Het doorgronden van dit architectonisch denksysteem is geen sinecure, maar voor wie doorzet wordt het toch een boeiende intellectuele ervaring. Tot stand gekomen in enkele maanden, na een decennium lang denkwerk, presenteert Kant vooreerst een kritische 'reiniging' van de traditionele ("dogmatische") metafysica, en vervolgens een onderzoek naar de mogelijkheidsvoorwaarden van een wetenschappelijke metafysica. Kant muntte een eigen filosofisch jargon waarin nieuwe filosofische concepten afwisselen met traditionele begrippen, waaraan hij echter een eigen betekenis geeft, of waarin meerdere betekenissen meeklinken. Zo heeft het woord 'Kritiek' uit de titel bij Kant bv. de juridische betekenis van 'oordelen', een semantiek die hij overigens gretig uitvergroot en doortrekt, zodat het boek bijna een allegorie wordt van een gerechtelijke procedure. Anderzijds betekende 'kritiek' voor Kant ook een grondig, vrij en publiek onderzoek naar de aanspraken van de rede op wetenschappelijke theoretische kennis. De wijsgerige methode waarmee Kant de mogelijkheidsvoorwaarden a priori (vóór elke ervaring) van de menselijke kennis onderzoekt, noemt hij 'transcendentaalfilosofie'. De taak van deze filosofie vat hij samen in drie beroemde fundamentele vragen: 'Wat kan ik weten?', 'Wat moet ik doen?' en 'Wat mag ik hopen?' De Kritiek van de zuivere rede is een antwoord op de eerste vraag, maar moet evenwel vooral de weg banen voor de volgende twee vragen: de mogelijkheidsvoorwaarden voor de moraal en de religie.
De vraag naar de mogelijkheid van kennis impliceert dat het menselijke kenvermogen precies wordt afgebakend. Kant toont minutieus aan dat kennisverwerving niet plaatsvindt door het louter registreren van zintuiglijke prikkels (empirisme), en ook niet gebeurt door een constructie vanuit de rede (rationalisme). Kennis komt tot stand door het ordenen van externe prikkels door middel van de in ieder mens vastliggende aanschouwingsvormen van ruimte en tijd, en vervolgens door de twaalf categorieën van het verstand (o.m. causaliteit, substantie, eenheid, veelheid...). Een en ander leidt tot de fameuze kantiaanse stelling dat alleen de integratie van ervaring en begrippen tot kennis leidt: "Gedachten zonder inhoud zijn leeg, aanschouwingen zonder begrippen zijn blind". In de rede, als opperste kenvermogen, liggen de 'ideeën', die onze veelheid aan verstandelijke oordelen tot eenheid moeten brengen. De drie ideeën (de ziel, de wereld, God) bestaan enkel in onze gedachten; zij geven richting aan ons denken, maar verwijzen niet naar een realiteit. In het deel over de 'transcendentale dialectiek' argumenteert Kant dan ook tegen de traditionele metafysici dat zij geen kennis kunnen hebben van de drie rede-ideeën. Deze vragen overstijgen ons kennisvermogen. Nochtans streeft de rede er steeds naar de grenzen van de ervaring te overstijgen. De onbedwingbare metafysische behoefte stuwt de menselijke rede nl. boven de empirische ervaring uit naar de illusoire oorden van de "transcendentale schijn".
Kants kennisleer houdt in dat we de dingen slechts kunnen kennen zoals ze zich aan ons voordoen in de ervaarbare wereld. De 'noumenale' wereld van de dingen 'op zichzelf' staat buiten ruimte en tijd en ontsnapt aan onze kennis. Als moreel handelende, vrije wezens behoren we evenwel tot die buitenzintuiglijke wereld. Hier krijgen de drie regulatieve ideeën een constitutieve status. Kant liet in zijn hecht doortimmerde systeem dus een kier, voor zowel moraal als godsdienst.
Deze vertaling kan de drempel verlagen tot dit toch wel essentiële werk. De hoofdtekst volgt de door Kant herziene B-uitgave uit 1787. De oorspronkelijke A-uitgave uit 1781 werd in een andere kleur en lettergrootte mee opgenomen, zodat vergelijking mogelijk wordt. Een pluim voor deze verzorgde uitgave. [Hedwig Billiet]
Redactie
Wijsbegeerte is kritische wetenschap per definitie. I. Kant (1724-1804) wordt genoemd 'de vader van alle kritische filosofen'. Die naam heeft hij vooral verworven door dit boek, sleuteltekst van iedere moderne wijsbegeerte. Kant publiceerde de eerste druk in 1781, de tweede - herziene - in 1787. In deze heel goede en zorgvuldige vertaling is ervoor gekozen de tweede druk als uitgangspunt te nemen. Waar nodig wordt de tekst van de eerste druk in een blauwe letter onder aan de pagina afgedrukt. De uitgave is voortreffelijk verzorgd. Het lijkt vreemd dat Kants belangrijkste boek pas na ruim 2 eeuwen in het Nederlands wordt aangeboden. Maar Kant is moeilijk en de kennis van het Duits is sterk teruggelopen. Waarschijnlijk voorziet deze vertaling dan ook in een behoefte, maar Kant blijft scherpe concentratie vragen. 'De dingen op zich' - los van onze subjectieve waarneming die steeds interpretatie is - kunnen wij nooit kennen. Wij vormen kennend de werkelijkheid. Denken en waarnemen zijn voortdurend op elkaar aangewezen. Onze denken biedt geen afspiegeling van de werkelijkheid. Maar zoals wij de werkelijkheid zien, zo denken wij. Wie interesse heeft in wijsbegeerte, kan niet voorbij aan dit boek.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.