Grensgangers
Aline Sax
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Clavis, 2004 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : SAX |
Magazijn |
Clavis, 2004 |
MAGAZIJN : SCHOOLCOLLECTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : SAX |
31/12/2004
De 18-jarige Brian O'Malley heeft andere zorgen dan de Ierse vrijheidsstrijd. In het eerste deel van de roman lezen we hoe hij na de dood van zijn vader -- 'vermoord' door een verloren kogel van Britse soldaten -- zijn drie zusjes, babybroertje en zieke moeder in leven probeert te houden. Fel gekant tegen alle vormen van geweld weigert hij toe te treden tot het burgerleger. Het motto van zijn vader 'alles van waarde is weerloos', sterkt hem in zijn overtuiging. Tot ook zijn zusje door een verdwaalde Engelse kogel getroffen wordt. Op dat ogenblik dwingt zijn moeder hem om toe te treden tot het Citizen Army, dat in ruil voor zijn inzet de hospitalisatiekosten op zich zal nemen. In het tweede deel krijgt Brian een opleiding in het burgerleger en strijdt hij plichtsgetrouw, maar nog altijd gekweld door ambigue gevoelens, mee in de bloedige Paasopstand van 1916 in Dublin.
Aan het hele verhaal is te merken dat Aline Sax in de eerste plaats historica is. Na een wat aarzelende situering en sfeerzetting in het eerste deel brengt ze in deel twee een nauwgezet verslag van het verloop van de strijd. Dat de roman over de overlevingsstrijd van Brian gaat, zoals de flaptekst laat uitschijnen, is slechts gedeeltelijk waar. Sax zet in deel één vooral historische sfeerscènes neer, die ze keurig op data ordent. Het gezin van Brian is daarbij exemplarisch voor de grote armoede in Ierland tijdens de Eerste Wereldoorlog. De situering (Dublin, Ierland...) en het hoe en waarom van die armoede openbaart zich slechts moeizaam, wellicht heeft historica Sax hier te weinig rekening gehouden met het ver van mijn bedsyndroom en de geringe voorkennis van de jonge lezer. Bovendien is er weinig duiding over de ziekte van de moeder -- behalve een late verwijzing naar eerdere kinderen die aan tbc gestorven zijn. Eén en ander maakt dat de moeder als personage én Brians onderdanige bezorgdheid vragen oproepen. De aandacht voor Brians gevoelens, en niet in het minst voor zijn afkeer van geweld, wordt eerder fragmentarisch, keurig en geordend in momentopnames neergezet. Dat verhindert een vlotte inleving.
Even gestructureerd uitgewerkt als de gedateerde taferelen zijn de flashbacks die naar vaders dood toewerken. Sax hangt ze op aan cliffhangers en stopt door dosering van informatie een zekere spanning in het eerste deel.
Het tweede deel is vanwege de nauwkeurige reconstructie van een burgeropstand historisch interessant. Vooral het minutieuze verslag van de opstand zelf is met vaart en spanning geschreven. Vanuit haar historische kennis schenkt Sax aandacht aan details die de strijd inkleuren. Nog beter zou een verwerking van bepaalde noten in de tekst geweest zijn. Waarom bv. de Shawlies niet meteen kortweg een typerende verklaring meegeven in plaats van de lezer naar de laatste pagina te verwijzen?
Brian staat in deel twee model voor de onvoorbereide vrijheidsstrijder, zonder wapen, zonder uniform en vooral zonder ervaring. Wat hem onderscheidt van zijn vrienden is zijn blijvende afkeer van geweld. Toepasselijk of niet -- en voor de lezer als zinvol devies in de strijd niet altijd even duidelijk -- blijft hij het motto 'alles van waarde is weerloos' trouw. Brian komt in het strijdgewoel overtuigender over dan in het eerste deel. Er zit een duidelijker lijn in zijn gedrag. Zijn twijfel tussen plicht en verlangen naar het gewone leven leveren sprekende scènes op. Het verlangen naar Hannah in de pub bv., of hun aarzelende ontmoetingen. De passages waaraan hij tussen de gevechten door uit oude postkaarten een theatertje voor zijn zusjes maakt, zijn sfeervol en aangrijpend.
De woede over het moorden van de Engelsen krijgt de bovenhand op zijn twijfels wanneer hij zijn kameraden ziet sneuvelen en vooral wanneer ook de weerloze Hannah door het toeval geraakt wordt, net zoals eerder zijn weerloze vader en zusje. Aline Sax geeft hem als laatste symbool de afgerukte knoop van een uniformjas mee. De tekening van de harp er op, symbool van het vrije Ierland, is samen met Brians dromen gebroken. Alles van waarde hebben ze hem afgenomen. Hier eindigt Sax het historische én het persoonlijke verhaal nogal abrupt, zodat een nawoord met verdere historische duiding, met feitenmateriaal, noodzakelijk was.
De gebroken harp is een momentopname uit de Ierse geschiedenis in de twintigste eeuw. Als historische evocatie verdient het boek een plaatsje naast o.m. een Het lied van Nory Ryan van Patricia Reilly Giff, Waar de zon ondergaat of De verdwijning van Ron Langenus en Honger van Roger Schoemans. Om zoals die romans echt als historisch jeugdboek te schitteren, mist het verhaal de soepelheid om zich los te maken van de feiten. Nog wat meer volgehouden aandacht voor de evolutie van de personages en hun onderlinge relaties zal de volgende historische romans van Aline Sax ten goede komen. [Jet Marchau]
S. Roest-Mouissie
In het Dublin van 1916 wil de 18-jarige Brian niets met het geweld van de Ierse onafhankelijkheidsstrijd te maken hebben. Als oudste van een gezin zonder vader en een zieke moeder moet hij de kost verdienen. Maar als een van zijn zusjes ziek wordt en hem geld geboden wordt voor haar behandeling in ruil voor zijn lidmaatschap, staat Brian voor een moeilijke keuze. In een vlotte stijl vertelt de auteur de gebeurtenissen van dag tot dag waardoor het een ooggetuigenverslag lijkt en het dilemma van Brian scherp naar voren komt. De economisch schrijnende omstandigheden van de Ieren aan het begin van de twintigste eeuw worden overtuigend beschreven. Ook de drie foto’s en een prent in zwart-wit ondersteunen de feitelijke gebeurtenissen van het verhaal. Het heeft een goede spanningsopbouw, overtuigende karakters en de dilemma’s van Brian zetten aan tot nadenken. Ze geven een genuanceerd beeld over de motieven om aan militante acties mee te doen. Vanaf ca. 12 jaar. Op de schutbladen achterin het boek is een kaart afgedrukt van Dublin in 1916.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.