Informatie : van tamtam tot internet
James Gleick
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2004 |
VERDIEPING 4 : BLAUWE TOREN : WETENSCHAPPEN : 530.4 GLEI |
31/12/2004
Voor honderden, zo niet duizenden scholieren staat de naam 'sir Isaac Newton' vooral symbool voor een vaag verhaal met een appel die uit een boom valt, voor onbegrijpelijke wetten en voor vreemdsoortige experimenten met vallende gewichtjes in een stoffig fysicalokaal. Maar voor hoeveel mensen zou 'Newton' staan voor een man die aan het einde stond van een wetenschappelijke revolutie die het hele westerse denken heeft veranderd? En wat weten we eigenlijk over de persoon Isaac Newton? Was hij werkelijk het genie dat, gezeten aan de voet van een appelboom, plotsklaps de zwaartekracht bedacht en in een ruk door ook nog de baan van de planeten in de ruimte wist te berekenen?
Het beeld dat James Gleick in Isaac Newton portretteert is duidelijk oneindig veel complexer. Newton was inderdaad een genie, maar het bedenken van zijn theorie kostte vele jaren -- en het verhaal van de vallende appel is enkel apocrief. Na zijn dood werd hij verheerlijkt als symbool voor de nieuwe wetenschap. Talloze patriottische en lyrische gedichten werden postuum gewijd aan deze "filosoof van het licht". Nog later werd hij door romantische dichters verguisd als een demon die de natuur met zijn analytische kijk van haar schoonheid had ontdaan. De eerste biografieën verschenen pas een eeuw na Newtons overlijden en bevestigden het beeld van de rationele wetenschapper. Pas in het begin van de 20e eeuw kwamen uit privé-archieven documenten te voorschijn die een heel ander licht op hem wierpen.
Newton blijkt een complexe persoonlijkheid te zijn, die enerzijds zijn leven in een eenzaam celibaat doorbracht, gekweld door gedachten aan onkuisheid. Hij was enorm ambitieus en weinig tolerant ten opzichte van collega-wetenschappers. In het latere deel van zijn loopbaan werd hij meester van de Engelse munt en zette hij meedogenloos de jacht in op valsemunters. Hoewel hij in zijn geschriften vaak bescheiden overkomt, blijkt dit om valse bescheidenheid te gaan wanneer de wetenschappelijke polemiek omtrent Newtons lichttheorie uitbreekt tussen hem en zijn rivaal Hooke. Zijn nieuwe benadering stuitte op veel kritiek, die Newton met vuur probeerde te weerleggen. Door deze polemiek geraakte hij ten zeerste teleurgesteld, en weigerde hij vele jaren om zijn wiskundige bevindingen te publiceren.
Wat helemaal niet strookt met het idee van Newton als rationalist, is het feit dat hij heimelijk een verbeten alchemist was, die een schat aan kennis bezat. Hoewel alchemie vooral later symbool stond voor onwetenschappelijk, had ze ook in Newtons tijd een slechte naam, omdat alchemisten vaak werden beschouwd als charlatans.
Misschien nog verbazender is het feit dat Newton ook zeer actief was in de religie -- als staflid van het Trinity College in Cambridge moest hij een priesterwijding ondergaan, maar hij geloofde helemaal niet in de Heilige Drievuldigheid die het christelijke geloof voorspiegelde. Newton riskeerde dan ook zijn ontslag. Zijn 'ketterij' werd echter nooit geopenbaard, en na zijn dood zelfs bewust lange tijd verdoezeld. Het is dus pas met het vrijgeven van een aantal documenten in de jaren '30 dat een genuanceerder beeld over Newton is kunnen ontstaan.
Behalve een duidelijk overzicht van Newtons leven en werken, geeft dit boek ook een idee over de veranderende rol van wetenschap in de maatschappij. Aanvankelijk hielden wetenschappers zich op zichzelf en bestond er geen behoefte om wetenschappelijke kennis uit te dragen. Dit veranderde met het oprichten van de Royal Society of London, die zich wetenschapscommunicatie tot doel stelde en streefde naar een wereldwijd openbaar netwerk van wetenschappen. Dit ging samen met het besef dat kennis macht was. Zo betekende kennis van de baan van de planeten, een voordeel voor de scheepvaart. Bovendien werd de vraag gesteld in welke taal dit wereldwijd netwerk dan zou communiceren -- het antwoord daarop was: de taal van de wiskunde, de zuiverste aller talen. Taal speelt sowieso een belangrijke rol in het proces van wetenschapscommunicatie. Niet alleen moeten duidelijke begrippen worden gehanteerd, bovendien bestonden er voor vele van de nieuwe begrippen nog geen juiste benamingen. Zo werd het Engelse 'gravity' aanvankelijk gebruikt om een gemoedstoestand aan te duiden, en werd het pas later door Newton aangewend voor de zwaartekracht. Het ontoereikende vocabulaire stoorde Newton enorm.
James Gleick heeft in ieder geval geen problemen met het vinden van het juiste vocabulaire om het leven van Newton te beschrijven. Hij weet via een woordenspel vaak met verrassende luciditeit Newtons leven te koppelen aan de fenomenen die deze bestudeerde en beschreef. Zo stelt de derde wet van Newton, beter bekend als de wet van actie en reactie, dat op elke kracht een tegenkracht wordt uitgeoefend. Dit wordt door Gleick gebruikt om te beschrijven hoe de polemiek rond Newtons lichttheorie tot stand kwam. Er zit een duidelijke, heldere verhaallijn in deze biografie en de auteur laat zich niet in talloze feitjes en nevenverhalen meesleuren. De wiskundige en fysische achtergrond wordt voldoende uitgelegd, zodat ook niet-fysici meekunnen met het verhaal van Newtons leven. Helder en vlot geschreven boek, waarmee sir Isaac Newton eindelijk uit de stoffige fysicalokalen van weleer kan worden gehaald. [Jeroen Stevens]
Dr. D.G. van der Steen
Met de 'Philosophiae Naturalis Principia Mathematica' legde Newton in 1687 het fundament van het moderne wereldbeeld. Dat beeld is ons zo vertrouwd geworden dat we nauwelijks meer kunnen zien hoe baanbrekend het destijds was, en hoe moeizaam het tot stand kwam. De wetenschapsjournalist James Gleick, bekend van de bestseller 'Chaos' (in Nederland voor het eerst verschenen in 1989), schetst in dit boek het leven en werk van Newton. Een eenzaam man, geïsoleerd, maar ook een beroemdheid, muntmeester en voorzitter van de Royal Society. Een exact natuurwetenschapper, maar ook een verwoed alchemist. Gleick schrijft helder en gedetailleerd hoewel dit soms ten koste gaat van de grote lijn. Het boek is geschikt voor een algemeen publiek, maar de schrijver verwacht soms wel vrij veel voorkennis. Een boeiende en informatieve uitgave, met zeer veel noten en een uitvoerige literatuurlijst. Helaas ontbreekt een register.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.