Grondleggers van de moderne wereld : een geschiedenis van de 20e eeuw
Peter Watson
Peter Watson (Auteur)
2 exemplaren
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Spectrum, 2008 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 927.3 WATS |
Magazijn |
Het Spectrum, 2002 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 927.3 WATS |
31/12/2002
De Britse journalist, schrijver en historicus Peter Watson (geb. 1943) is ervan overtuigd dat ideeën en persoonlijkheden centraal moeten staan in het historisch onderzoek, meer dan feiten en gebeurtenissen. Watson merkt op dat de grote historische overzichten van de 20e eeuw steeds draaien rond dezelfde politieke en militaire gebeurtenissen: de beide wereldoorlogen, de Russische Revolutie, de Koude Oorlog, de val van de Muur... Als tegengewicht publiceert Watson nu een monumentale, zeer vlot en toegankelijk geschreven ideeëngeschiedenis van de 20e eeuw (885 bladzijden), waarbij alle grote filosofen, kunstenaars, wetenschappers, politici, economen... en de bijhorende theorieën -- psychoanalyse, communisme, nazisme, existentialisme, fenomenologie, feminisme... -- aan bod komen. Die "mensen en ideeën die het moderne denken hebben gevormd" worden niet geïsoleerd behandeld, maar in de maatschappelijke en politieke context geplaatst. Wrede schoonheid is dus niet alleen een herculisch encyclopedisch-chronologisch overzicht van persoonlijkheden en hun ideeën, maar een volwaardige samenhangende geschiedenis van de 20e eeuw. Het boek bestaat uit 42 hoofdstukken, samengebracht in vier delen. De opbouw is chronologisch, op enkele "horizontale" hoofdstukken na: over het jaar 1900, over het Wenen van rond die eeuwwisseling, over het wonderbaarlijke jaar 1913, over de intellectuele gevolgen van de Eerste Wereldoorlog en over het Parijs van Jean-Paul Sartre. Deel één behandelt de periode 1900-1918 ('Van Freud tot Wittgenstein -- het besef van een begin'), een optimistische tijd, waarin de idee leefde dat op alle vlakken -- wetenschap, kunst, politiek... -- een nieuwe lente aanbrak. Daarna volgt de duistere periode 1919-1945 ('Van Spengler tot Animal Farm -- beschavingen en ongenoegen'), onbehaaglijke tijd van onvrede en crisis. In deel drie ('Van Sartre tot de zee van rust -- de nieuwe menselijke conditie en de verzorgingsstaat') is de sfeer weer uitermate optimistisch en positief. De periode 1946-1972 wordt gekenmerkt door de opbouw van ons liberaal-democratisch bestel en het ongebreidelde vertrouwen in de maakbaarheid van de samenleving. Deel vier ('Van tegencultuur tot Kosovo -- geen visie, ieders visie') behelst de periode 1973-2000. Na de (olie)crisis van de jaren '70 belanden we in het postmodernisme, een tijdperk waarmee Watson niet goed blijf weet. "In die zin dat het een tijdperk van post-westers en zelfs postwetenschappelijk denken (wat ik betwijfel) aankondigt, zou het een veel radicalere breuk met het verleden kunnen blijken te zijn dan die van Darwin". Het boek sluit af met een stevig voetnotenapparaat en -- gelukkig -- met een zeer uitgebreid register.
Terwijl het corpus van het boek vooral nuchter beschrijvend is, gaat Watson in zijn inleiding en conclusie de filosofische toer op. Daarbij ontpopt hij zich tot een ouderwetse teleologische, rationalistische, reductionistische vooruitgangsoptimist, die nog gelooft dat de wetenschap ooit alles zal oplossen. "In plaats van universele oplossingen voor de grote levensvraagstukken te beloven, zoals de meeste religies en sommige politieke theorieën doen, ontrafelt de wetenschap de wereld stukje bij beetje op pragmatische wijze". Daarbij plaatst Watson positieve en geesteswetenschapen in een concurrentiële positie, waarbij de positieve wetenschappen de grote winnaar van de 20e eeuw zijn omdat zij steeds stap voor stap, cumulatief hebben gewerkt. De kunsten en de sociale wetenschappen daarentegen raakten in de 20e eeuw gefragmenteerd, omdat "hun obsessieve behoefte aan vernieuwing" een doel op zich werd en er niet meer op het bekende en geaccepteerde werd voortgeborduurd. In een uitermate materialistische passage, gaat Watson zelfs zo ver te stellen dat technische verwezenlijkingen als de mobiele telefoon, de draagbare computer of de anticonceptiepil "een bevredigend filosofisch antwoord op de grote vraagstukken van vervreemding en verveling" bieden. Peter Watson loopt uiteraard ook niet hoog op met het postmodernisme. Hij dweept met de analytische benadering van de logisch positivisten en de Britse en Amerikaanse filosofen, die gefascineerd zijn door de wetenschap en die als belangrijkste doelstelling "verklaring, begrip, inzicht" hebben. Daartegenover staat de continentale school met figuren als Heidegger, Lacan, Lyotard en Habermas, die meer belangstelling hebben voor freudiaanse psychologie, literatuur en politiek. "Hun benadering is retorisch en berust op vooroordeel, ze zijn meer geïnteresseerd in commentaar dan in begrip". Watson vervolgt: "In de 20e eeuw is wat we als wetenschappelijke/analytische rede kunnen betitelen over het geheel genomen een groot succes geweest; de politieke, bevooroordeelde en retorische rede is echter catastrofaal gebleken". Voor de toekomst voorspelt (en verhoopt) hij een post-postmoderne wereld, waar postmodernisten en tradionalisten elkaar vinden in een nieuwe "historische/intellectuele canon", een soort gemeenschappelijke waardebasis, die meteen ook als exportproduct naar de niet-westerse culturen kan dienen. [Gunter Bousset]
Dr. D.G. van der Steen
Fascinerend geschreven cultuurgeschiedenis van de twintigste eeuw. Wáár het boek ook openvalt, je begint te lezen, en het is moeilijk om het weer te sluiten. Leven en werk van honderden wetenschappers, kunstenaars en filosofen passeren de revue, gedetailleerd en deskundig beschreven, zeer toegankelijk, ook voor een breed publiek. Aan de orde komen zo bijvoorbeeld Picasso, Strawinsky, Joyce, Bohr, Turing, Popper, Germaine Greer, Susan Sontag, Maya Angelou, Sartre, Heidegger en Andy Warhol. Mede door de zeer uitvoerige noten en het register ook buitengewoon geschikt als naslagwerk. Watson (1943) heeft als tv-presentator en medewerker aan o.m. The Times en The New York Times een ruime ervaring als gids in cultuur en wetenschap voor een ruimer publiek. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.