Rivieren keren nooit terug : roman
Joke J. Hermsen
Joke J. Hermsen (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, cop. 2003 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 810 HERM |
31/12/2003
Wat is menselijkheid? Als je de geschiedenis van onze soort overschouwt of in een helder moment je eigen zwakheden onder ogen ziet, kan het antwoord op deze vraag niet bepaald bemoedigend zijn. Maar de blik op de mens kan ook anders -- hoopvoller, utopischer ingesteld worden. Dat is precies wat Joke J. Hermsen doet in Heimwee naar de mens, een bundeling essays over kunst, literatuur en filosofie. Haar heimwee gaat uit naar de mens zoals die op zijn sterkst is: iemand die een afwijkende mening durft hebben, in opstand komt tegen onrecht en geen schrik heeft voor het vreemde in en buiten zichzelf. Iemand als Sophocles' Antigone bv. Als archetype van de mens die zich verzet tegen wat van hem wordt verwacht, is Antigone doorheen het hele boek als een leitmotiv aanwezig. Haar even tragische als krachtige 'nee' tegen de gevestigde orde, expliciet besproken in de eerste twee essays, weerklinkt dan ook regelmatig als een echo in de rest van de bundel.
Verzet is in kunst, literatuur en filosofie dikwijls synoniem voor de ondermijning van geijkte representaties of vastgeroeste, soeverein geachte theorieën. Zo laat Hermsen zien dat de markiezin de Merteuil uit Laclos' brievenroman Les liaisons dangereuses niet alleen als een regelrechte kenau beschouwd kan worden, maar ook als iemand die in opstand komt tegen de door mannen gecontroleerde en beheerste opvattingen over erotiek in de 18e eeuw. In een ander stuk, een van de scherpste uit de bundel, analyseert ze hoe Marlene Dumas in haar ontregelende schilderijen het geweld zichtbaar maakt dat onder bepaalde stereotiepe beelden verscholen zit. Elders maakt ze dan weer duidelijk hoe een 'schrijven zonder macht' een stil protest kan zijn tegen een op beheersing en manipulatie gerichte taal. Dat geldt bv. voor de in Vlaanderen en Nederland nog vrijwel onbekende filosofe Sarah Kofman, die bij het schrijven ruimte wil laten "voor het zwijgen van degenen die niet konden spreken", maar evengoed voor een schrijfster als Ingeborg Bachmann. Hermsen schrijft over beide met kennis van zaken, maar legt geen expliciete links. De essays zijn duidelijk als afzonderlijke entiteiten geconcipieerd en worden slechts in minieme mate met elkaar verbonden. Betreurenswaardig is dat niet. Eerder is het zo dat je voortdurend uitgenodigd wordt om zelf verbanden te leggen, om aan de hand van de verschillen en overeenkomsten tussen de besproken kunstenaars, schrijvers en filosofen over de aangekaarte onderwerpen te reflecteren. Op die manier is Heimwee naar de mens niet alleen door zijn inhoud, maar ook qua vorm een pleidooi voor een associatief en creatief denken dat elke soevereine ordening doorbreekt. [Koen Van Baelen]
Desanka Kempers
In deze essays op het snijvlak van filosofie, kunst en literatuur geeft Hermsen verschillende voorbeelden van wat zij 'de mens' noemt: het individu dat zich van de massa onderscheidt met een eigen levenshouding. Hoewel een gang door de geschiedenis wordt gesuggereerd - van Sophocles' heldin Antigone tot het lichaamsloze individu in cyberspace – is de bundel eerder een verzameling losse essays. Antigone, het getroebleerde liefdesleven van Flaubert en de politieke filosofie van Hannah Arendt laten zich allemaal onderbrengen onder het ruime thema van 'de mens'. Dat doet overigens aan de merendeels interessante inhoud niets af. In portretten van Flaubert, Lou Andreas-Salomé, Rilke en Arendt weet Hermsen de artistieke, amoureuze en intellectuele worstelingen van haar hoofdpersonen helder en meeslepend tot leven te wekken. Hermsen (1961) schreef eerder filosofische verhandelingen rond 'de vrouw in de filosofie' en twee romans (o.a.'Tweeduister', 2001). In deze bundel herneemt zij veel van haar eerdere onderwerpen, waarmee het boek tevens een aardige introductie op haar denken is. Paperback; kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.