Het oog van de meester
George Steiner
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Bezige Bij, 2002 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 905.2 STEI |
31/12/2003
In dit boek wil de cultuurfilosoof George Steiner nagaan wat het geheim van de creativiteit is. Een probleemstelling die -- alweer -- zal leiden naar een al te zwartgallige visie. De eerste zin zet reeds de toon: "We zijn het begin kwijt". Een zin die men op het einde van een betoog mag verwachten maar Steiner begint met een conclusie en gaat daarna -- via al te veel kronkelwegen -- op zoek naar symptomen. Een manier van denken dat wel meer binnen de metafysica gebruikt wordt. Steiner borduurt in dit nieuwe boek verder op zijn oude thema's: hoe gaan cultuur en barbaarsheid samen, wat is de rol van de tijd in een mensenleven, in hoeverre kan de woordcultuur standhouden, het jodendom als een uniciteit. Meer nog dan in zijn andere boeken blijft hij dicht bij zijn leermeester Heidegger staan, in zoverre zelfs dat we dit boek als een annotatie bij Sein und Zeit mogen beschouwen.
Grammatica van de schepping (in het Engels was er sprake van 'Grammars', de Nederlandse vertaling heeft er ten onrechte een enkelvoud van gemaakt, want Steiner spreekt wel degelijk over verschillende scenario's; ook op andere vlakken is de vertaling niet vlekkeloos) maakt een mix van theologie, filosofie, cultuurgeschiedenis en wetenschap. Zeker wat dit laatste betreft, is het betoog van Steiner ongeloofwaardig: het is niet omdat in hedendaagse wetenschappen over chaos gesproken wordt, dat dit begrip filosofische of culturele antecedenten heeft. Een intuïtie staat niet gelijk aan een wetenschappelijk bewijs. Hegel bv. als een voor-ziener van de huidige astrofysica zien, is lachwekkend. Voor Steiner is het prototype van de creativiteit de goddelijke schepping en daarom zet elke serieuze kunstenaar zich tegen de godheid af. Beiden zijn in een concurrentiestrijd betrokken. Maar niet alleen de god is een gesprekspartner voor de kunstenaar, ook de eigen tijdgenoten en de geschiedenis zijn in het creatieve proces betrokken. Steiner onderscheidt verschillende soorten eenzaamheid -- een consequent betoog is niet zijn sterkste zijde. Ondanks de grote intelligentie, de eruditie en zijn combineerkunst vervalt Steiner al te dikwijls in het romantisch cliché van de kunstenaar. Net alsof er naast Jean-Jacques Rousseau geen Erasmus bestaan heeft. Daarna stelt Steiner creativiteit tegenover inventiviteit, kunst tegenover wetenschap. Wetenschap is vooral een kwestie van bekende gegevens bij elkaar te voegen en daardoor iets nieuws te creëren. Belangrijk bij kunst is de transcendentie, het overstijgen van leven en dood. Wetenschap is in de eigen tijd ingebed, kunst overstijgt die.
Steiner is op zijn best wanneer hij analyses geeft van zijn geliefde schrijvers, denkers. Wat hij te zeggen heeft over Hölderlin, Dante, Ludwig Hohl of Tolstoj is van een opmerkelijk niveau. Zijn cultuurfilosofische analyses zijn dat echter niet. Zijn taal en denkkader zijn daartoe voorbijgestreefd. Tragisch is daarom te zien hoe Steiner wel beseft dat de wereld van de 'humaniora' verloren gaat, dat die van de wetenschap de boventoon voert maar er geen adequaat antwoord meer kan op formuleren. De toon van het boek is dat van een treurende erudiet die zijn wereld verloren ziet gaan, van een man die vol angsten de toekomst tegemoet ziet omdat hij beseft dat zijn waarden van geen tel meer zijn. [Johan Velter]
Dr. D.G. van der Steen
"Wij zijn het begin kwijt.", zo begint Steiner zijn analyse van de westerse cultuur. De scheppingskracht van religie, filosofie en kunst is vervangen door een technologie die geen antwoord meer heeft op zinvragen. Zoals steeds in de boeken van Europa's meest erudiete cultuurpessimist staaft Steiner (1929) zijn visie met een stortvloed van citaten en verwijzingen naar vrijwel alle grote werken die de westerse mens heeft voortgebracht. Fascinerend, diepzinnig, maar niet altijd helder en soms wat vermoeiend. Paperback; kleine druk. Steiner werd in Nederland bij een breder publiek bekend door zijn optreden in de tv-programma's van Wim Kayzer.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.