Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2002 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : LIBE |
Besprekingen
31/12/2002
<4>Wonderlijk is wel dat het hier om een debuut gaat. De nu 53-jarige auteur is in de Poolse culturele wereld geen onbekende. Hij promoveerde ooit aan de Warschause universiteit, vertaalde Oscar Wilde en klassieke Griekse tragedies, maar was bekend om zijn vertalingen van vooral de drama's van Beckett en een deel van diens prozawerk, essays en poëma's. Hij regisseerde Becketts werk in Warschause theaters en voor de Poolse televisie. Na de implosie van het communisme kon hij diezelfde drama's in Londen, New York en Melbourne monteren. Vanaf 1976 stond hij in zo'n nauw contact met Beckett, dat die hem zijn "ambassadeur in Oost-Europa" noemde. Pas toen hij 49 was, begon hij aan het schrijven van Madame, een "coup d'essai, coup de maïtre", om het in de taal van zijn onderwerp te zeggen. Dat onderwerp is de nieuwe lerares Frans, die plotseling in een vleugje Chanel N°5 opduikt in de eindexamenklas van een Warschaus gymnasium in de jaren '60, de grauwste jaren van de communistische volksdemocratie. Het communistische establishment is breeduit gaan zitten en onthaalt elk persoonlijk initiatief op opgetrokken wenkbrauwen. De naamloze ikverteller is een 17-jarige scholier, een aantrekkelijke, begaafde jongen, geïnteresseerd in literatuur, muziek en theater, in die mate zelfs dat het voor de hand ligt dat de oudere auteur van deze semi-autobiografische roman de jongen met zijn eigen eruditie bedeeld heeft. Van meet af aan is hij en met hem de hele klas verliefd op de 31-jarige lerares, een elegante, intelligente schoonheid, die niets met het regime schijnt te maken te hebben, een verheven ijskoningin. Bijna niets is geweten over haar. Zij is koel, afwijzend, de jongen voelt dat ze een geheim met zich meedraagt. Zijn hele bestaan draait nu rond "Madame". Hij gaat haar wegen na, ontdekt waar ze woont, weet haar geboortedatum en studiebelangstelling (haar scriptie ging over Simonne de Beauvoir) op het spoor te komen. Een onverhoopte schat aan gegevens vindt hij bij een oude familievriend, die de ouders van Madame nog gekend heeft en wiens zoon met Madame aan de universiteit heeft gestudeerd. Ook die zoon lijdt aan een ongelukkige liefde voor Madame. In een gesprek met de jongen tekent hij in een lange parenthesis de waanzin uit van het regime. Maar het is de vader, die de interessantste gegevens over "la belle Victoire" (zo luidt haar tweede voornaam en onder die naam wordt ze door de verteller gekarakteriseerd) kan meedelen: Madame is geboren in Frankrijk (op de Mont Blanc!) en heeft een moeilijke jeugd gehad. Haar vader was betrokken bij de Spaanse Burgeroorlog, waarvan de vreemde verwikkelingen tot zijn terugkeer naar Polen leidden, waar zijn dochter nu gevangen zit, wanhopig smachtend naar een vrij Frankrijk. In een nieuwe lange parenthesis wordt afgerekend met de betrokkenheid van Stalin in de bloedige burgeroorlog.
De ikverteller dringt steeds verder in de wereld van "Madame" door, observeert haar tijdens een half-verboden Picasso-tentoonstelling, beleeft, ongezien door haar, de besloten voorstelling van een film van Lelouche en een stuk van Racine. Via de werkstukken die hij in de klas aflevert, ontwikkelt zich tussen hem en Madame een complex spel van aantrekken en afstoten. Samen met de jongen doorleeft de lezer een flink stuk van de "verboden" westerse kultuur: Goethe, Racine, Picasso, Simone de Beauvoir, Joseph Conrad, Thomas Mann zijn mijlpalen op de weg van de jonge verteller. Ze behoren tot de wereld van Madame, die hij met ingehouden adem verkent en tot de zijne maakt. Uiteindelijk zal de jongen zijn vereerde koningin alleen in de geest voor zich winnen. Ze verdwijnt uit het zicht, naar Frankrijk. De jongen zal er een schrijverscarrière aan overhouden en jaren later, als hijzelf leraar in zijn oude school is, zal er zelfs een gelijkgezinde leerling opstaan die uit het verhaal van zijn leraar op zijn beurt een mythe creëert.
Madame is een groots boek. Het is de nostalgische geschiedenis van een hoofse education sentimentale, zonder sentimentaliteit evenwel, zonder broeierigheid, zonder ook maar één expliciete seksscène. Erotiek die in de verwachting zit, in het uitkijken naar, niet in de vervulling. Nog intenser wordt die verwachting door het geloof in de macht en de magie van het woord, van de kunst, die de krachten van rede en passie verheft. Het is een roman over de groei naar het schrijverschap. Het boek van Libera is een Bildungsroman, die briljant verteld, geraffineerd gestructureerd is en toch geen (post-)modernistische trekken of Beckett-toestanden vertoont. Nee, de roman put uit een rijke, klassieke traditie, die men al een halve eeuw de dood aangezegd heeft, maar die hier springlevend blijkt te zijn. Zeker, de auteur kan zich soms niet intomen, slaagt er een paar keer niet in enige breedvoerigheid te vermijden, maar toch is dit een schitterend roman, drijvend op een ondertoon van ironische distantie, doortrokken van een onverzettelijk geloof in de kunst, die tegen alle totalitaire krachten ingaat. Dit "portrait of an artist as a young man" op zoek naar een authentiek leven is een klassieke roman in alle betekenissen van het woord. [Jos Van Damme]
K. Lesman
De Pool Antoni Libera (1949) is vooral bekend als vertaler (o.a. van Samuel Beckett), bovendien is hij criticus. Voor de roman 'Madame', zijn debuut als schrijver, kreeg hij een belangrijke Poolse literaire prijs en ook in Amerika werd de vertaling van dit boek bijzonder goed ontvangen. Het verhaal van 'Madame' speelt in het communistische Warschau van de jaren zestig en verhaalt de fascinatie van een zeventienjarige scholier, die ervan droomt kunstenaar te worden, voor zijn lerares Frans. Zijn fascinatie voor deze mooie en ongenaakbare vrouw leidt ertoe, dat hij op zoek gaat naar haar achtergronden, met name naar haar banden met het ontoegankelijke, 'verderfelijke' kapitalistische Westen. Zijn zoektocht leidt tot allerlei onthutsende ontdekkingen over haar verleden, waarin belangrijke politieke gebeurtenissen uit de Poolse geschiedenis en de Spaanse burgeroorlog bij elkaar komen. Het verhaal van de gymnasiast getuigt van een dermate grote eruditie, dat de lezer soms de indruk krijgt met een (literaire) pastiche te maken te hebben. Paperback; kleine druk.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.