Het assepoester-complex
Colette Dowling
Colette Dowling (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Prometheus, 2002 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 418.12 DOWL |
31/12/2002
<4>De huidige 'mythe van breekbaarheid' schrijft aan vrouwen een aangeleerde zwakte toe, zo stelt de Amerikaanse Colette Dowling. Het is een "kunstmatig in stand gehouden beeld van vrouwelijkheid en genderongelijkheid, dat door het genderdenken in het leven is geroepen". In maatschappijen waar vrouwen niet noodzakelijk zijn voor arbeid of voor het overwinnen van vijanden, worden kracht, moed en de bereidheid om risico's te nemen als onvrouwelijk aanzien. Na de industriële revolutie mochten meisjes op Britse kostscholen niet langer vrij spelen zoals jongens, maar moesten ze op de promenade gracieus leren wandelen. Meisjes zwommen niet, roeiden niet, hielden geen sneeuwbalgevechten. De 19e-eeuwse artsen beschermden meisjes tegen een teveel aan mentale en fysieke activiteit. Ze moesten in de jaren voorafgaand aan de puberteit met rust gelaten worden. De menstruatie diende in 'liggende positie' te worden ondergaan. Elk energieverlies en vermoeidheid van het lichaam kon hun vermogen om kinderen te baren verzwakken. Vrouwen konden in de keuken, de wasruimte en de tuin net voldoende kracht opdoen. Mannelijke organisatoren van sportwedstrijden dwarsboomden vrouwen hun deelname aan sport en spel. Ze leefden in de veronderstelling dat hun opvattingen een wetenschappelijke basis hadden. Biologen beweerden dat ook vrouwelijke dieren neigden tot luiheid en passiviteit, tot een tragere stofwisseling en emotioneel gedrag. De mannelijke artsen zagen zich als wakers over de vrouwelijke belangen. Vrouwen "zijn gedwongen alles te geloven wat we ze vertellen en derhalve kan gesteld worden dat ze in onze macht zijn." Het leek veel op het instituut van de slavernij waarbij slaven afhankelijk gemaakt werden van hun meesters en vervolgens werden beoordeeld als achterlijk en hulpeloos.
Eind 19e eeuw begon de kentering. Het weldoende effect van lichaamsbeweging kon niet langer genegeerd worden door de wetenschap. Dankzij de uitvinding van de fiets ervoer de vrouw een glimp van onafhankelijkheid en kon ze een betere conditie opbouwen. In 1890 beklom de eerste vrouw de Mount Rainier. De Eerste Wereldoorlog was de grote emancipator in de Verenigde Staten: Rosie, de lasser, hield de fabriek draaiende in noodsituaties en in de natuurparken werkten vrouwen. Sport door vrouwen mocht, maar wel op een vrouwelijke manier: geen sportsterren, niet gericht op winnen en uitblinken. Gymnastiekleraressen zorgden voor een vervrouwelijkte versie van de sportlessen, een afgezwakte versie van wat de jongens deden. Allicht creëerden ze hun specialisme om hun job in vrouwelijke handen te houden. De 'aangeleerde zwakte' hield de hele 20e eeuw stand. In 1992 werd in de UK de gymnastiekles nog steeds als minder belangrijk aanzien voor meisjes dan voor jongens. Zonder zich er bewust van te zijn, moedigen ouders passiviteit aan bij meisjes. Ouders laten hun jongens eerder begaan in het spel, terwijl meisjes onophoudelijk commentaar krijgen. Zowel ouders als leraren hebben de neiging agressie bij meisjes te onderdrukken en bij jongens aan te moedigen. Meisjes krijgen negatieve reacties op rennen, klimmen en springen. Dat leidt tot een toenemend gevoel van overheersing bij de jongens. Het gevaar van stereotypering is dat ze zich gaan gedragen om aan het normbeeld te beantwoorden: zeg tegen een meisje dat ze zich gedraagt als een jongen en ze zal haar bewegingen intomen en onbewust zo weinig mogelijk plaats in beslag nemen. Als pubers neigen meisjes hun ongelijkheid aan jongens te onderstrepen, in de overtuiging dat hun sociale acceptatie ervan afhangt.
Kijk hoe een menigte over een drukke stoep wandelt en zie hoe de vrouwen vanzelf wijken voor de fors stappende, zelfverzekerd voor zich kijkende mannen. Mannen willen de openbare ruimte beheersen. Maar vrouwen met een assertieve lichaamstaal doen evengoed de mannen wijken en kunnen hetzelfde respect afdwingen. Lichamelijke ontwikkeling en zelfvertrouwen gaan hand in hand, stelt Colette Dowling. Willen vrouwen weg van de onderste sporten in de maatschappij, dan moeten ze er letterlijk zelf uitklimmen. Sporten, rennen, klimmen, het sterkt lichaam en geest en verhoogt het zelfvertrouwen. Door lichaamsbeweging zouden de cognitieve vermogens verbeteren. Kinderen met een goede spierontwikkeling kunnen alle motorische bewegingen sneller uitvoeren. Bij meisjes die aan teamsport doen op de middelbare school, is de kans dat ze school vroegtijdig verlaten 40 procent kleiner en de kans dat ze zwanger worden 33 procent kleiner. Wanneer je corrigeert voor hun geringere lichaamsgewicht en -grootte, zijn vrouwen qua sportprestaties gemiddeld de gelijke van de mannen. Maak van de meisjes niet het zwakke geslacht, zegt Dowling. Haal ze uit het poppenhoekje en behandel ze "als een jongen". Elke atleet is een atleet, man of vrouw.
Een zieke man die met zijn zevenjarige dochter naar de dokter rijdt, valt plotseling achter het stuur flauw. Ze duwt haar vader opzij en krijgt haar voeten op de rem en het gaspedaal. Ze rijdt vier straten verder naar het hospitaal, parkeert de auto en rent bij de EHBO-post binnen. Wat later poseert het meisje trots op de cover van een tijdschrift, rug recht, met onbevangen blik, zelfverzekerd, sterk en zelfstandig. Voor Colette is het de illustratie van vrouwelijke lichamelijke intelligentie in actie. Girl power evolueert in de huidige zelfverdedigingsfilosofie tot grrrl power. Aan vrouwen die geconfronteerd worden met agressieve mannen, werd vroeger gesuggereerd om passief te blijven en zo de agressor niet nodeloos bozer te maken. Nu wordt er aan vrouwen aangeraden onmiddellijk de leiding te nemen en zich in het gevecht te storten met "de ogen des doods", waaruit blijkt dat er geen brave ziel in hun lichaam huist, maar evenzeer geweld en waanzin. Uit recent onderzoek blijkt dat verzet en grove taal een effectieve manier biedt om verkrachters op de vlucht te jagen. Een andere techniek is om twijfel te zaaien over je geslacht: je wandelt over de straat en er komt een vervelende vent langs rijden die vraagt of hij "je kut mag likken". Een antwoord als "Neen, lik mijn pik maar, klootzak" zaait een genante dominerende twijfel, aldus Dowling.
Het zijn vooral de oudere vrouwen die het slachtoffer zijn geworden van een minderwaardig zelfbeeld. Ze hebben zich een leven lang beperkt tot hun vrouwelijke plichten. Maar de 83-jarige vrouw die ging bunjeejumpen vanaf een brug over een rivierkloof, de gepensioneerde aan het hart geopereerde vrouw die de marathon liep, oma die de rolschaatsen aansnoert, ze voelen zich herboren en dwingen een nieuw ongekend respect af. De baan naar gelijkheid der geslachten en vrouwelijke emancipatie gaat over spierballen. Dowling wil van de vrouw een gelijke van de man maken en ze heeft enigszins de neiging om de biologische geslachtsverschillen weg te schrijven. Het is spijtig dat ze niet bij andere primaten ging kijken welk effect biologische geslachtsverschillen hebben op de dominantieverhoudingen tussen de geslachten. Ze bestaan immers wel degelijk en er zijn soorten waar ze niet noodzakelijk onderdrukkend werken voor de vrouwen. Maar het is een feit dat ook bij dieren de vrouwen goede klimmers, renners en springers zijn. De fysiek en geestelijk zelfstandige en weerbare individuen brengen het er het beste van af. [Hilde Vervaecke]
Drs. A.C. Kroon
In dit boek toont Dowling aan dat de lichamelijke zwakte van vrouwen niet gestoeld is op de werkelijkheid, maar op een mythe met een maatschappelijke achtergrond. Het concept van zwakte dat zijn wortels had in de negentiende-eeuwse geneeskunde, heeft gevolgen gehad voor het lichamelijk welzijn en het maatschappelijk en beroepsmatig prestige van vrouwen. Gebruik makend van onderzoek naar motorische ontwikkeling, de beoordeling van prestaties en sportfysiologie maakt ze duidelijk dat vrouwen door zich fysiek niet te ontwikkelen, aan de mythe van het zwakkere geslacht hebben voldaan. Ze legt de machten bloot die vrouwen bij hun lichaam, hun spierkracht en hun levenslust weghouden. Er vindt een cultuuromslag plaats: vrouwen krijgen sinds kort erkenning voor hun fysieke bekwaamheid. Ze schenkt aandacht aan de geschiedenis van deelname van vrouwen aan de Olympische Spelen. Dowling is auteur van onder andere 'Het Assepoester-complex' (1981). Hoewel er wel veel Amerikaanse politiek, feiten en omstandigheden worden beschreven, is het boek helder en informatief voor geïnteresseerden in de sportwereld en genderstudies.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.