De klok van IJsland
Halldór Kiljan Laxness
Halldór Kiljan Laxness (Auteur), Marcel Otten (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Geus, cop. 2002 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : LAXN |
31/12/2004
Nederland heeft lang moeten wachten op een roman van dit kaliber", beweert vertaler Marcel Otten, maar Sjálfstætt fólk (1934-35) werd al eerder vertaald in het Nederlands door Annie Posthumus, als Vrije mannen (De Nederlandse Boekhandel, s.d. -- waarschijnlijk in de jaren '50). Die vertaling gebeurde, weliswaar geautoriseerd, vanuit het Deens en kende enige inkortingen. Otten levert een mooiere vertaling af en weet daarmee het "kaliber" van dit epos, dat als het meesterwerk van Laxness wordt beschouwd en alleszins zijn succesvolste boek was, beter naar voren te halen.
Otten schrijft in zijn nawoord dat hij deze roman spontaan als een boek over schapen zou typeren. Want het leven van Bjartur, het hoofdpersonage, wordt bepaald door schapen. Hij is een schapenboer die na 18 jaar gewerkt te hebben voor een herenboer en koopman, zijn eigen stuk land ergens ver weg in de bergen koopt en schapen begint te kweken. Het welzijn van de schapen is belangrijker dan het comfort van zijn gezin. Van Bjarts land wordt in de volksmond verteld dat er een spook rondwaardt, de geest Kolumkilli die alles vernietigt. Bjart hecht er geen geloof aan en spant zich tot het uiterste in om het te maken als onafhankelijke man, want in dienst werken of schuld hebben, wil hij niet meer. Het gure weer, het spook, schapenziektes, honger, de dood van gezinsleden, de wisselvallige economie en zijn eigen koppigheid werken dat ideaal voortdurend tegen. Bjart weet zich te verzetten en beantwoordt ellende en kritiek met saga-verzen, maar zijn gezin lijdt des te meer. Het leven van Bjartur is eigenlijk één grote zelfbegoocheling want zijn vrijheid is maar een heel mager beestje in zo'n omstandigheden, en uiteindelijk blijft hij ondergeschikt aan de wil van de koopman. De boodschap dat een kleine boer geen leven heeft, was onwelkom in het toenmalige IJsland, waar het leven van de schapenboer geïdealiseerd werd tot een nationale mythe. Er is een passage aan het begin van de roman waarin de auteur deze mythe, die wordt uitgedragen door de vrouw van de koopman, sarcastisch beschrijft. Laxness ging ook in tegen het boerenideaal van het pastorale romantraditie, en biedt een kritisch antwoord op de grote Noorse boerenroman, Hoe het groeide (1918) van Knut Hamsun.
Indrukwekkend zijn de passages waarin de honger en het gure weer beschreven worden -- prachtig is de scène waarin Bjart zich een weg baant doorheen een sneeuwstorm, zich optrekkend aan het voorbeeld van de sagaheld Grettir. Met het spook Kolumkilli roept Laxness de eeuwigheid en onontkoombaarheid van de harde IJslandse natuur op. Het spook is echter ook een verwerkelijking van Bjarts koppigheid. Laxness besteedt evenveel aandacht aan de sociale context van het boerenbestaan -- de roman eindigt niet voor niets met een schets van het opkomende socialisme in IJsland (die schets is opvallend tweeslachtig voor de overtuigde socialist die Laxness is). In het tragische verhaal zijn er enkele lichtpuntjes, die kenmerkend zijn voor zijn werk. In de persoon van de onechte dochter van Bjart, Ásta Sóllilja, wier lot hard is, weet de auteur de schoonheid van de natuur, en het belang van medelijden en zelfopoffering op te roepen. De gesprekken van de keuterboeren worden gekenmerkt door droge humor en spot, en zijn vaak hilarisch in hun absurde wendingen. [Chris Bulcaen]
G. Brandorff
Van de meer dan 60 boeken, die de in Nederland vrijwel onbekende IJslandse Nobelprijswinnaar (1902-1998) schreef, is dit grandioze epos een van de hoogtepunten. Marcel Otten, die eerder o.m. de Edda vertaalde, heeft dit meesterwerk van nagenoeg 600 pagina's op vloeiende en toegankelijke wijze vertaald. De roman draait vooral om schapen: zal het de achterdochtige IJslandse keuterboer Bjart lukken om telkens opnieuw genoeg schapen te verwerven? Bjart heeft zich opgewerkt van knecht tot eigenaar van een eigen bedrijf 'Het zomerhuis'. Met oude sagen en ballades en ten koste van zijn twee echtgenotes en een groot aantal kinderen poogt hij tegen de stroom in zijn onafhankelijkheid te behouden. Bjart is een van die geharde, weinig onderdanige IJslanders die met veel gevoel voor eigen verantwoordelijkheid en verzen en verhalen hun grootste kapitaal verzilveren: hun onafhankelijkheid. Laxness brengt in een krachtige, beeldende taal een fascinerende, bijna archaïsche wereld tot leven, waarin bovennatuurlijke krachten, wantrouwen en relativerende humor het leven beheersen. Mooi uitgegeven wereldliteratuur. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.