Beschikbaarheid en plaats in de bibliotheek
ARhus - De Munt magazijn
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2001 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : CUNH |
Besprekingen
31/12/2002
De binnenlanden -- noordoostelijke provincies als Goiás, Bahia en Pernambuco -- behoorden niet tot de geestelijke kaart van de Braziliaanse elite in São Paulo en Rio. In de jonge republiek vierden positivisme en vooruitgangsdenken hoogtij, en de elite was exclusief gericht op westerse ideeën en omgangsvormen. De leefgewoonten van de gemengde bevolkingsgroepen in de binnenlanden waren hen onbekend of ten hoogste een cultuur van 'atavistische achterblijvers', zoals Da Cunha het omschrijft. Een opstand van die bevolking, zoals de beweging van Antonio Conselheiro ('de raadgever') in Canudos, werd gezien als verzet tegen de republiek en moest bedwongen worden. Dat zo'n opstand wel eens andere oorzaken zou kunnen hebben, kwam niet op in de geesten van de Braziliaanse elite.
Euclides da Cunha (1866-1909) was een product van die elite en stond volledig achter de republikeinse gedachte. Hij onderschreef de wijdverbreide fictie dat Canudos een restauratiebeweging betrof om, met de hulp van Engeland, de monarchie weer op de troon te krijgen. In 1897 volgde hij als journalist de laatste dagen van de strijd. Hij leerde snel dat er geen sprake was van een monarchistische opstand. Zijn systematische onderzoek verschafte hem inzicht in de ecologische en sociale omstandigheden van de sertão-bewoner, diens religieuze achtergronden en psychologische ingesteldheid. Hij zag ook de gebrekkige tactiek en het misplaatst superioriteitsgevoel van het leger in, en gruwde van de medogenloze afslachting waar de strijd op uit draaide. Zijn verslag van de strijd werd een aanklacht.
Da Cunha spreekt van "halve barbaren" en zijn verklaringsmodel bevat inderdaad een flinke scheut raciaal denken: de vreemde mentaliteit en achtergestelde positie van de sertanejo valt deels te verklaren omdat deze een mengbloed is, wat, volgens de wetenschap van die tijd, leidt tot inferioriteit en psychische labiliteit. De oorlog tegen Canudos is voor hem dan ook een "onontkoombare verplettering van de zwakke rassen door de sterke". Deze bewering maakt zijn aanklacht natuurlijk al minder hard en verklaart wellicht voor een stuk het succes van het boek: de overheid heeft misschien wel fouten gemaakt in de campagne, maar het neerslaan van de opstand gehoorzaamde uiteindelijk aan de wetten van de geschiedenis. Doorheen het hele boek merkt de lezer dat Da Cunha gewrongen zit tussen een deterministische wetenschappelijke overtuiging en een sympathie en medelijden voor de bewoners van Canudo. Deze contradicties maken van Os sertões een waardevolle getuigenis van het toenmalige denken.
Al die verklarende elementen zet Da Cunha uiteen in het eerste deel van zijn boek, een taaie honderd pagina's, die we nu voor het eerst integraal in het Nederlands kunnen lezen. August Willemsen voegt een uitgebreid notenapparaat toe zodat we de theoretische verwijzingen van Da Cunha kunnen begrijpen. Zijn vertaling biedt ons als het ware een nieuwe bril op Os sertões: we kunnen nu volledig de opzet van Da Cunha begrijpen, hoezeer hij het onbekende binnenland van Brazilië wil verklaren aan zijn publiek. Willemsen is ook trouw aan de bijzondere stijl van de auteur. Die wordt vaak omschreven als 'lianenstijl' en 'wetenschappelijke barok' omdat Da Cunha lange episoden schrijft en die volpropt met neven- en onderschikkende zinnen, wetenschappelijke termen, overdrijvingen, detailrijke en plastische beschrijvingen. De hyperbolische schrijfstijl was onderdeel van de overtuigingsstrategie van de auteur: het publiek moest zich absoluut bewust worden van de omstandigheden in de binnenlanden (en daarin slaagde de auteur: zowel inhoud als stijl van zijn boek sloegen in als een bom, en fascineren het Braziliaanse lezerspubliek nog steeds). [Chris Bulcaen]
Drs. G.A. Ribbink
Een nieuwe vertaling van het meesterwerk uit de Braziliaanse literatuur dat wel eens is vergeleken met 'Oorlog en vrede' van Tolstoi of zelfs de 'Ilias' van Homerus. Het boek reconstrueert de geschiedenis van de militaire campagnes tegen het bolwerk van Antonio Conselheiro (de Raadgever) aan het eind van de negentiende eeuw. Deze Conselheiro had zich, als een soort voorloper van David Koresh (van Waco), met een grote schare aanhangers teruggetrokken in een dorpje in de binnenlanden van Noord-Oost-Brazilië. Daar hield hij vlammende betogen tegen de regering en had hij als het ware een staat binnen de staat gevormd. Da Cunha schetst eerst in detail de omstandigheden en hoe het zover kon komen, alvorens stap voor stap in te gaan op de niet erg zachtzinnige militaire reactie. Het boek is geen eenvoudige kost en vereist behoorlijk wat interesse en doorzettingsvermogen om helemaal uit te lezen, maar hoeveel mensen hebben de Ilias helemaal gelezen? Een belangrijk tijdsdocument, zeer goed voorzien van een informatief nawoord en aantekeningen van de vertaler, August Willemsen.
Suggesties
Krijg een e-mail wanneer dit item beschikbaar is
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.