Berg van de Ziel : roman
Xingjian Gao
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, cop. 2001 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : GAO |
31/12/2001
De verhalenbundel Kramp is het eerste boek van Gao Xingjian dat in het Nederlands wordt vertaald.
"Universele waarde, bittere inzichten en taalkundige vernuftigheid" zijn een paar van de kenmerken waarvoor de jury van de Nobelprijs voor literatuur besloot vorig jaar de Chinese auteur te bekronen voor zijn gehele oeuvre. Het gevolg is dat zijn stem nu meer dan ooit over de grenzen van zijn geboorteland, waar hij al twaalf jaar niet meer welkom is, heen reikt.
Al van in zijn jeugd in de Chinese oostelijke provincie Jiangxi werd Gao door zijn ouders gestimuleerd te schrijven, te schilderen en muziek te maken. Via zijn moeder, een amateur-actrice, kwam hij al jong in aanraking met het theater. Zijn latere studie Frans aan het Taleninstituut van Beijing kwam hem duur te staan: hij bracht jaren door in een heropvoedingskamp en zag zich gedwongen de romans en toneelstukken die hij er stiekem schreef, te verbranden uit angst voor repressieve maatregelen. Pas na het einde van de Culturele Revolutie in 1976 kon Gao werken in het openbaar en hij vertaalde Ionesco, Brecht en Artaud in het Chinees. Sinds 1979 verschenen eigen kortverhalen, toneelstukken en essays in literaire tijdschriften en in boekvorm. Zijn A preliminary discussion of the art of modern fiction (1981) was voor Chinese dramaturgen veelal een eerste kennismaking met westerse ideeën van Samuel Beckett of Antonin Artaud. Dat ook de autoriteiten niet opgezet waren met zijn werk toonden ze opnieuw door tijdens hun Campagne tegen Geestelijke Vervuiling (1983-'84) de uitvoering van zijn toneelstuk 'De bushalte' (1983) te verbieden. In 1986 werd opnieuw een toneelstuk van Gao verboden, 'De andere oever', en een jaar later besloot de auteur tijdens een verblijf in Parijs niet meer naar China terug te keren. Hij was er inmiddels op de zwarte lijst gezet. Opmerkelijk genoeg bleef hij toch nog tot 1989 lid van de Communistische Partij in eigen land. Vlak voor zijn uitwijking naar Frankrijk ondernam de Chinese schrijver een voettocht van tien maanden door Sichuan, Zuid-China, de loop van de rivier de Yangtze volgend. Aanleiding was een persoonlijk drama: hij werd verkeerdelijk gediagnosticeerd met longkanker, de ziekte waaraan zijn vader was overleden. Jaren later transponeerde hij zijn ervaringen gedurende die reis in zijn magnum opus 'De berg van de ziel'. Het Nobelprijscomitee omschreeft dit werk uit 1989 als "een van die literaire creaties die met niets dan zichzelf te vergelijken zijn". Gewoontes van de oorspronkelijke bevolking van het gebied dat hij doorkruist, reisverslagen en legendes worden weergegeven door verschillende vertellers. Toch tonen die vertellers af en toe verschillende kanten van hetzelfde ego. Dat laatste is kenmerkend voor het gehele werk van Gao Xingjiang: zelden worden protagonisten aangeduid met eigennamen, persoonlijke voornaamwoorden moeten volstaan. Dezelfde thema's in zijn tweede roman, 'De bijbel van een man', dat gezien kan worden als een meer autobiografische aanvulling op 'De berg van de ziel'. 'De bijbel van een man' is een verslag van hoe iemand de verschrikkingen van de Culturele Revolutie ondergaat. Naast de politieke ontwikkelingen beschrijft Gao vooral de invloed op het individu: wat zorgt ervoor dat ieder verschillend reageert op gebeurtenissen rondom hem? Gao hecht veel belang aan het individu. Dat zien we ook in de selectie kortverhalen die nu ook in het Nederlands toegankelijk is.
Een huwelijksreis, een zwemtocht, een ongeluk, herinneringen aan grootvader op het platteland of een gesprek in een park inspireren tot schijnbaar eenvoudige vertellingen. Net door de nauwkeurigheid van de beschrijving roepen ze herkenning en ontroering op. De sterren aan de hemel, tijdens een zwemtocht waarbij de jongen uit het titelverhaal probeert zichzelf te redden uit de zee, de cassetterecorder die doorspeelt na de botsing tussen een fiets en een bus en het commentaar van de omstaanders, die vaak geen idee hebben van wat er gebeurd is, Gao signaleert slechts. Maar hij vertelt ons ook wat er in de hoofden van de personages omgaat, in een lange bewustzijnsstroom. Vooral in 'In een oogwenk' wisselt de blik snel, van het uiterlijk waarneembare naar het innerlijke perspectief. Van mahjongstenen tot fragmenten van het commentaar op de voetbalwedstrijd Duitsland-Argentinië. Misschien is de sterke associatieve opbouw van het laatste verhaal wel de reden dat het zo afwijkt van de overige vijf. Daardoor lijkt de band met poëzie in dat laatste verhaal ook door de vorm meer bestendigd dan in de voorgaande episodes. Steeds echter toont Gao zich een scherp observator van het dagelijks leven. [Marjan Bex]
N. Nieser
Zes verhalen uit de periode 1983-1990 van de winnaar van de Nobelprijs voor literatuur 2000. Ze zijn geschreven in China, het laatste in Parijs. De onderwerpen van de verhalen zijn zeer verschillend. Het gaat Gao vooral om een zo zuiver mogelijk taalgebruik en gebruikmaken van specifieke eigenschappen van het Chinees. Daarvan gaat in vertaling flink wat verloren maar er blijft een heldere en prettig leesbare stijl over. Het plot van de verhalen is van weinig belang. "In een oogwenk", het laatste verhaal, bestaat uit enkele series bijeenhorende beschrijvingen die je inderdaad in een oogopslag kunt waarnemen die door elkaar gehusseld zijn (dit verhaal stond ook in "Het Trage Vuur", nr. 13*). In "Kramp" wordt verteld hoe een zwemmer kramp krijgt maar uiteindelijk met hernieuwde levenslust het strand bereikt. In "Een ongeluk" wordt een feitelijk relaas van de gebeurtenis (autobus overrijdt fietser) en de reacties van de omstanders gegeven. "Een hengel voor mijn grootvader" gaat wel iets onder de oppervlakte en beschrijft de herinnering aan de relatie met de grootvader toen de verteller nog klein was. Kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.