Zijn we slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn?
Frans de Waal
Frans de Waal (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Contact, 2001 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 598.94 DEWA |
31/12/2001
Wat hebben een aap en een sushimeester met mekaar gemeen? Hetzelfde als een Nederlander en een Française: cultuur. Biologisch gezien staan we ingedeeld bij de apen en mensapen. Het wordt de hoogste tijd om te aanvaarden dat dit ook in cultureel opzicht geldt, stelt Frans de Waal. Deze globetrotter, primatoloog en expert op het gebied van sociaal gedrag bij apen en mensapen is de uitgelezen persoon voor deze missie.
Op het Japans eilandje Koshima dipte Imo, een vrouwelijke makaak, ooit als eerste een zoete aardappel in het zoute water. Haar uitvinding werd een culturele hype die zich via de jongeren door de groep verspreidde en die lang na de dood van Imo nog altijd gehandhaafd blijft. Imo's aardappelcultuur is maar één van de vele voorbeelden van cultuur in de natuur. Bij ettelijke soorten zag men intussen hoe jongen nieuwe technologieën, voedselvoorkeuren, signalen en andere gedragingen van de ouderen leerden. Wat ze leerden, was in vele gevallen cruciaal voor hun overleven in het wild en om bij de groep te horen. Weliswaar stond er nergens een groep kunstzinnige apen op om muziek te componeren of leerden ze nooit de giftige kogelvis tot eetbare suchi-delicatesse te maken. Hun culturele innovaties bleven begrensd door hun natuurlijke genetische capaciteiten, net als bij ons. Maar ze zijn desalniettemin onmiskenbaar in staat tot sociale overdracht van hun kennis en gewoonten. Het is geen wonder, stelt De Waal, dat het idee van cultuur bij dieren moest komen uit het Oosten, waar het menselijk zelfbesef niet draait om een freudiaanse overwinning van onze basale impulsen of een ontkenning van onze band met de natuur. Het historisch gebrek aan contact met apen in het Westen heeft het geloof in de menselijke uniciteit alleen nog maar versterkt. We formuleren angstvallig een definitie van cultuur die elke soort behalve onze eigen uitsluit. Je kan ook taal zodanig definiëren dat het gebrabbel van een peuter er niet onder valt, maar betekent dat dan ook dat brabbelen niets met taal te maken heeft? Evengoed kan je een auto definiëren als iets wat op benzine rijdt en zo bij voorbaat elektrische auto's uitsluiten. De Waal vindt het verhelderend de verscheidenheid van het verschijnsel cultuur in haar grootste eenvoud tot de meest complexe vorm te bekijken. Op die manier zien we niet alleen beter de gemeenschappelijke kenmerken maar ook wat de ene juist uniek maakt. We zien onszelf overigens spontaan door de lens van de omvattender natuur waarvan we deel uitmaken. Denk maar aan de verwijzingen naar diergedrag in onze taal, van kalverliefde tot apenkuren. Te oordelen aan de forse westerse tegenstand tegen de idee van cultuur bij dieren, lijkt de tijd rijp te zijn voor een doorbraak. Wanneer Frans de Waal zijn argumenten en studieresultaten op een rij zet, blijven sceptici stuiptrekkend achter. Zijn meer ruimdenkende benadering van diergedrag dwingt automatisch tot een herziening van ons zelfbeeld. Gedaan met de blinde zelfverheerlijking; we staan niet los van de rest van de natuur. Wie graag wil nadenken over de manier van kijken naar andere dieren, naar onszelf en naar de aard van cultuur, vindt De aap en de sushimeester ongetwijfeld een meesterwerk. Intussen leren we hoe volwassen de primatologie als wetenschap is geworden en hoe ze zich verhoudt tot de diverse andere benaderingen van het wezen van mens en dier. [Hilde Vervaecke]
Redactie
Omvangrijke verhandeling over cultuur bij dieren, van de bekende gedragsonderzoeker en primatoloog Frans de Waal. Zodra dieren gedrag vertonen dat voort lijkt te komen uit cultuur, wordt dat verklaard met 'instinct' of 'imitatie'. Andere opvattingen worden afgedaan als vermenselijkend. De Waal laat zien dat cultuur bij dieren wel degelijk aangetoond kan worden. Zo beschrijft hij opvallende gedragsverschillen tussen groepen binnen één apensoort. Tegelijkertijd geeft hij een overzicht van de veranderende zienswijzen op diergedrag en het langzaam minder wordende 'zelfingenomen' zelfbeeld van de mens. Daarmee levert hij een overzicht van de geschiedenis van de ethologie, ofwel gedragsbiologie. Op deze zoektochten naar zienswijzen en meningen formuleert toponderzoeker De Waal zijn eigen visie op dieren, hun gedrag en de beoordeling daarvan door mensen helder en boeiend. Vooral geschikt voor een publiek van hoger opgeleiden.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.