Spiegel van de middeleeuwen : in woord en beeld
Jozef Janssens
Jozef Janssens (Auteur), Rik Van Daele (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Davidsfonds, 2001 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : OVER LITERATUUR-SCHRIJVERS : NEDERLANDS 851 JANS |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Davidsfonds, 2001 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 829.2 JANS |
31/12/2001
In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog liep de socialistische politicus Camille Huysmans als burgemeester van Antwerpen rond met het plan om aan weerszijden van de Schelde twee reusachtige standbeelden op te richten: op de rechteroever Tijl Uilenspiegel en op de linkeroever de vos Reinaert. Het project werd nooit gerealiseerd, maar de achterliggende idee toont aan hoe in het midden van de 20e eeuw Tijl en Reinaert als nauw met elkaar verwante iconen van de Vlaamse volksziel werden gezien. De vos kan daarbij op een iets langere voorgeschiedenis bogen dan Uilenspiegel, maar het merkwaardige is dat beide figuren in de loop der eeuwen een gelijkaardige cultuurhistorische evolutie hebben doorlopen, van duivelse schurk tot sympathieke schelm en romantisch symbool van de vrijheid. Voor wat de Uilenspiegelfiguur betreft, onderzochten Jozef Janssens en zijn medewerkers in 1999 deze betekenisverschuiving reeds in een boek en een tentoonstelling met de naam Uilenspiegel : de wereld op zijn kop (Davidsfonds, 1999). Dat het nu de beurt is aan Reinaert, is in feite dus niet meer dan logisch.
De fraai klinkende ondertitel van het boek, 'Van 2000 voor tot 2000 na Christus', suggereert dat het hier gaat om een cultuurhistorisch overzicht van vierduizend jaar, maar dat is een klein beetje overdreven. Er wordt weliswaar aandacht besteed aan de Griekse fabeldichter Aesopos en aan een meer dan intrigerend Akkadisch Verhaal van de vos dat teruggaat tot het tweede millennium vóór Christus, maar over de vos in de Oudheid zou veel meer te vertellen zijn. Dat dit niet gebeurt, is echter zeer begrijpelijk: de plaatsruimte in een boek is beperkt en bovendien bestuderen Janssens en Van Daele hier niet de vos als dusdanig, maar één exemplaar in het bijzonder. En wat voor een exemplaar!
Reinaerts streken bestaat uit twee grote onderdelen. In de eerste zes hoofdstukken, die werden geschreven door Janssens, komt de middeleeuwse Reinaert aan bod, terwijl Van Daele in de volgende hoofdstukken uitgebreid ingaat op de nawerking van deze figuur, van de 16e eeuw tot nu. Centraal in het deel over de Middeleeuwen staat uiteraard Van den Vos Reynaerde, het 13e-eeuwse Middelnederlandse meesterwerk van ene Willem, van wie men alleen met zekerheid weet dat hij een knap satiricus was die via zijn dierenverhaal het egoïsme en de slechtheid van de mens te kijk zette. Niet vanuit een machteloos pessimisme, aldus Janssens, maar om de lezer aan te sporen het tegenovergestelde te doen van de boosaardige vos en zijn collega's.
Voor de lezer wordt duidelijk dat Reinaert -- net als Uilenspiegel -- in de loop der eeuwen verschillende ideologische paden heeft bewandeld en veel gezichten heeft gehad. Een belangrijke vaststelling bij dit alles is dat ten gevolge van de kerkelijke censuur het oorspronkelijke verhaal van zijn scherpe kanten werd ontdaan zodat Reinaert kon evolueren tot een vrij neutraal personage en vervolgens tot een bewonderenswaardige held die onder meer de belichaming werd van de Vlaamse volksziel. Van Daele, die een net iets minder vloeiend maar zeker even helder en secuur proza schrijft als Janssens, beheerst deze uitgebreide en bont geschakeerde materie op een onnavolgbare wijze en weet haar bovendien trefzeker op de lezer over te brengen.
Al bij al is Reinaerts streken een mooi uitgegeven boekwerk geworden dat boordevol informatie steekt en ongetwijfeld zijn weg naar het doelpubliek zal weten te vinden. En het aardige is dat ondanks de stevige omvang van deze uitgave de Reinaertmaterie nog lang niet uitgeput is. In zijn 'Ten geleide' heeft Janssens het over een allesomvattende monografie voor het grotere publiek die kijk- en tekstboek tegelijk zou moeten zijn. Naar verluidt wilden de beide auteurs met Reinaerts streken een stapje in die richting zetten, en daar zijn ze maxima cum laude in geslaagd, maar er is dus nog meer te verwachten. Volgens mij is de Reinaertfiguur veelzijdig en veerkrachtig genoeg om nog eens 2000 jaar te blijven boeien. [Eric De Bruyn]
Dr. R.L.J. Bromberg
Vele studies over het dertiende-eeuwse dierenepos Van den vos Reinaerde zijn vaak dermate specialistisch, dat zij voor geïnteresseerde leken feitelijk ontoegankelijk zijn. Aan dit bezwaar komt deze prachtige uitgave in ruime mate tegemoet. In 25 hoofdstukken wordt het vossenmotief en met name de geschiedenis van Reinaert door de eeuwen heen gevolgd: vanaf Mesopotamië uit de tweede helft van het tweede millennium vóór Christus via de klassieke oudheid en middeleeuwen tot de stripverhalen van onze tijd toe. En dat alles op een wijze die slechts belangstelling, geen professionele voorkennis vereist. De talloze illustraties, waaronder prachtige facsimile's in kleur van middeleeuwse handschriften, maken deze 'vossenjacht' tot een heel bijzonder genoegen. Elk hoofdstuk wordt besloten met een 'Voor wie meer wil lezen', waarin op verdere eigentijdse literatuur wordt gewezen, tot aan internet toe. De stijl is gespeend van elk vakjargon, waardoor een geschiedenis van (oude) literatuur ook voor de leek heel aantrekkelijk kan blijken te zijn. Kortom, een ideaal boek voor studiehuizen en lerarenopleidingen. Jammer is alleen dat het ontbreken van een register en de niet steeds even heldere hoofdstuktitels het opzoeken van bepaalde onderwerpen bemoeilijken. Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.