Zonder maskers : een actueel portret van jongeren en hun leraren
Saskia De Groof
Anton Derks (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
VUBPRESS, 2000 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : 311 DERK |
31/12/2001
In het moderniseringsproces van de westerse samenleving is individualisme een term met een hoge ideologische, morele en gevoelsmatige lading. Individualisme verwijst naar onaantastbaar geworden principes zoals individuele waardigheid, gelijkheid en vrijheid. Tegelijk hangt er echter een sterk negatieve connotatie rond dit begrip in zoverre het verbonden wordt met egoïsme, vereenzaming en morele vervlakking. Anton Derks, verbonden aan de Vakgroep Sociologie van de VUB, brengt in dit boek een boeiende cultuursociologische analyse van de actuele ontwikkelingen van het individualismedebat. Hij richt zich vooral op de problematiek van het utilitair individualisme zoals dat bij de sociaal kwetsbare groepen zichtbaar wordt. Hij gaat in zijn analyse uit van drie paradoxen, die tevens de stof bieden voor de organisatie van zijn onderzoek. Allereerst is er de paradox van het 'valse bewustzijn'. De laaggeschoolden hebben een sterke affiniteit met het utilitair individualistisch vertoog (eigenbelang, particulier zelfbehoud), maar hun zwakke positie vergt een bewustzijn van de collectieve condities van hun situatie. Deze spanning werkt uiteraard verlammend in op de mogelijkheden tot collectieve participatie aan het maatschappelijk proces. Een tweede paradox is die van de 'dubbele component'. Enerzijds uit het utilitair individualisme zich als een rechts-conservatieve en cultureel-rigide opstelling, anderzijds bevat het ook een libertaire en ongebonden opstelling ten aanzien van algemene waarden en overtuigingen. Deze tegenstelling wordt door Derks gekaderd in wat hij omschrijft als geresigneerd instrumentalisme, dat nauw aansluit bij machteloosheid (resignatie) en anomie (geen morele handelingen). De derde paradox is die van de 'vreemde coalitie'. Het blijkt dat het utilitair individualisme ingang vindt bij twee sterk verschillende groepen: niet alleen bij de laaggeschoolden met een kwetsbare sociaal-economische positie, maar ook bij gevestigde en welvarende burgers met een commerciële en carrièrebewuste ingesteldheid. Toch blijkt hier een duidelijk verschil te bestaan: bij de kwetsbare groepen is het individualisme een conditionele aanpassing, terwijl bij de welvarende burgers vooral een ideologische identificatie met het individualisme merkbaar is. Bij de kwetsbare groepen manifesteert het individualisme zich als een tragisch, maar ook een zichzelf ondergravend vertoog. Het wordt gevoed door sociale onvrede, maar ondermijnt tegelijk de mogelijkheden om deze achterstelling te bestrijden. Je kan hier letterlijk spreken van een individualisme zonder verhaal, zonder verweer tegen de ervaren sociale uitsluiting.
De analyse van Derks steunt op een degelijk enquête-onderzoek in Vlaanderen en Nederland (Dewitte, Elchardus, Middendorp, ISPO e.a.), dat uitvoerig besproken en verantwoord wordt in dit boek. Tevens onderbouwt de auteur zijn stellingen met een uitgebreid literatuuronderzoek vanaf Smith en Bentham over Weber, Durkheim en Tonniës tot Adorno, Giddens, Beck en Taylor om alleen maar de bekendsten te noemen. Dit boek richt zich niet alleen tot academici en studenten, maar kan ook heel wat inzicht bijbrengen voor wie in het socio-culturele werk met deze problematiek geconfronteerd wordt. [Willy Deckers]
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.