De afrekening : roman
Guido van Heulendonk
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
De Arbeiderspers, © 2000 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : HEUL |
31/12/2000
Buiten de wereld is een fascinerende roman over wetenschap en kunst, in de eerste plaats dan de taal, en de vragen die beide blijvend oproepen voor de mens. Hoofdfiguur Up is licentiaat ontwikkelingspsychologie en hoofd bij de Dienst, een niet nader gespecificeerde administratieve entiteit, waar hij om den brode en ten behoeve van zijn met drie dochters gezegend gezinnetje de kost verdient. Wat alles bij mekaar het perfecte kader had kunnen zijn voor een kommerloos, maar evenzeer kleurloos bestaan, wordt in 1988 (Up is er dan bijna veertig) grondig vertroebeld. In september van dat jaar, op de dag dat hij het sollicitatiegesprek met zijn nieuwe secretaresse Sally voert, heeft hij "het gevoelen dat het allemaal nog moest beginnen. Dat het Grote, het Allesvervullende, het Wereldverterende nog moest komen, ergens wachtte om een hoek, in een straat die hij nog niet was gepasseerd." In zijn verhaal van Ups zoektocht van één decennium blikt Van Heulendonk vanuit het jaar 1998 (het vertelmoment) terug. Hij beperkt zich daarbij niet tot die tien kernjaren, maar keert tot in de kindertijd van zijn hoofdfiguur terug ("het verleden bleef aan zijn vingers kleven") en blikt bij dit alles ook al vooruit op de toekomst. Concreet wordt die flash forward ingevuld door de opdracht die Up in het jaar 2000 wacht: dan moet hij immers, voor de kring van medeleerlingen van zijn laatste jaar middelbaar onderwijs, een referaat houden. Het zoeken naar een gepast onderwerp hiervoor brengt dan weer het mechanisme van de herinnering aan het voorbije decennium, en van daaruit die aan ijkmomenten uit kindertijd en jeugd, op gang. Zo maakt Van Heulendonk de cirkel perfect rond.
Nauwgezet ontwikkelt en componeert Van Heulendonk het levensverhaal van Up. Aan het verhaal over Ups gezin hangt hij verder, minder uitgesproken dan in eerdere romans, een vorm van maatschappijkritiek op. Francesca, Ups tweede dochter, engageert zich in de RAP-jongerenbeweging, Reactie Agitatie Protest. De uitwijzing van vreemdelingen, de dood van Semira Adamu, het politieke gekonkelfoes: het zijn thema's die de auteur nooit uit de weg is gegaan. En net als uit zijn vroegere publicaties blijkt ook uit Buiten de wereld Van Heulendonks pessimistische visie: "Alles wordt altijd voorafgegaan door iets, opgevolgd door weer iets anders. Ertussen is enkel het misverstand". Dit citaat kan dan weer worden gelinkt aan volgende bedenking, die het hoofdmotief van de roman raakt: "Wat bezielde de mens? Vanwaar die universele drang zich oeverloos aan te stellen in het zicht van het mysterie?" Van Heulendonks antwoord: "Hubris, altijd weer de hubris". In Buiten de wereld tekent hij de menselijke overmoed die aan het eind van de eeuw alle heil -- lees: het antwoord op de existentiële vragen -- verwacht van de wetenschap. Symbool staat Stephen Hawking en diens Grote Geünificeerde Theorie die het complete heelal moet verklaren. Via ex-klasgenoot Paul Zevenkote raakt Up geobsedeerd door de quarkstheorie. Daartegenover staat zijn zoektocht om de kunst (en hierbij aansluitend: de emotie) een plaats te geven in zijn leven. In wezen gaat de roman over het maken van keuzes. Zevenkote koos voor de wetenschap, maar pleegt, althans in de interpretatie van Up, zelfmoord als hij verneemt dat zijn eerste liefje gestorven is. Up moet ook binnen de kunst kiezen: muziek (hij componeert gitaarstukjes), schilderkunst (in zijn atelier prijkt heel de roman door een Baconachtige pausfiguur) en de taal. In de hiërarchie die hij ontwerpt en die hij als onderwerp van zijn millenniumreferaat beoogt, is taal het hoogste: in den beginne was het woord. Hoe dan ook, kiezen blijft moeilijk.
Buiten de wereld is niet alleen qua ideeëngoed een fascinerende roman. Ook stilistisch en inzake opbouw levert Van Heulendonk opnieuw een bijzonder gaaf product af. De snelle opeenvolging van de hoofdstukken geeft de roman een krachtige vaart. En heel doordacht wordt de lineaire tijdsstructuur telkens weer doorbroken. [Jooris Van Hulle]
Jos Radstake
In de nieuwe, ambitieuze, roman van de Vlaamse schrijver Guido van Heulendonk (1951) tornt een man die het niet eens zo slecht getroffen heeft in het leven (een aardige baan, een goed huwelijk, voortvarende kinderen) aan zijn bestaan, de tijd en andere begrenzingen. De hoofdpersoon doet in het geheim artistieke pogingen om zichzelf te overstijgen, maar met zijn kunst wil het niet zo lukken. In deze roman vol tijdswisselingen, met perspectiefwisselingen ook en identiteitsveranderingen, speelt de fysica (Hawking en verder) een beduidende rol. De microkosmos van een mens wordt geplaatst tegenover de oneindigheid. Een landschapsevocatie aan het begin en het einde van de roman geven dimensie aan het verglijden van de tijd (zoals ook een cursief gedrukte kattenhistorie door de roman heen dat doet), een kader, dat de nietigheid van het bestaan van de hoofdpersoon benadrukt. Deze mooi uitgegeven roman is bepaald niet gemakkelijk. Van Heulendonk roept allerlei zijnsvragen op, maar deze fin de siècle roman is toch wat te geforceerd om echt te overtuigen. Normale druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.