De mislukte missie van mr. Maarten van Naarden als luitenant-stadhouder van Stad en Lande 1541-1557
Folkert Postma
Folkert Postma (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Walburg, cop. 2000 |
MAGAZIJN : NON-FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : NEDERLAND 947 VAN AYTTA |
31/12/2000
Postma is een Nederlands historicus die in 1983 promoveerde op een politieke biografie van de Friese jurist, humanist en staatsman Viglius van Aytta. Gezien de omvang van het materiaal moest hij zich beperken tot het eerste deel van Viglius' leven, vanaf zijn geboorte in 1507 tot zijn benoeming tot hoofd van de Geheime Raad in 1549. Sindsdien bleef het Postma's droom een uitgebreid vervolg te schrijven van deze biografie, wat resulteerde in het voorliggend boek, Viglius van Aytta : de jaren met Granvelle 1549-1564. Deze laatste datum is het tijdstip waarop Antoine Granvelle, eerste minister in de Nederlanden, door Filips II verplicht werd het land te verlaten. Dit was een keerpunt in Viglius' leven, want 15 jaar lang werkte hij zeer nauw samen met Granvelle; hij was bovendien zijn patroon en vriend.
Postma heeft monnikenwerk gedaan; deze politieke biografie lijkt wel op een dagboek, grotendeels gebaseerd op briefwisseling uit die periode. Niet enkel de politieke feiten krijgen hier een plaats; ook de persoonlijke motivaties, intriges en gemoedsgesteltenis van de actoren komen aan bod, op een zodanige manier dat de lezer zich af en toe vragen zal stellen als hij leest dat Viglius zich soms niet goed in zijn vel voelde, dat Granvelle boos was enz.
Het boek is chronologisch opgevat, en omvat de laatste jaren van Karel V en zijn landvoogdes Maria van Hongarije, vervolgens het beleid van Filips II en zijn landvoogdes Margaretha van Parma. Het is zo minutieus geschreven dat het moeilijk is een rode draad te vinden. Eén van die rode draden is de herhaalde pogingen tot centralisatie van de keizerlijke, resp. koninklijke macht ten koste van de macht van de adel, van de hogere clerus en van de regionale overheden. Dit komt o.m. tot uiting in het minder bekende relaas over de 'historische vergissing' van de inrichting en reorganisatie van de bisdommen, in 1560, met een incorporatie van de kloosters en abdijen ten koste van de autonomie van deze instellingen. Voor Viglius ging een droom in vervulling wanneer hij, naast zijn politieke functies, de rijke proost werd van de Sint-Baafsabdij. De professionalisering van de staat via een gestructureerd ambtenarenapparaat zorgde in deze periode voor veel opschudding en verzet, maar laat de auteur toe Viglius te aanzien als de "bouwer van de moderne Nederlandse ambtenarenstaat". Gedetailleerd zien we hier de werking van de Raad van State, de Geheime Raad, de Staten-Generaal met al hun tegenstrijdige belangen en hun strijd voor de macht.
De versterking van het wereldlijk gezag zal onder landvoogdes Margaretha van Parma o.m. leiden tot vervolging van ketters die als staatsgevaarlijk worden gezien, met Doornik als calvinistische casestudy. Concreet laat de auteur zien hoe in deze periode humanisme, patronage en godsdienstpolitiek hand in hand gingen.
Het boek wordt afgesloten met een zeer uitgebreid notenapparaat, een bronnen- en literatuurlijst en een index. Er zijn enkele zwartwitillustraties van de grote actoren. Het meest betreurenswaardige aspect van dit boek is de taal: verouderd, slechte zinsconstructies, te lange zinnen, drukfouten. Toch moet gezegd dat dit boek inhoudelijk bijdraagt tot een grondigere kennis van een bepaalde periode in onze geschiedenis, maar het veronderstelt een te grote voorkennis en een te grote leeskoppigheid om toegankelijk te zijn voor een groot publiek. [Monika Triest]
Dr. A.C.M. Kappelhof
Dit boek is een vervolg op een zestien jaar geleden verschenen proefschrift over de eerste periode in het leven van Viglius van Aytta (1507-1577)*. In 1549 werd deze veelzijdige Friese rechtsgeleerde door keizer Karel V benoemd tot president van de in Brussel zetelende Geheime Raad. Vanaf dat moment vormde hij met de landvoogd/landvoogdes en enkele andere juridisch geschoolde functionarissen het Habsburgse bestuur in de Nederlanden die op hun beurt weer een onderdeel vormden van een uitgestrekt imperium. Met groot vakmanschap beschrijft de aan de universiteit van Groningen verbonden historicus Folkert Postma de toenemende spanningen die ten slotte tot de Opstand zouden leiden. De twee politieke problemen waren het Habsburgse streven naar centralisatie van de politieke macht en hoe het regime moest omspringen met de terrein winnende Reformatie. Friesland, het moederland van Viglius, krijgt extra aandacht. De auteur raadpleegde alle bronnen die er nog zijn en volgt de gebeurtenissen in de tijd. We krijgen zo een goed inzicht in de psyche van personen als Karel V, zijn zoon Philips II, Granvelle en natuurlijk de erudiete, gematigde en voorzichtige Viglius. Voor lezers die zich willen verdiepen in de voorgeschiedenis van de Opstand is dit een aanrader.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.