De rokken van de ui
Günter Grass
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Meulenhoff, 2000 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : GRAS |
Annelies Verbeke
em/ec/11 d
Dat onze uitgeverijen verhalenbundels vermijden heeft absurde gevolgen. Zo is Mijn eeuw van Günter Grass, verschenen in 1999, het jaar waarin hij de Nobelprijs voor de Literatuur kreeg, in heel veel talen wel nog, maar in de onze niet meer te verkrijgen. Dat Grass in 2015 overleed, was blijkbaar geen overtuigende reden om de Nederlandse vertaling te herdrukken. Ik wijd er bij wijze van herdenking toch een stukje aan. Tenslotte bestaan er antiquariaten en - vooralsnog - bibliotheken.
Mijn eeuw bestaat uit honderd verhalen van twee of drie bladzijden, een voor elk jaar van de twintigste eeuw. De ik-figuren zijn mannen, vrouwen en kinderen uit verschillende sociale klassen. Al begint het boek met een westerse interventie tijdens de Bokseropstand, en spelen de Vietnamoorlog en de invasie van Irak in latere stukken op de achtergrond, Grass beperkt zich tot Duitsers en Duitsland. De ene keer is een ooggetuige aan het woord, de andere keer kijkt een verteller, vaak met meer vragen dan antwoorden, op een gebeurtenis terug.
Sommige verhalen lijken wat te veel op fragmenten uit een encyclopedie. Prettig wordt het voor de lezer als een verteller een stuk geschiedenis echt tot leven weet te wekken. De bedremmelde upperclassvrouw die in 1978 na haar kinderen ook haar dementerende schoonvader tot de punkbeweging ziet toetreden, bijvoorbeeld.
De stijl is speelser bij de jaren die de auteur zelf heeft beleefd. In 1927, Grass' geboortejaar, herkennen we hem voor het eerst in de ik-figuur, en hoe dichter bij 1999, hoe meer autobiografische verhalen er volgen. In 1959 dansen Grass en zijn toenmalige vrouw Anna als gekken op een feestje van de uitgeverij. De verkoop van De blikken trommel swingt de pan uit en iedereen is blij. Hij eindigt met een weemoedige vooruitblik: 'Maar dansen deden Anna en ik altijd al, ook later nog, toen we wel naam hadden gemaakt maar elkaar van dans tot dans steeds minder te vertellen hadden.' In 1996 maakt de auteur, op reis met drie dochters uit drie verschillende relaties, zich naar aanleiding van enkele gekloonde schapen grote zorgen over de toekomstige vaderloze maatschappij. In het verhaal bij 1997, in briefvorm geschreven, voelt een deskundige, zogenaamd in antwoord aan de auteur, de behoefte deze 'niet ongegronde maar tot in het fabelachtige overdreven vrees te ontzenuwen.'
Subversief gekeuvel
Het is niet de enige keer dat Grass zichzelf op de korrel neemt. Een universiteitsprofessor die terugblikt op zijn tijd als achtenzestiger herinnert zich 'die besnorde schrijver die zich aan de "Es-Pe-De" had verkocht en nu dacht dat hij ons van "blinde provocatiewoede" kon beschuldigen'. De literaire ontmoetingen tussen auteurs uit Oost- en West-Duitsland die hij in 1976 mee organiseert, noemt Grass 'subversief gekeuvel bij koffie en taart'. Wat waren ze teleurgesteld toen later bleek dat ze niet werden afgeluisterd.
In de ik-figuur van de jaren 1987 tot 1990 herkennen we hem eveneens. Hij is er getuige van hoe de Berlijnse Muur wordt afgebroken. Voor het eerst is er ook een verwijzing naar de milieuproblematiek. Eerder al steken skinheads vluchtelingencentra in brand.
Ook in de verhalen bij de twee wereldoorlogen worden opeenvolgende jaren door dezelfde personages bevolkt. Een jonge journaliste krijgt in de jaren zestig de opdracht de bejaarde schrijvers Erich Maria Remarque en Ernst Jünger te interviewen. Er is heftige onenigheid over het verleden en er is chocolademousse. Ook bij de reünie van Duitse oorlogsverslaggevers en propagandaverantwoordelijken die de jaren van de Tweede Wereldoorlog beslaat, heeft ieder zijn manier om het verleden in een verhaal te vatten.
Dat dat verleden een blok aan het been blijft voor de Duitsers wordt mooi neergezet in het verhaal bij 1964. Een jong stel dat wil trouwen, komt per ongeluk in de raadzaal terecht waar het proces tegen de daders van Auschwitz wordt gevoerd. Het voorval overschaduwt hun huwelijksjaren. De vrouw raakt maar niet over de Holocaust uitgesproken, wat de man een steeds radelozer 'Schei daar nou eens mee uit, Heidi!' ontlokt.
Eau de cologne
In zekere zin heeft Mijn eeuw iets van Trivial Pursuit. Wetenschap, cultuur, geschiedenis, literatuur en vermaak wisselen elkaar netjes af. Zoals ik bij het spelletje de sportvragen aan me voorbij laat gaan, zo wisten de legendarische wedstrijden in het boek me weinig te boeien. Een heerlijk weetje vond ik dan weer dat in het jaar 1950 de carnavalschlager 'Wer soll das bezahlen' een hit werd en dat de firma 4711 toen tijdens het Keuls carnaval met een spuitfontein eau de cologne over de massa sproeide. Of dat de varietédanseressen Alice en Ellen Kessler in 1958 onmisbaar waren om de rest van de wereld weer positiever over Duitsland te laten denken. 'Ice-creams!' riepen Hollywoodsterren naar de even aantrekkelijke als afstandelijke tweeling, 'Hot dogs!' riep de tweeling terug - aldus Grass.
Aangrijpend is ook het slot. Voor het jaar 1999 wekt Grass zijn Kasjoebische moeder weer tot leven, en laat hij haar over haar eeuw vertellen.
Met andere woorden: herdruk dit boek eens, zeg! Dat je naar zoiets moet vragen.
GÜNTER GRASS
Mijn eeuw.
Vertaald door Jan Gielkens, Meulenhoff, 250 blz. Oorspronkelijke titel: 'Mein Jahrhundert'.
Redactie
In negenennegentig verhalen geeft de grote Duitse schrijver Günter Grass (1927) een beeld van de twintigste eeuw, van 1900 tot 1999. Bij elk jaar geeft de ik-figuur een verslag van of commentaar op kleine en grote gebeurtenissen van deze eeuw, beschrijvingen van belangrijke en onbelangrijke personen. Het boek is geen roman (zoals Geert Mak, 'De eeuw van mijn vader') maar een verhalenbundel, met afzonderlijke ooggetuigenverslagen over elk jaar. De lezer krijgt een buitengewoon boeiend en afwisselend beeld van de twintigste eeuw. Zeer goed te lezen, prima vertaald door Jan Gielkens. Grass kreeg in 1999 de Nobelprijs voor literatuur. Pocketeditie; kleine druk.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.