Kunstgeschiedenis
Kitty Zijlmans
Kitty Zijlmans (Auteur)
00/00/0000
De Leidse kunsthistorica Kitty Zijlmans bespreekt in een vierdelig hoorcollege hoe veelvormig kunstgeschiedenis is. Haar uitgangspunt is dat kunstgeschiedenis het verleden in het heden tot leven brengt en dat het vak een maatschappelijke betekenis heeft. Ze belicht het verschil tussen kunstkritiek, kunstfilosofie en esthetica enerzijds en kunstgeschiedenis anderzijds, en vertelt over de voorlopers Vasari, Van Mander, Houbraken en Winkelmann. Naast de aanvankelijk sterk op de kunstenaarsbiografie gerichte archivalische stroming bestond de academische vakbeoefening vooral in stijlgeschiedenis. In de late jaren zeventig van de vorige eeuw kwam er kritiek op de gevestigde benaderingen. De New Art History en later de cultural studies verdiepen zich in de sociale context van kunst, de machtsstructuren en uitsluitingmechanismen die bijvoorbeeld bij het vastleggen van de canon aan het werk zijn. World Art Studies richten de schijnwerpers op kunst van minderheden en niet-Europese/Amerikaanse culturen.
De docente spreekt gedreven en houdt de toehoorders bij de les door theoretische ontwikkelingen en bevindingen te illustreren met goed uitgewerkte voorbeelden. Een heel deel is gewijd aan het thema 'kunst en markt', waarbij zowel Van Gogh als het cynische spel van kunstverzamelaar Saatchi met het werk van de in onmin geraakte Sandro Chia, het geld afbeelden van Andy Warhol en de businesskunst van Damien Hirst voor verheldering zorgen. De structuur van dit derde deel is soms wat verwarrend. Evenwichtiger van opbouw is dan weer het laatste, waarin de omgang van de kunstgeschiedenis met eigentijdse kunst centraal staat. De vraag is hoe je de moderne en hedendaagse kunst, die zoveel nieuwe uitingsvormen en genres in het leven hebben geroepen, kunt koppelen aan het verleden. Hier blijft Zijlmans lang stilstaan bij het Amerikaanse abstract expressionisme en Monet als voorloper van de moderne kunst, die gericht is op het eigen medium. Maar ze gaat ook in op de reactie daarop: pop art, conceptuele kunst, land art, process art, body art, en de aandacht die wordt verlegd van de maker naar de ontvanger, onder meer bij het exploreren van installaties. Tot slot wijst ze op de eigen inbreng van kunstenaars in het wetenschappelijk onderzoek.
Wie dit ruim vier uur durende hoorcollege beluistert, krijgt een mooi overzicht van hoe kunst en kunstgeschiedenis in de loop van de tijd veranderen. Luisterboeken zijn een stimulerende vorm van kennisoverdracht, maar bij een onderwerp als dit hebben ze enkele nadelen. De docente beschrijft vaak cartoons en kunstwerken die haar betoog illustreren. Ze doet dat voortreffelijk, maar toch vervangt de beschrijving niet het tonen. Niets belet je natuurlijk de cd op de computer te beluisteren en intussen naar de afbeelding te zoeken. Omdat je de spelling van sommige minder bekende kunstenaarsnamen niet in een register kunt opzoeken, is dat soms een klus. En een bepaalde passage terugvinden in het erg vertakkende vertoog is door het ontbreken van een inhoudstabel en het nogal rudimentaire tekstboekje evenmin gemakkelijk. De rijkdom van de geboden informatie en de gedrevenheid van de docente wegen uiteindelijk tegen deze manco's op. [Erik de Smedt]
P.J. Kreeuseler
Hoorcollege door Kitty Zijlmans over de geschiedenis van kunst als moderne wetenschap. Prof. dr. Kitty Zijlmans studeerde kunstgeschiedenis in Leiden. Zij is nu hoogleraar in de 'Geschiedenis en theorie van de beeldende kunst van de nieuwste tijd' aan diezelfde universiteit. Het hoorcollege is verdeeld over vier cd's met in totaal twaalf hoofdstukken. Elke cd bestaat uit drie hoofdstukken. Zijlmans bespreekt vele aspecten van kunstgeschiedenis, waaronder esthetica en kunstkritiek. Ook de rol van de kunst in de maatschappij en rol van de kunsthistoricus daarin wordt besproken. Zijlmans richt zich in de eerste hoofdstukken vooral op de vakinhoudelijke theorie van het vak kunstgeschiedenis als moderne wetenschap. In de daarop volgende hoofdstukken wordt de theorie meer met anekdotes en persoonlijke ervaringen verduidelijkt. In het laatste hoofdstuk wordt een nieuwe ontwikkeling besproken, namelijk de 'relational of participation art'. Een kunstenares als Jeanne van Heeswijk 'regisseert' onverwachte ontmoetingen met sociale betrokkenheid als oogmerk. Dit hoorcollege is vooral interessant voor iedereen die geïnteresseerd is in kunstgeschiedenis en moderne kunst.