Lege huizen
Brenda Navarro
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Das Mag Uitgevers, 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : NAVA |
Dieuwertje Mertens
2/ei/25 m
Hoe klonk het lichaam van Diego toen het vanuit hun flat tegen de grond sloeg? Als 'een harde smak, als glas dat in stukken breekt' of 'een droge, resolute knal, de botsing tussen ribben, longen en asfalt', vraagt zijn zus zich af. De Mexicaanse Brenda Navarro vertelt in Het geluid van een lichaam het verhaal van een vrouw die aan de hand van herinneringen aan een jeugd vol armoede en geweld probeert te achterhalen waarom haar broer zelfmoord pleegde.
Navarro (1982) is een opvallende stem binnen de hedendaagse Spaanse en Zuid-Amerikaanse literatuur. De feministische socioloog debuteerde met Lege huizen (2018). Ze is geboren in Mexico-Stad maar woont in Madrid, waar ze voor El País schrijft over ongelijkheid, racisme, seksisme en uitbuiting - ook in haar tweede roman Het geluid van een lichaam belangrijke thema's.
Geweld alom
Aan het woord is een jonge naamloze vrouw: 'Eerlijk is het leven nooit geweest. Niet bij ons thuis, niet met mama als alleenstaande moeder.' En haar vader? Waarschijnlijk is mama verkracht, denkt haar oma. Seksueel en ander geweld zijn schering en inslag in hun omgeving. Niet lang na de dood van de vader van haar kleine broertje vertrekt haar moeder naar Madrid. De kinderen blijven bij oma en opa, maar vanaf dat moment is zij als zus verantwoordelijk voor Diego. Pas na negen jaar komt haar moeder hen ophalen om hen mee te nemen naar Madrid, waar ze werkt als huishoudelijke hulp en samenwoont met haar vriendin. Het lukt Diego en zijn zus niet om daar te aarden.
Tot de onderklasse behoren in Mexico-Stad is zwaar, maar een arme migrant zijn in een vreemd land, blijkt nog erger. Als ze zonder diploma op zak naar Barcelona vertrekt om een baantje te zoeken, is het enige werk wat ze kan vinden een baan als 'inwonende hulp' van zieke bejaarden, wat zoveel inhoudt als onderbetaalde uitbuiting, geen privacy en nauwelijks tijd voor zichzelf.
Ze treedt daarmee in de voetsporen van haar moeder, want (kans)armoede wordt van generatie op generatie doorgegeven. Haar broertje moet het wel waarmaken. 'Blijf op school, Diego, laat je niet lamleggen door de angst die je bekruipt als je nadenkt over wat er gebeurt als je niet doorleert', zegt ze tegen hem. 'Ga zelf studeren, trut', antwoordt hij voordat hij zijn koptelefoon opzet. Hij verandert langzaam van een lieve, gevoelige jongen in een cynische, bokkige puber.
Fake Idealisme
De roman heeft de vorm van een tirade waarin woede, verdriet, onbegrip en verlangens elkaar afwisselen in een ononderbroken stroom tekst; een rondgang door een leven vol ellende. Maar toch houdt Navarro je aan haar lippen gekluisterd, vanwege de urgentie die ervan uitgaat. Dialogen worden niet onderbroken door aanhalingstekens. Er wordt veel gevloekt, waarmee ze de machteloosheid van de vertelster onderstreept.
Het scherpst is Navarro in haar kritiek op de geprivilegieerde klasse. Zo raakt de 'ik' betrokken bij de 'nichten', een groep Latijns-Amerikaanse schoonmakers die een vakbond willen oprichten tegen de uitbuiting van vrouwelijke migranten. De feministische studentes die zich mengen in de strijd trekken voor hun bijeenkomsten zelfs een schoonmaakpakje aan, want dat is goed voor hun posts op Instagram. Hun steun is een farce, idealen zijn alleen voor de bühne.
Navarro maakt de uitzichtloze situatie van haar vertelster pijnlijk invoelbaar. Naar welke toekomst moet ze uitkijken? Het ontbreekt haar aan de macht, de middelen en de hoop. Ze heeft geen naam, want haar naam is Legioen. Het geluid van een lichaam is een huiveringwekkende felrealistische maatschappijkritiek.
En de dood van haar broer? Misschien is die wel helemaal niet zo'n groot raadsel.
Max Temmerman
i /un/15 j
“Moeders willen hun beschadigde dochters knuffelen en de beschadigde dochters willen zich niet laten knuffelen.” Op pagina 23 dropt Brenda Navarro deze zin als een splinterbom, en de lezer weet waar hij aan toe is. Wanneer haar man sterft, ontvlucht 'de moeder' in Het geluid van een lichaam het kansarme Mexico, op zoek naar een beter bestaan voor haar gezin. Zoals velen in haar situatie laat ze de kinderen in eerste instantie achter, want de oversteek naar Spanje kost handenvol geld. Bovendien duurt het een tijdje eer ze voldoende gespaard heeft om hen te laten overkomen. Tussen moeder en kroost dreigt een oceaan van vervreemding.
Het eerste wat opvalt aan deze roman over arbeidsmigratie is het slimme vertelperspectief. We horen niet de stem van de moeder, of die van de kleine broer die de eigenlijke hoofdrol heeft, het is de slimme dochter die met veel hinkstapsprongen hun verhaal vertelt. Ze vervelt tot vervangmoeder voor haar broertje Diego en probeert hem te beschermen tegen drugsbendes, losgeslagen criminelen en toxische mannelijkheid.
Huishoudhulp
Zoals ontelbare Latijns-Amerikaanse vrouwen probeert de moeder in Spanje aan de bak te komen als huishoudhulp. Het is een weinig opbeurend verhaal. Er is niet alleen de onoverbrugbare psychologische en emotionele kloof tussen moeder en kinderen, als de twee jongeren jaren later de oversteek wagen, is het voor hen als gezin te laat. Bovendien komen ze als aangespoelde personages in een doodlopend straatje terecht: het gaat van onbeduidend in Mexico naar derderangs in Spanje.
De kracht van deze roman schuilt in de passages waarin Navarro de schrijnende anonimiteit van huishoudhulpen schetst, en het netwerk van gelijkgezinden (vaak illegalen) die elkaar steunen. “Wij verzorgen reten, monden en toiletten”, klinkt het. De enige reden waarom deze urgente roman geen vier sterren krijgt, is Navarro's stijl vol springerige nevenschikkingen. Die moet de chaos en stress in het leven van de personages spiegelen, maar als lezer verdwaal je hopeloos in warrige passages en moeilijk te volgen dialogen. Dat is jammer, want in de meest verstilde scènes komen de uitzichtloosheid en de veerkracht van haar personages sterk uit de verf. Het geluid van een lichaam is een even relevant als genadeloos portret van de uitbuitingsmaatschappij.
Vertaald door Joep Harmsen. Das Mag, 240 blz., € 22,99 (e-boek € 12,99).
Maarten Steenmeijer
2/ei/25 m
Ceniza en la boca ('As in de mond'), zo luidt de titel van de tweede roman van Brenda Navarro (Mexico, 1982). In de Nederlandse uitgave is dat Het geluid van een lichaam geworden. Waarom eigenlijk? Wat is er mis met 'As in de mond'? Het is een pregnante titel die niet alleen verwijst naar een aantal concrete passages in het boek (de hoofdpersoon eet van de as van haar jongere broer Diego), maar ook naar de roman in zijn totaliteit. Die begint en eindigt met de zelfmoord van Diego. Zijn zus probeert zijn daad te begrijpen en blikt terug op hun leven bij opa en oma in Mexico, hun vertrek naar Spanje (waar hun moeder werk had gevonden) en haar pogingen om in Barcelona een bestaan op te bouwen terwijl haar broertje in Madrid bij hun moeder bleef wonen.
De vrouw eet dus niet alleen as, ze vertelt ook met as in de mond. Niet dat alles wat ze te berde brengt in het teken staat van Diego's zelfmoord. Nee, het is veel erger: zo ongeveer alles waarover ze vertelt (het geweld in Mexico, de uitbuiting en het racisme in Spanje, haar treurige relatie met een Schotse jongen) is het leven niet waard. Haar oma wist het al: 'Snap je nu dat de dood niet het ergste is?'
Uit het Spaans vertaald door Joep Harmsen. Das Mag; 234 pagina's; € 22,99.
Bookarang
Een indringende roman over ongelijkheid, racisme, seksisme en uitbuiting, over verlies, onbegrip, woede en onvervulde dromen. Een jonge vrouw maakt een reis door haar verleden om te ontdekken wat er met haar broertje Diego is gebeurd. Ze zorgde voor hem in Mexico-Stad terwijl hun moeder in Madrid werkte. Op een dag worden ze naar Spanje gebracht, maar ze voelen zich er niet thuis. Wanneer de zus terugkeert naar Mexico, doet ze dat met Diego's as in een plastic tas. Dicht op de huid geschreven. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Brenda Navarro (1982) werd geboren in Mexico-Stad en studeerde daar sociologie en feministische economie. Ze woont tegenwoordig in Madrid en schrijft voor El País. Ze doet onderzoek en schrijft over vrouwenarbeid, de toegang van vrouwen tot cultuur, digitale rechten en geesteswetenschappen, en over migratie. 'Het geluid van een lichaam' is haar prijswinnende tweede roman.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.