Leven om het te vertellen
Gabriel García Márquez
Gabriel García Márquez (Auteur), Mariolein Sabarte Belacortu (Vertaler)
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Meulenhoff, © 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : GARC |
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Meulenhoff, © 2024 |
VOLWASSENEN : ROMANS : GARC |
Maarten Steenmeijer
il/pr/20 a
Het was niet de bedoeling dat Herinnering aan mijn droeve hoeren de hekkensluiter zou worden van het schitterende oeuvre van Gabriel García Márquez. Toen deze roman in 2004 verscheen, was de schrijver al ver gevorderd met In augustus zien we elkaar, een korte roman over een vrouw van middelbare leeftijd die elk jaar in augustus naar het eiland reist waar haar moeder begraven ligt.
Jarenlang bleef García Márquez nog aan deze tekst sleutelen, maar dat werd vanwege een onverbiddelijk voortschrijdende dementie steeds moeilijker. Uiteindelijk hakte hij de knoop door. "Dit boek is niks. Het moet vernietigd worden", zo herinneren zijn twee zoons Rodrigo en Gonzalo zich het onverbiddelijke vonnis van hun vader. Op die manier werd Herinnering aan mijn droeve hoeren alsnog García Márquez' officiële zwanenzang en dat was jammer want dit verhaal van een hoogbejaarde man die opbloeit dankzij een 14-jarig meisje stak nogal bleek af bij romans als Honderd jaar eenzaamheid, Kroniek van een aangekondigde dood en Liefde in tijden van cholera.
Maar het manuscript van In augustus zien we elkaar belandde niet in de papierversnipperaar en toen Rodrigo en Gonzalo het jaren nadat hun vader in 2014 was overleden opnieuw lazen waren ze aangenaam verrast, zo schrijven ze in hun voorwoord: 'We vonden het boek veel beter dan we ons herinnerden (...).' Het is weliswaar 'minder goed gepolijst dan zijn grote werken' en 'er zitten wat inzinkingen en kleine tegenspraken in (...)', maar het was goed genoeg om uitgegeven te worden. Daarmee zou hun vader geen onrecht worden gedaan want, zo haastten ze zich toe te voegen, 'door het verlies van zijn geestelijke vermogens kon hij ook niet beseffen hoe goed het was'.
Zo'n rechtvaardiging post mortem wringt natuurlijk, maar Rodrigo en Gonzalo hebben wel gelijk. Meer zelfs: In augustus zien we elkaar is een prachtige novelle waarmee de schrijver zich niet alleen postuum revancheert voor Herinnering aan mijn droeve hoeren, maar waarin hij ook een vrouwelijk hoofdpersonage opvoert dat we nog niet eerder in zijn werk waren tegengekomen.
Zijdezachte eikel
In de mooie interviewbundel De geur van guave (1982) omschreef García Márquez zijn ideeën over man en vrouw als volgt: 'De vrouwen handhaven de orde van de soort met ijzeren vuist, terwijl de mannen door de wereld zwerven en de talloze waanzinnige dingen uithalen waardoor de geschiedenis wordt voortgestuwd.' Dit rollenpatroon herkennen we met gemak in Honderd jaar eenzaamheid. Terwijl de mannen van de familie Buendía uitvindingen doen, ten strijde trekken of zich een slag in de rondte neuken, houdt mater familias Úrsula thuis de boel draaiende.
Een ander opvallend element in de romans en verhalen van García Márquez is dat de hoofdpersonen zelden vrouw zijn. Er zijn wel uitzonderingen - Eréndira uit de gelijknamige novelle en María dos Prazeres uit het gelijknamige verhaal - maar dat zijn prostituees (of nauwkeuriger gezegd: tot prostituees gemaakten) en die passen dus ook in het hokje 'dienstbaarheid' waarin de schrijver zijn vrouwelijke personages plaatst.
Opmerkelijk is ook wat er in Liefde in tijden van cholera gebeurt, het romantische sprookje over Florentino en Fermina. Omdat haar vader niets moet hebben van haar relatie met armoedzaaier Florentino, trouwt Fermina met een man van stand. Pas nadat deze op hoge leeftijd is overleden, valt ze weer in de armen van haar jeugdliefde en ditmaal voorgoed. Maar zie het grote verschil tussen wat de twee hebben gedaan in al die jaren dat ze niet bij elkaar konden zijn. Terwijl Fermina zich decennialang schikte in haar verstandshuwelijk zat Florentino niet stil en bedreef hij de liefde met op de kop af 622 verschillende vrouwen.
In In augustus zien we elkaar liggen de zaken anders. Het bijzondere is niet alleen dat de hoofdpersoon een vrouw is, maar vooral ook dat het om een getrouwde vrouw gaat die seksueel actief is buiten haar huwelijk en die daartoe zelf het initiatief neemt. Ze heet Ana Magdalena Bach. Wanneer we de roman binnenstappen is ze 46 en 'zevenentwintig jaar naar tevredenheid gehuwd met een man van wie ze hield en die van haar hield'. Zoals gewoonlijk reist ze in augustus weer in haar eentje naar het eiland waar zich haar moeders begraafplaats bevindt, door Márquez pregnant omschreven als 'de enige eenzame plek waar ze zich niet alleen kon voelen'.
Nadat ze het graf heeft bezocht, raakt ze terug in haar hotel in de bar in gesprek met een onbekende man en doet ze iets wat ze in haar stoutste dromen nog niet heeft gedurfd: ze vraagt hem of hij met haar meegaat naar haar kamer. In de beschrijving van wat daar vervolgens gebeurt, kom je formuleringen tegen die we niet gewend zijn van de Colombiaanse schrijver wanneer hij over vrouwen schrijft.
Voordat mevrouw Bach zich op de man 'vast (spietste) tot ze niet verder kon' zag ze dat hij er op het hotelbed 'kalm bij lag met zijn pik omhoog'. En wanneer zijn geslacht weer een 'rustend dier' is geworden 'verkende (ze) hem [sic] met haar vingertoppen: de afmeting, de vorm, het hunkerende toompje, de zijdezachte eikel met aan het eind een flap die met een stopnaald leek te zijn vastgenaaid'. Geen twijfel mogelijk dus: Ana Magdalena is uit ander hout gesneden dan vrouwen als Úrsula en Fermina.
Vernedering
Na die eerste keer heeft Ana Magdalena de smaak flink te pakken. Voortaan reist ze elk jaar in augustus naar het eiland met een dubbel doel: een bezoek aan het graf van haar moeder én een onenightstand. Wat dit laatste betreft, springen de verschillen in het oog met Florentino, haar mannelijke tegenpool uit Liefde in tijden van cholera. Niet alleen in kwantitatieve zin (zij zet één keer per jaar de bloemetjes buiten, Florentino het hele jaar door) maar ook in kwalitatieve zin. Want van meet af aan wordt haar genot overschaduwd door onaangename gebeurtenissen en door donkere gevoelens en gedachten. Zelfs die eerste keer, toen ze na een spetterende nacht bij het ontwaken tot haar vernedering ontdekte dat haar minnaar een biljet van twintig dollar voor haar had achtergelaten.
Tegen het einde van In augustus zien we elkaar legt García Márquez de vinger op de wonde wanneer hij schrijft dat het Ana Magdalena's 'tragische lot (is) een vrouw te zijn in een wereld van mannen'. Magdalena blijkt dus tóch verwant aan Úrsula en Fermina. Maar haar eenzaamheid heeft diepere wortels, juist omdat ze ook zo ánders is dan deze twee meer stereotiepe vrouwen. De oude schrijver heeft die tragiek ten volle voelbaar weten te maken in de gebeeldhouwde zinnen van dit ijzersterke overspelverhaal.
En die 'inzinkingen' en 'kleine tegenspraken' dan waarop zijn zoons ons in hun voorwoord attenderen? Die kom je inderdaad wel tegen, met name in hoofdstuk 2, waarin de chronologie van het verhaal een beetje hapert. Maar dit soort onvolkomenheden vallen in het niet bij de kracht en pracht van Ana Magdalena's verhaal.
Marijke Arijs
il/pr/13 a
Soms komt er na de dood van een schrijver een onstuitbare stroom postume publicaties op gang. Uit laden, hutkoffers en dozen worden onvoltooide manuscripten, kladjes en boodschappenlijstjes opgediept, vaak tegen de uitdrukkelijke wens van de auteur in. Literaire hoogstandjes levert dat zelden op, maar heel af en toe wordt de mensheid er beter van. Zo zou Vergilius op zijn sterfbed hebben gevraagd de boekrollen van de A eneis te vernietigen, wat gelukkig niet is gebeurd.
Het gerucht ging al jaren: ook Gabriel García Márquez had nog een postume verrassing in petto. De Colombiaanse Nobelprijswinnaar werkte voor zijn dood nog aan een allerlaatste boek. Hij had er in 1999 uit voorgelezen voor een Madrileens publiek en er fragmenten uit gepubliceerd in El País en The New Yorker , maar schoof het project vervolgens terzijde om zijn memoires af te maken. Het schrijfproces liep niet van een leien dakje, want de schrijver leed aan dementie.
Na veel vijven en zessen was zijn eindoordeel onverbiddelijk: “Dit boek is niks. Het moet vernietigd worden.” Zijn zoons dachten daar anders over en legden hun vaders wil naast zich neer. Niet voor het eerst, want vijf jaar geleden hadden ze Netflix al de toestemming gegeven om aan de slag te gaan met Honderd jaar eenzaamheid , terwijl hun vader zich altijd tegen een verfilming van zijn meesterwerk had verzet. In augustus zien we elkaar verscheen in het Spaanstalige deel van de wereld op 6 maart, de geboortedag van de auteur. De Nederlandse vertaling ligt op 17 april, zijn sterfdag, in de boekhandel. Een postume parel of een manuscript van likmevestje? De meningen zijn verdeeld.
Het boekje wordt wereldwijd met veel tamtam gelanceerd als een voldragen roman, maar dat moet een literaire overdrijving zijn. Het is hooguit een novelle, maar we krijgen wel een heel nieuw, verfrissend aspect van de Nobelprijswinnaar te zien: op zijn oude dag verplaatst Gabo zich voor het eerst in een vrouwelijke hoofdpersoon. Ieder jaar in augustus neemt Ana Magdalena Bach de boot naar een eiland in de Caribische zee. Daar deponeert ze een boeket gladiolen op het graf van haar moeder, waarna ze op zoek gaat naar een minnaar. Deze voorbeeldige echtgenote beleeft ieder jaar welgeteld één onenightstand, telkens met een vreemde snoeshaan: een onbekende in een witlinnen pak, een advocaat met “de energie van een gladiator” en “gelige plukjes haar die recht overeind stonden in de zeebries”, een bizarre bisschop en zelfs een seriemoordenaar.
De bedscènes zelf zijn van een slaapverwekkende banaliteit, de ontwikkeling die Ana doormaakt, is oneindig veel interessanter. Haar bekering tot de vrije liefde ondergraaft haar zekerheden en haar conventionele huwelijk, vooral wanneer ze haar man van ontrouw begint te verdenken. Die echtgenoot blijft helaas van bordkarton. Ook op het leven van haar dochter wordt nauwelijks ingegaan en de zoon komt er al helemaal niet aan te pas. Kennelijk kreeg de auteur het niet meer voor elkaar om alle personages behoorlijk uit te werken, maar met zijn inlevingsvermogen was absoluut niets mis. Met verbazend gemak verplaatst hij zich in een vrouw van middelbare leeftijd die haar seksuele grenzen verlegt, ten prooi valt aan tegenstrijdige gevoelens en zichzelf probeert heruit te vinden.
de lade is leeg
Toegegeven, het verhaal vertoont mankementen, continuïteitsfoutjes en tegenstrijdigheden, waaruit blijkt dat García Márquez een en ander niet meer in zijn geheel kon overzien. Het mist het flamboyante van zijn grote romans en het einde is van het type grote stappen, gauw thuis, maar op die uitschuivers na is het een prettig weerzien met het universum van deze meesterlijke verhalenverteller.
Zijn jongste is in elk geval een fraaier sluitstuk van zijn oeuvre dan het gênante Herinnering aan mijn droeve hoeren , dat in menig opzicht een mager beestje was. Beide boeken vormen in zekere zin een tweeluik: ze spelen allebei in de laatste decennia van de vorige eeuw en baden in dezelfde broeierige Caribische sfeer, maar de vrouw die jaarlijks een scheve schaats rijdt, is oneindig veel boeiender dan de geile oude bok met zijn hoeren en zijn obsessie met een minderjarige maagd, die naar hedendaagse morele maatstaven als pedofiel aan de schandpaal zou worden genageld. Het boek werd destijds ook al met gemengde gevoelens ontvangen.
Lang verhaal kort: Gabriel García Márquez hoeft zich niet in zijn graf om te draaien, zijn postume werkstuk mag er best wezen. En hij kan gerust zijn: voortaan is zijn hele oeuvre beschikbaar, want de lade is nu helemaal leeg.
Wie van de Caribische sfeer maar geen genoeg kan krijgen, kan zich trouwens op sleeptouw laten nemen door Peter Daerden, die in De laatste Buendía op zoek gaat naar plaatsen en personages uit het werk van de meester. De auteur leest Honderd jaar eenzaamheid als een sleutelroman en stuitert een beetje roekeloos alle kanten op, maar hij stuit onderweg wel op een heleboel kleurrijke types, reisschrijvers en belgofiele Colombianen. Of hij de laatste Buendía uiteindelijk heeft gevonden, laten we hier even in het midden.
GABRIEL GARCÍA MÁRQUEZ In augustus zien we elkaar Vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu. Meulenhoff, 160 blz., € 20,99 (e-boek € 12,99).
Oorspr. titel: 'En agosto nos vemos'
PETER DAERDEN De laatste Buendía. In de voetsporen van Gabriel García MárquezTzara, 182 blz., € 24,99.
Maarten Steenmeijer
il/pr/20 a
Het was niet de bedoeling dat Herinnering aan mijn droeve hoeren de hekkensluiter zou worden van het schitterende oeuvre van Gabriel García Márquez. Toen deze roman in 2004 verscheen was de schrijver al een flink eind op streek met In augustus zien we elkaar, een korte roman over een vrouw van middelbare leeftijd die elk jaar in augustus naar het eiland reist waar haar moeder begraven ligt.
Jarenlang bleef García Márquez nog sleutelen aan deze tekst, maar dat werd vanwege een onverbiddelijk voortschrijdende dementie steeds moeilijker. Uiteindelijk hakte hij de knoop door. 'Dit boek is niks. Het moet vernietigd worden', zo herinneren zijn zoons Rodrigo en Gonzalo zich het onverbiddelijke vonnis van hun vader. Daarom werd Herinnering aan mijn droeve hoeren alsnog García Márquez' officiële zwanenzang en dat was jammer, want dit verhaal van een hoogbejaarde man die opbloeit dankzij een 14-jarig meisje stak nogal bleek af bij romans als Honderd jaar eenzaamheid, Kroniek van een aangekondigde dood en Liefde in tijden van cholera.
Maar het manuscript van In augustus zien we elkaar belandde niet in de papierversnipperaar en toen Rodrigo en Gonzalo het opnieuw lazen, jaren nadat hun vader in 2014 was overleden, waren ze aangenaam verrast, zo schrijven ze in hun voorwoord: 'We vonden het boek veel beter dan we ons herinnerden (...).' Het is weliswaar 'minder goed gepolijst dan zijn grote werken' en 'er zitten wat inzinkingen en kleine tegenspraken in (...)', maar het was goed genoeg om uitgegeven te worden. Daarmee zou hun vader geen onrecht worden gedaan want, zo haasten ze zich toe te voegen, 'door het verlies van zijn geestelijke vermogens, kon hij ook niet beseffen hoe goed het was'.
Zo'n rechtvaardiging post mortem wringt natuurlijk, maar Rodrigo en Gonzalo hebben wel gelijk. Meer dan dat zelfs: In augustus zien we elkaar is een prachtige novelle waarmee de schrijver zich niet alleen postuum revancheert voor Herinnering aan mijn droeve hoeren, maar waarin hij ook een vrouwelijk hoofdpersonage opvoert dat we nog niet eerder waren tegengekomen in zijn werk.
In de mooie interviewbundel De geur van guave (1982) omschreef García Márquez zijn ideeën over man en vrouw als volgt: 'De vrouwen handhaven de orde van de soort met ijzeren vuist, terwijl de mannen door de wereld zwerven en de talloze waanzinnige dingen uithalen waardoor de geschiedenis wordt voortgestuwd.' Dit rollenpatroon herkennen we met gemak in Honderd jaar eenzaamheid. Terwijl de mannen van de familie Buendía uitvindingen doen, ten strijde trekken of zich een slag in de rondte neuken, houdt mater familias Úrsula thuis de boel draaiende.
Een ander opvallend element in de romans en verhalen van García Márquez is dat de hoofdpersonen zelden vrouw zijn. Er zijn wel uitzonderingen - Eréndira uit de gelijknamige novelle en María dos Prazeres uit het gelijknamige verhaal - maar dat zijn prostituees (of nauwkeuriger gezegd: tot prostituees gemaakten) en die passen dus ook in het hokje 'dienstbaarheid', waarin de schrijver zijn vrouwelijke personages plaatst.
Opmerkelijk is ook wat er in Liefde in tijden van cholera gebeurt, het romantische sprookje over Florentino en Fermina. Omdat haar vader niets moet hebben van haar relatie met armoedzaaier Florentino, trouwt Fermina met een man van stand. Pas nadat deze op hoge leeftijd is overleden, valt ze weer in de armen van haar jeugdliefde en ditmaal voorgoed. Maar zie het grote verschil tussen wat de twee hebben gedaan in al die jaren dat ze niet bij elkaar konden zijn. Terwijl Fermina zich decennialang schikte in haar verstandshuwelijk, zat Florentino niet stil en bedreef hij de liefde met op de kop af 622 verschillende vrouwen.
In In augustus zien we elkaar liggen de zaken anders. Het bijzondere is niet alleen dat de hoofdpersoon een vrouw is, maar vooral ook dat het om een getrouwde vrouw gaat die seksueel actief is buiten haar huwelijk en die daartoe zelf het initiatief neemt. Ze heet Ana Magdalena Bach. Wanneer we de roman binnenstappen is ze 46 en 'zevenentwintig jaar naar tevredenheid gehuwd met een man van wie ze hield en die van haar hield'. Zoals gewoonlijk reist ze in augustus weer in haar eentje naar het eiland waar zich haar moeders begraafplaats bevindt, door Márquez pregnant omschreven als 'de enige eenzame plek waar ze zich niet alleen kon voelen'.
Nadat ze het graf heeft bezocht, raakt ze terug in haar hotel in de bar in gesprek met een onbekende man en doet ze iets wat ze in haar stoutste dromen nog niet heeft gedurfd: ze vraagt hem of hij met haar meegaat naar haar kamer. In de beschrijving van wat daar vervolgens gebeurt, kom je formuleringen tegen die we niet gewend zijn van de Colombiaanse schrijver wanneer hij over vrouwen schrijft.
Voordat mevrouw Bach zich op de man 'vast[spietste] tot ze niet verder kon', zag ze dat hij er op het hotelbed 'kalm bij lag met zijn pik omhoog'. En wanneer zijn geslacht weer een 'rustend dier' is geworden 'verkende [ze] hem (sic) met haar vingertoppen: de afmeting, de vorm, het hunkerende toompje, de zijdezachte eikel met aan het eind een flap die met een stopnaald leek te zijn vastgenaaid'. Geen twijfel mogelijk: Ana Magdalena is uit ander hout gesneden dan vrouwen als Úrsula en Fermina.
Na die eerste keer heeft Ana Magdalena de smaak te pakken. Voortaan reist ze elk jaar in augustus naar het eiland met een dubbel doel: een bezoek aan het graf van haar moeder én een onenightstand. Wat dit laatste betreft, springen de verschillen in het oog met Florentino, haar mannelijke tegenpool uit Liefde in tijden van cholera. Niet alleen in kwantitatieve zin (zij zet één keer per jaar de bloemetjes buiten, Florentino het hele jaar door) maar ook in kwalitatieve zin. Want van meet af aan wordt haar genot overschaduwd door onaangename gebeurtenissen en door donkere gevoelens en gedachten. Zelfs die eerste keer, toen ze na een spetterende nacht bij het ontwaken tot haar vernedering ontdekte dat haar minnaar een biljet van 20 dollar voor haar had achtergelaten.
Tegen het einde van In augustus zien we elkaar legt García Márquez de vinger op de wonde wanneer hij schrijft dat het Ana Magdalena's 'tragische lot [is] een vrouw te zijn in een wereld van mannen'. Magdalena blijkt dus tóch verwant aan Úrsula en Fermina. Maar haar eenzaamheid heeft diepere wortels, juist omdat ze ook zo ánders is dan deze twee meer stereotiepe vrouwen. De oude schrijver maakt die tragiek ten volle voelbaar in de gebeeldhouwde zinnen van dit ijzersterke overspelverhaal.
En die 'inzinkingen' en 'kleine tegenspraken' dan waarop zijn zoons ons in hun voorwoord attenderen? Die kom je inderdaad wel tegen, met name in hoofdstuk 2, waarin de chronologie van het verhaal wat hapert. Maar dit soort onvolkomenheden vallen in het niet bij de kracht en pracht van Ana Magdalena's verhaal.
Uit het Spaans vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu. Meulenhoff; 127 pagina's; € 20,99.
Bookarang
Een postuum gepubliceerde literaire roman van Gabriel García Marquez over liefde, verlangen en vrijheid. Ana Magdalena Bach is een gelukkig getrouwde vrouw die jaarlijks op 16 augustus naar het Caribische eiland reist waar haar moeder begraven ligt. Tijdens een van deze reizen begint ze een affaire, een ervaring die haar de mogelijkheid biedt om voor één avond per jaar een ander mens te zijn. Deze ervaring heeft een onweerstaanbare aantrekkingskracht op haar en vanaf dat moment hoopt ze ieder jaar dat er iets gebeurt op 16 augustus. In talige, poëtische stijl geschreven. Met name geschikt voor literaire lezersgroep. Gabriel García Márquez (Aracataca, 1927 - Mexico-Stad, 2014) was een wereldberoemde Colombiaanse auteur, scenario- en toneelschrijver. Zijn werk wordt in verschillende landen uitgegeven en won meerdere prestigieuze literaire prijzen, zoals de Nobelprijs voor de Literatuur, de Neustadt International Prize for Literature en de Premio Rómulo Gallegos.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.