De heelmeesters
Abraham Verghese
Abraham Verghese (Auteur), Arjaan Van Nimwegen (Vertaler), Thijs Van Nimwegen (Vertaler)
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Meulenhoff, © 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : VERG |
Marnix Verplancke
ru/eb/10 f
'Een goed verhaal doet meer dan wat een vergevingsgezinde God bereid is te doen: het verzoent families en verlost ze van geheimen die sterker binden dan het bloed', lezen we in Het verbond van het water, de tweede roman van Abraham Verghese (68). De Amerikaanse arts werd op middelbare leeftijd lid van de Iowa Writers Workshop en kwam een paar jaar later op de proppen met het manuscript dat maar liefst twee jaar lang op de bestsellerlijst van The New York Times zou staan. Cutting for Stone, heette dit in Ethiopië spelende debuut, in het Nederlands vertaald als De heelmeesters, een ode aan de geneeskunde en een viering van familiebanden - net zoals zijn tweede trouwens, maar toch heel anders.
Het goede verhaal dat Verghese deze keer vertelt, begint in 1900 in Travancore, gelegen in het zuidwestelijke deel van India, in wat vandaag de deelstaat Kerala is. Een 12-jarig meisje zonder bruidsschat, dat na de dood van haar vader samen met haar moeder bij haar oom woont en daar niet veel meer dan een huissloof is, wordt uitgehuwelijkt aan een 40-jarige weduwnaar. De man bezit een plantage van 200 hectare, heeft talloze arbeiders die voor hem werken en leidt voor het overige een wat teruggetrokken leven met zijn 2-jarige zoontje Jojo.
VERVLOEKT
Pas wanneer het meisje 16 is, wordt het huwelijk geconsumeerd en een jaar later bevalt ze van een dochter. Twee kinderen heeft Big Ammachi nu, zoals het meisje inmiddels genoemd wordt, want ook Jojo heeft haar helemaal aanvaard als zijn nieuwe moeder. Tot de jongen op zijn 10de verdrinkt. Zijn vader vertelt Big Ammachi daarop over de vloek die op zijn familie rust en die meteen ook zijn rare gedrag verklaart.
Niet alleen worden de mannen in onze familie rond hun 40ste doof, zegt hij, iedere generatie verliest ook wel iemand aan het water. Vandaar dat hij niet kan lezen trouwens. Zijn moeder verbood hem om naar de kerkschool te gaan omdat hij daarvoor met een overzet een rivier moest kruisen en ze vreesde dat die zou zinken.
Een kerkschool? Inderdaad, ook vandaag nog is een vijfde van de bevolking van Kerala katholiek, net zoals Big Ammachi en haar man dus. Het zijn Thomaschristenen, die geloven dat de apostel Thomas in het jaar 40 naar India kwam om er het christendom te verspreiden. Wie Thomas zegt, denkt daar natuurlijk meteen 'ongelovige' bij en daarmee hebben we meteen een van de thema's van Vergheses boek te pakken, de relatie tussen rationaliteit en religie.
Of ook wel die tussen geneeskunde als kille wetenschap en geneeskunde als zorg, waarbij luisteren en kijken naar de patiënt op de eerste plaats komen. Het is een thema dat Verghese nauw aan het hart ligt en dat hij al een paar decennia uitdraagt, eerst aan de University of Texas en tegenwoordig aan Stanford, waar hij hoogleraar is.
Dit thema diept hij uit in een tweede verhaallijn, over de Schotse chirurg Digby Kildour, die opgroeit in het Glasgow van de jaren 1920 en vanwege zijn katholieke achtergrond geen kansen krijgt in eigen land. Zoals zovelen zoekt hij daarom een toekomst in de kolonies, waar hij naam maakt met zijn menselijke aanpak.
Maar misschien is de Zweedse arts Rune Orqvist nog wel een betere vertegenwoordiger van Vergheses aanpak. Hij is de man die cretinisme vaststelt bij Big Ammachi's dochtertje, een schildklierafwijking waardoor het meisje fysiek en mentaal altijd een kind zal blijven. Nadat hij op straat een melaatse heeft gezien, verlaat hij zijn praktijk, trekt hij zich zeven maanden terug in een klooster en stelt hij het zich als taak om een vervallen lazaret om te bouwen tot Saint Bridget's Leprosarium, genoemd naar de meest geliefde zuster in het weeshuis waar hij opgroeide.
Het zijn Kildour en Orqvist die uiteindelijk de grote familiegeheimen die sterker binden dan het bloed zullen creëren en ook weer onthullen. Dat gebeurt in 1977, als de kleindochter van Big Ammachi in het lazaret haar zwaar door melaatsheid aangetaste moeder terugvindt.
Onderdrukker
Het verbond van het water is een epos dat bijna 80 jaar Indiase geschiedenis overspant. Digby Kildour voelt zich na zijn aankomst in Madras niet goed in zijn vel omdat hij van een onderdrukte opeens een onderdrukker is geworden, maar tezelfdertijd beseft hij ook dat het koloniale verhaal op zijn einde loopt. Natuurlijk hebben de Britten het land veel geschonken, zegt verpleegster Honorine bijvoorbeeld, zoals het ziekenhuis, de spoorwegen en de telegraaf, maar tezelfdertijd is dat land niet van hen, al eigenen ze zich de thee toe en verplichten ze de Indiërs om Engels katoen te kopen.
Verghese schrijft er misschien iets te uitvoerig over, maar wel met veel inlevingsvermogen en een nietsontziende positieve ingesteldheid, al fileert hij het kastenstelsel wel, net zozeer als de katholieken die weten hoe strijdig dit is met hun geloof, maar er toch netjes in meegaan.
Maar dat alles is uiteindelijk slechts bijzaak. Waar zijn roman echt om draait is het verbond van het water, dat een constante is in Kerala, de staat die niet meer is dan een lange strook door rivieren en meren beheerst land gelegen aan de Arabische Zee. Het is water dat altijd stroomt, schrijft Verghese, en waar je dus nooit een tweede keer in kunt stappen, maar dat toont hoe iedereen onontkoombaar met elkaar verbonden is en niemand op zichzelf staat.
(js)
ru/eb/13 f
*****
Wie ooit in de Indiase deelstaat Kerala belandt, begrijpt meteen waarom de inwoners die God's own country noemen: groene landschappen, een wirwar van rivieren, lagunes vol mangroves aan de 'kruidenkust'. Kerken staan er zusterlijk naast hindoetempels en in 1957 mocht er een democratisch verkozen communistische partij regeren, een wereldprimeur. Een droomdecor dus voor 'Het verbond van het water', een vuistdikke kroniek die drie generaties van één familie volgt, en voor Oprah Winfrey één van haar drie favoriete boeken aller tijden. Om de couleur locale waarachtig te schetsen, maakte de in Ethiopië geboren Amerikaanse professor, arts en schrijver Abraham Verghese gebruik van de aantekeningen van zijn moeder, wier wieg in Kerala stond. Het levert een zinnelijkheid op die herinnert aan het Macondo van Gabriel García Márquez in 'Honderd jaar eenzaamheid'.
Het verhaal begint in 1900, wanneer een meisje van 12 ver weg van huis naar haar huwelijk wordt gevaren, waar ze haar 40-jarige bruidegom zal ontmoeten. In de loop van het verhaal ontbolstert ze tot Big Ammachi, de matriarch van de familie. De lezer sluit haar razendsnel in de armen en zal haar niet meer loslaten. De mannelijke afstammelingen van haar schoonfamilie lijden aan een bizarre aandoening: in elke generatie sterft iemand de verdrinkingsdood. Een betekenisvolle metafoor, want niet kunnen zwemmen in het waterrijke Kerala is als niet kunnen bergwandelen in Zwitserland. De zoektocht naar verklaringen voor de mysterieuze kwaal vormt de rode draad van het verhaal, dat thema's aanraakt als modernisering en vooruitgang in de geneeskunde, en hoe die alleen mogelijk waren door de offers van de voorgangers.
Naast Big Ammachi is er de Schot Digby, die aan de andere kant van India arriveert om er zijn doktersopleiding voort te zetten. Net als in 'De heelmeesters', Vergheses succesroman uit 2009, put de auteur uit zijn medische expertise om geneeskundige ingrepen levensecht te beschrijven. Zijn verbeeldingswereld is het resultaat van een bijzonder grote kennis van cultuur, psychologie, natuurkunde en geschiedenis. Verghese laat voortreffelijk zien hoe het tumult van de 20ste eeuw slechts mondjesmaat en met vertraging doorsijpelt in een afgelegen gemeenschap.
De wijdlopige vertelling koppelt een uitzonderlijk precieze woordkeuze aan een briljante verhaalstructuur. Bij de eerste regels denk je: dit houdt hij nooit vol, maar 688 pagina's later moet je je ongelijk toegeven. Alsof Verghese een atleet is die de marathon loopt met de scherpte, finesse en techniek van een sprinter. Bij veel conversaties komen er inzichten naar boven die je nog nergens eerder las, kleine zichtbare veranderingen aan de buitenkant leggen bloot wat er in iemands binnenwereld speelt, en de levenscycli van de personages worden verbonden met reflecties over het kastensysteem, het feminisme, de literatuur en de veerkracht van mensen en gemeenschappen. De schokkende ervaring van de India-reiziger, voor wie het subcontinent aanvoelt als een andere planeet op aarde, wordt respectvol belichaamd door de Schot, die zich aanvankelijk als een outsider looking in tot de locals verhoudt. De passages over dekolonisering zijn zo to the point dat je ze wilt uitknippen en in schoolboeken plakken.
De Amerikaan maakt zich weleens schuldig aan overdreven detaillering, maar trekt het verhaal telkens net op tijd weer boven water. Een vertelling die je tak na tak een familiestamboom doet afdalen, kan gauw vervelen, maar niets daarvan in 'Het verbond van het water'. Integendeel, tientallen scènes zouden elk afzonderlijk een memorabele roman kunnen opleveren. Verghese gooit er ook nog een olifant bovenop die zich deel van de familie voelt en af en toe zijn slurf in het vertelsel steekt.
'Het verbond van het water' is de overtreffende trap in het genre van de exotische familiekroniek. De schoonheid van taal, verhaal en decor, ons lezershart dat - net zoals dat van de auteur, die zijn personages door en door kent en liefheeft - nu eens opzwol van uitbundige liefde voor zijn scheppingen en dan weer in stukken brak... Met het geduld van een Zwitserse horlogemaker voert Verghese hen van plotwending naar plotwending. 'Het verbond van het water' is een boek waarin je de wereld even helemaal vergeet én die tegelijk beter leert kennen. 'Fictie is de grote leugen die de waarheid vertelt over de werking van de wereld,' zegt één van zijn personages. Vergheses eigen fictie is teder, magisch, wijs, tragisch en bij momenten uiterst geestig. Episch? Iconisch? Holle woorden. God's own country bezit nu een epos van goddelijke allure.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.