Onder de herfstster : roman
Knut Hamsun
Knut Hamsun (Auteur), Sofie Maertens (Vertaler), Michiel Vanhee (Vertaler)
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Oevers, 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : HAMS |
Alexandra De Vos
i /un/29 j
De Noorse schrijver Knut Hamsun was geen fan van de oude dag. Toen hij op zijn 61ste de Nobelprijs won, vond hij dat vijgen na Pasen. Hij zei het in zijn dankwoord: “Wat ik nu echt zou willen? Weer jong zijn, rijden op de top van de golf. Tegenwoordig word ik overspoeld met rijkdom en eer, maar één geschenk ontbreekt, het enige dat ertoe doet: het geschenk van de jeugd.”
In zijn jeugd was Hamsun revolutionair geweest met Honger, een roman die in 1890 de moderniteit inluidde. Het relaas van een schrijver die gek wordt van kou en honger op zijn zolderkamertje in Oslo schokte de goegemeente. Het was een uppercut, rauw, een boek als een blootliggende zenuw, de klacht van een ziel die met klauwende vingers boven een afgrond hangt. Terwijl James Joyce nog in korte broek liep, gebruikte Hamsun al de stream of consciousness. Honger zou hij nooit meer evenaren, ook niet met de heimatroman Hoe het groeide , die hooggestemd een voorouderlijk plattelandsleven bezingt.
Dat was het vreemde aan Hamsun: hij haatte de moderniteit die hij mee vormgaf. Steden en kranten, burgerij en intellectuelen, ze konden hem gestolen worden. Als boerenzoon wilde hij terug naar zijn jeugd: naar de wilde landschappen en de vrijheid van het zwerversleven. “Niets zo zalig als weer alleen te zijn en in jezelf gekeerd vredig door de bossen te zwerven”, schreef hij in zijn Zwervertrilogie .
Milder
Die reeks van drie, Onder de herfstster (1906), Con sordino (1909) en De laatste vreugde (1912), schreef hij als vijftiger. De toon ervan is heel anders dan die in zijn beeldenstormende, passionele jeugdwerk. Het relaas van de omzwervingen van dagloner Knud Pedersen (Hamsuns echte naam) klinkt ingehouden, weemoedig en mild. Zoals de muzieknotatie con sordino: zachtjes spelen met een demper op de snaren.
In Onder de herfstster was Pedersen tewerkgesteld op de boerderij van kapitein Falkenberg en hopeloos verliefd op diens vrouw. Het bleef bij smachten, want een dagloner is geen partij voor een dame. In Con sordino komt Pedersen na zes jaar rondtrekken opnieuw om werk vragen op de boerderij. Het huwelijk van de Falkenbergs is uitgewoond, beide echtelieden hebben affaires, maar Pedersen weet dat hij nog altijd geen kans maakt. Zeker niet met grijze haren: “Aan mij heeft de tand des tijds geknaagd, ik ben afgestompt en afgetakeld en onverschillig geworden, intussen beoordeel ik een vrouw zoals ik literatuur beoordeel.”
Onverschillig is Pedersen allerminst: hij weet dat liefde even heftig kan zijn als moord, hij observeert het tragische einde van het huwelijk met grote bezorgdheid. Maar hij blijft een scherpzinnige buitenstaander, vreemd aan alles en iedereen.
Dat verandert niet in De laatste vreugde . Hier landt Pedersen na een vredige winter in de bossen op een bergboerderij annex sanatorium. Hij is ondertussen zeventig en bemiddeld dankzij zijn schrijverij, werken voor de kost hoeft hij niet. Hij heeft des te meer tijd om zich te verbazen over de “perverse lediggang” van de sanatoriumgasten, en om gevoelens te ontwikkelen voor de leraar Ingeborg Torsen. Haar doelloze geflirt met het manvolk en de tragedie die daaruit voortvloeit, wijt Pedersen aan haar opvoeding. Twaalf jaar op de schoolbanken is verspilling voor een vrouw, die moet haar intelligentie inzetten in haar huishouden en huwelijk. “Maar lief kind … je bent op je zevenentwintigste nog altijd ongehuwd en kinderloos en ongeopend!” wanhoopt Pedersen.
De vrouw als moeder, verankerd in haar huwelijk en dicht bij de natuur, dat thema komt ook terug in Hoe het groeide . Ook mannen zag Hamsun graag geworteld in de grond en in vruchtbaar werk. Het innerlijke leven van een houthakker behandelt hij met evenveel respect als dat van de geraffineerde vrouwen die hij ontmoet. Geen wonder dat Hamsun in de winter van zijn leven viel voor het antimoderne, anti-intellectuele Blut-und-Bodenideaal van de nazi's. Het kostte hem zijn reputatie.
Terwijl er veel is om te bewonderen bij Hamsun. Zijn grootse liefde voor de natuur (“Ik ben de minnaar van de bossen en hoogvlaktes, we spraken zonder woorden af dat we elkaar nu zouden ontmoeten”), zijn elegante stijl, zijn inzicht in de menselijke ziel. Zijn sarcasme, dat zich ook tegen de eigen ijdelheid richt. En hoe hij de herfst van het leven bezingt en betreurt, ergens tussen bitter en bitterzoet: “De ouderdom brengt geen wijsheid, de ouderdom brengt enkel ouderdom.” Je moet Hamsun heten om dat boudweg onder ogen te zien.
KNUT HAMSUN De laatste vreugde. Vertaald door Sofie Maertens en Michiel Vanhee. Oevers, 256 blz., € 23,50. Oorspr. titel: 'Den siste Glæde'.
KNUT HAMSUN Con sordino. Vertaald door Marianne Molenaar. Oevers, 224 blz., € 22. Oorspr. titel: 'En vandrer spiller med sordin'.
Bookarang
Een literaire roman over liefde, eenzaamheid en identiteit. Een schrijver van middelbare leeftijd zoekt de eenzaamheid van de bossen op en gaat in een berghut wonen, met een muis als zijn enige metgezel. Op een dag ontmoet hij Solem, met wie hij naar een bergpension reist en verliefd wordt op Ingeborg Torsen, een knappe onderwijzeres die op weg is naar een onzekere toekomst. Solem is manipulatiever dan hij lijkt, en hij vermoordt een van Ingeborgs vrijers. Later treffen de twee mannen elkaar opnieuw in de stad. Hun levens blijven door onvoorziene omstandigheden voor altijd met elkaar verbonden. In talige, lichte stijl geschreven. Met name geschikt voor literaire lezers. Knut Hamsun (1859-1952) was een Noorse schrijver, dichter, toneelschrijver en criticus. In 1920 ontving hij de Nobelprijs voor Literatuur. Zijn werk wordt in meer dan vijftig landen uitgegeven. 'De laatste vreugde' werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1912 en is het laatste deel van de ‘Zwervertrilogie’. De boeken zijn los van elkaar te lezen en hebben dezelfde ik-figuur als de roman ‘Honger’ (1890).
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.