De geesten van Hill House
Shirley Jackson
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Uitgeleend
|
Uitgeverij Atlas Contact, 2024 |
VERDIEPING 3 : NIEUW DUIZENDZINNEN : KOEL |
Bo Van Houwelingen
rt/aa/30 m
Nostalgie is een verraderlijke gemoedstoestand. Het ene moment sta je je blijmoedig weer even 20 te wanen, wanneer je de eerste maten van dat ene ouwe popnummer hoort. Het volgende moment ontglipt je een zuchtend 'vroeger-was-alles-beter' en weet je dat je beste jaren definitief achter je liggen.
In Dit is jouw tijd verzet de veertiger Mart Rebius zich daartegen; hij haalt zijn beste jaren gewoon naar het nu. Elke maand geeft hij een groot huisfeest waarin de jaren negentig tot in detail zijn nagebootst. Er wordt louter muziek uit de nineties gedraaid, op doorgezakte leren bankstellen wordt naar oude afleveringen van TMF gekeken (op VHS!), aan de muren hangen posters van Jurassic Park, er worden blikken Schultenbräu gedronken. De feestgangers krijgen een strikte dresscode, spelen dialogen uit Pulp Fiction na en moeten hun telefoons thuislaten. Alles om Mart het gevoel te geven dat hij 18 is en een studentenfeest bijwoont.
Daar blijft het niet bij. Als zijn vader overlijdt, krijgt Mart tijdens de begrafenis een hevige flashback naar zijn 6de verjaardag; hij ziet zijn vader met een bloedneus op de grond liggen, omringd door visite. Er is die dag iets gebeurd, maar wat? Mart - ervan overtuigd dat het hier om een sleutelmoment in zijn leven gaat - koopt zijn ouderlijk huis en reconstrueert aan de hand van oude foto's de inrichting zo precies mogelijk, tot aan de broodrooster toe. Er worden acteurs gecast die op de visite van toen lijken; er wordt een man gevonden die bizar veel op Marts vader uit die tijd lijkt. Met hen, in dat huis, speelt Mart zijn 6de verjaardag na, in de hoop zijn herinnering te ontsluiten.
Het is weer een heerlijk krankzinnige premisse van Bertram Koeleman (1979), die eerder twee romans en twee verhalenbundels schreef waarin het ook draait om zonderlinge figuren die er een wonderlijke levensstijl op nahouden (zoals de eenzame beheerder van een landgoed in De huisvriend, 2013) of die getekend zijn door een mysterieuze gebeurtenis (zoals de gefrustreerde schrijver in Het wikkelhart, 2018). Koelemans proza ademt raadselachtigheid, achter alle gekkigheid schuilt altijd iets dreigends.
Zo ook in Dit is jouw tijd, waarin de lezer door terloopse toespelingen langzaam maar zeker bevangen wordt door een unheimisch gevoel: waarom blijven mensen maar zeggen dat Mart 'een moeilijk kind' was? Waarom heeft hij geen nagels meer aan zijn ring- en wijsvinger? Waarom herinnert hij zich zijn oude buurmeisje niet meer? Waarom is het appartement van een vriend verdacht kaal ingericht en hangen er nog prijskaartjes aan de kussens op de bank? Wat heeft de verspreking van die oude familievriend te betekenen?
Ondertussen bevraagt Koeleman de concepten herinneringen en identiteit. Wordt het beeld dat je van jezelf hebt, gevormd door álle dingen die je hebt meegemaakt of alleen door de gebeurtenissen die je je echt kunt herinneren? Kun je jezelf wel kennen als je iets belangrijks uit je verleden niet meer weet? In welke mate heb je controle over je herinneringen? Moet je überhaupt wel terugblikken, of kun je je beter op de toekomst richten?
Het is bewonderenswaardig dat Koeleman het ongrijpbare en grillige van herinneringen dicht weet te benaderen door heel levendig te beschrijven welk effect objecten of een bepaalde omgeving op je kunnen hebben. Als Mart terugkeert naar de buurt van zijn jeugd, gaat dat als volgt: 'Deze plek, die zo'n doorslaggevend onderdeel van zijn jeugd vormde, was onafhankelijk van hem blijven bestaan, zijn ramen en deuren en stoepen en garages haast halsstarrig onveranderd, alsof ze hem wilden tonen dat ze zonder hem konden, en dat zijn aanwezigheid geen enkel verschil had gemaakt.'
Koelemans stijl is sterk als altijd; het is in deze roman de ontknoping die wat teleurstelt. De schrijver heeft in de eerste helft van de roman zó hard ingezet op het plot, door het rijkelijk te behangen met mysterie en vraagtekens, dat hij kennelijk de noodzaak heeft gevoeld dat plot ook keihard op te lossen. Dat wil zeggen: er is écht iets heftigs, groots en geheims gebeurd. Koeleman laat het prettig onrealistische van de roman varen en wordt ineens heel concreet.
Het doek is weggetrokken en met de feiten open en bloot op tafel komen er bij de lezer prompt allerlei irritante, banale vragen op, vragen naar concrete zaken die eerder niet van belang leken. Waar haalt Mart het geld voor dat huis en al die feesten vandaan? Wat voor leven leidde hij voor dit gebeuren? Is het niet ongeloofwaardig dat hij nóóit iets heeft gemerkt van het grote geheim?
Als recensent probeer ik te waken voor het wijsneuzige 'was het niet beter geweest als...', maar was het niet beter geweest als er helemaal niets bijzonders in Marts jeugd was gebeurd? Als het slechts een hersenspinsel was, een obsessie met het verleden, voortkomend uit de angst de greep op het verleden, en daarmee de greep op jezelf, te verliezen? Want dat is wel degelijk wat er met controlfreak Mart aan de hand is. 'De tijd verstreek zonder dat hij daartoe opdracht had gegeven', schrijft Koeleman ergens - een sleutelzin; dáár ligt het probleem, in Marts hoofd en dus niet daarbuiten, niet in de werkelijke gebeurtenissen. Precies zoals het werkt met nostalgie: het gaat er niet om wat er echt is gebeurd, het gaat erom wat je er in gedachten van hebt gemaakt.
Atlas Contact; 256 pagina's; € 22,99.
In de boeken van Bertram Koeleman draait het om zonderlinge figuren.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.