Verliefde vrouwen
D.H. Lawrence
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij IJzer, © 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : LAWR |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Magazijn |
Areopagus Vianen, 2002 |
MAGAZIJN : FICTIE : ENKEL NA MAGAZIJNRESERVATIE : MAG F 7787 |
Marja Pruis
em/ov/10 n
Busladingen vol vrouwen zouden eind jaren 30 van vorige eeuw de laatste rustplaats van D.H. Lawrence in New Mexico hebben bezocht. Hopend nog iets van zijn viriliteit op te snuiven. Althans als we W.H. Auden mogen geloven die daar kennelijk ook stond, neus in de lucht, en zich tot zijn misnoegen omstuwd zag door pelgrims. Vrouwen, dromend hoe het zou zijn geweest om het bed te delen met de schrijver van Women in love en Sons and lovers en zijn laatste boek natuurlijk, de roman die sinds 1928 alleen nog maar bekend was van piratenedities, en pas na een rechtszaak in 1960 kon verschijnen in volle, ongecensureerde glorie: Lady Chatterley's lover . Het verhaal over de rijke Constance Chatterley die een verhouding begint met jachtopziener Oliver Mellors, zwanger wordt, en haar platonische huwelijk met haar man-van-stand ruilt voor een eenvoudig leven met Mellors.
Wat zonde toch. Ik bedoel: hoe raar kan het een boek vergaan. Dat er mensen zijn die in God geloven en daarom liever niet hebben dat het in romans over seks gaat. Daar hebben we in de literatuurgeschiedenis mee leren leven. Maar dat een aanvankelijk verbannen boek gedoemd is voorgoed samen te vallen met z'n olala-status is opnieuw een inperking.
De eerste keer dat ik Lady Chatterley's lover las, eind jaren 70, gebeurde dat in de slagschaduw van mijn petemoeien, Simone de Beauvoir en Kate Millett, die worstelden met het fallocentrisme van D.H. Lawrence. Millett noemde de roman in haar destijds stukgelezen Sekse en macht (1970) een quasi religieus traktaat over de redding van een moderne vrouw via de fallus.
En De Beauvoir? Zij wijdde een adembenemend hoofdstuk in De tweede sekse (1949) aan de mannelijke en vrouwelijke bloedstromen in het werk van D.H. Lawrence, om te concluderen dat de schrijver de cultus van de Godin-moeder vervangt door die van de fallus. 'Mannelijke dieren belichamen de innerlijke onrust en het machtige mysterie van het leven, vrouwen worden erdoor betoverd.' Transcendent versus immanent; in Lady Chatterley's lover ligt de rolverdeling tussen man en vrouw volgens De Beauvoir muurvast, net als wie zich uiteindelijk schikt naar de ander.
Flamoes
Was de roman een andere toekomst ingegaan als deze, zoals de schrijver lang van plan was, Tenderness geheten zou hebben? Hadden 'we' dan meer open gestaan voor de overweldigende en gedetailleerde aandacht die Lawrence tentoonspreidt via jachtopziener Mellors voor de vrouwelijke fysique en het lichamelijk genot van zijn tegenspeelster? Was er minder nadruk komen te liggen op het instrumentarium van de lover in kwestie, waarvan ik me van de eerste lezing alleen nog herinnerde dat 'hij' - tot grote feministische woede - zelfs gehuldigd werd met een eigen naam, te weten John Thomas? Blijkbaar waren we destijds zo ontzet dat we er helemaal overheen lazen dat het vrouwelijk geslachtsdeel, oftewel de 'flamoes' van Lady Chatterley, óók een naam ontving, een tamelijk aristocratische nog wel, namelijk Lady Jane.
Het is een opvallend woord, flamoes, synoniem voor kut, lees ik in de Woordenlijst Nederlandse Taal, en verwant aan vagina. Bijna honderd jaar na de eerste verschijning brengt uitgeverij IJzer een fonkelende nieuwe vertaling uit van Jolande van der Klis, die ook een informatief nawoord schreef en de tekst van verrassende voetnoten voorzag. Een van haar uitdagingen was de spraak van Mellors vangen, een mengeling van een zwaar Derbyshires accent en algemeen beschaafd Engels. Ze heeft hem heerlijk nabij weten te brengen, met een afwisseling van 'gewone' en plattere spreektaal, en het woord flamoes is wonderwel op z'n plaats in de arcadische sekstaferelen.
Arcadisch? De bij tijd en wijle opspelende opwinding die me beving bij de hemelse en helse ontmoetingen tussen Mellors en Lady Chatterley verraste me, zoals ik eigenlijk helemaal verrast was door de filosofische impact en literaire brille van deze vierhonderd pagina's dikke roman. Misschien dat in hedendaagse lezersogen Lawrence af en toe wat in herhaling dreigt te vallen, in een teveel van hetzelfde, maar de beschrijvingen van het wel en wee van de Chatterleys op het familielandgoed Wragbey Hall zijn spannend, en de spot waarmee Constance al handwerkend in een hoekje van de kamer hoort hoe haar man en zijn vrienden elkaar aan het aftroeven zijn in hun zucht naar succes en macht is heerlijk.
Via de figuur van mevrouw Bolton, huishoudster en verpleegster van Sir Clifford en een enorme kletskous, komt het dorpsleven binnen. 'Het was mevrouw Gaskell en George Eliot en juffrouw Mitford ineen, plus nog een heleboel meer wat die schrijfsters buiten beschouwing lieten.' Het is sociale satire en maatschappelijke aanklacht ineen, zoals Lawrence en passant de desastreuze gevolgen van de mijnbouw voor zowel het landschap als de bewoners van Tevershall beschrijft.
Dat stokje
En ja, er is seks, functionele seks zou ik bijna zeggen, want de personages die je krijgt voorgeschoteld, en hun onderlinge betrekkingen, zijn beweeglijk, compleet en menselijk. Constance Chatterley gaat heen en weer tussen aanhankelijkheid en trouw aan haar man, die aan flarden is teruggekeerd uit de oorlog. Ze is 23, hij zes jaar ouder en vanaf zijn middel verlamd, en het lichaamloze leven dat ze met hem tegemoet gaat, vervult haar met afkeer en soms gewoon met gelatenheid. Haar eerste buitenechtelijke seks, met een van de huisvrienden, wordt in z'n onvolkomenheid angstwekkend goed, want vrouwelijk invoelend, door Lawrence beschreven. 'Mannen! Ze waren ook allemaal hetzelfde, ze hielden nergens rekening mee. Ze raakten uit het niets in vuur en vlam alsof het vuurpijlen waren, en verwachtten dan van jou dat je je zomaar hemelwaarts liet meevoeren op dat stokje van ze.'
Misschien dat we in de jaren 70 banger waren voor dat stokje dan nu. Was dit geen bespreking maar een kort verhaal dan was de verleiding groot geweest hier een lezeres op te voeren, pront in het vlees, hoofd gevuld met waterige verlangens, of misschien moet ik zeggen verwaterde verlangens, wier fantasie onstuimig aan de wandel gaat aan de hand van Lady Chatterley. God, zie haar liggen, op haar omgewoelde bed, boekje, broekje, lezend over heerlijke bruutheid, angstwekkende overmeestering. Het is druk in dat bed, niet met jachtopzieners of boswachters, graven of dokters, maar met languissante vrouwspersonen, overgeleverd aan hun hartstocht. Naast Constance liggen daar Emma, Anna, Anaïs en laten we Molly niet vergeten, niet kunnende wachten om - ja, ja, JA! - voorgoed wakker geneukt te worden, om 't op z'n Lawrenciaans te zeggen.
Maar de bespreking, dus. D.H. Lawrence lijkt vandaag in ieder geval weer in de vrouwenlift te zitten, met een rehabiliterende biografie van Frances Wilson ( Burning man , 2021), en aandacht van Rachel Cusk voor zijn persoon en werk. Met haar recentste roman, Second place (2021), bewijst Cusk hem een tribute. En in een essay gewijd aan zijn werk zegt ze: 'Lawrence lezen is lezen met het lichaam, niet alleen met de geest.' Dat lichaam, ik voelde het toen ik Lady Chatterley's lover las, ja, ja, JA!
Nieuwe vertaling van Jolande van der Klis, IJzer, 399 blz., € 29,50.
S. Koops
Met deze vertaling van ‘Lady Chatterley’s Lover’ is een verhaal van bijna een eeuw oud opnieuw vertaald door Jolande van der Klis. In 2022 verscheen tevens een nieuwe verfilming van dit verhaal. De oorspronkelijke roman werd in 1928 door David Herbert Lawrecen geschreven, als laatste werk voor zijn overlijden. Bijzonder aan dit verhaal is dat Lawrence een aantal van zijn eigen levenservaringen terug laat komen in het boek. ‘Lady Chatterley’s Lover’ gaat over de welgestelde Connie (Constance) Reid. Ze trouwt met Sir Clifford Chatterley en lijkt een rooskleurige toekomst tegemoet te gaan. Clifford komt echter verlamd terug van de Eerste Wereldoorlog. Connie begint een affaire met Mellors, de jachtopziener van hun landgoed, en wordt zwanger van hem. Het boek is niet alleen een erotische roman, maar ook een historische roman waar kritiek op de klassenmaatschappij in doorklinkt. Het boek eindigt met een nawoord en noten van Van der Klis. Er zijn geen verwijzingen in de lopende tekst naar deze noten: per hoofdstuk worden zaken toegelicht die vragen op zouden kunnen roepen.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.