Demon Copperhead : roman
Barbara Kingsolver
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Faber, 2023 |
VERDIEPING 3 : SIBERIË : ROMANS ANDERSTALIG : Engels KING |
Uitgeleend
|
Faber, 2023 |
VERDIEPING 3 : NIEUW SIBERIË : Engels KING |
Hans Bouman
il/pr/06 a
Het is opvallend hoe vaak Charles Dickens (1812-1870) nog opduikt in de hedendaagse literatuur. Toen Zadie Smith een paar jaar geleden besloot een in de 19de eeuw gesitueerde roman te schrijven, was ze aanvankelijk helemaal niet van plan Dickens daarin een plaats te geven.
Tijdens haar research ontdekte ze dat er in die jaren eigenlijk geen onderwerp was waarbij je vroeg of laat niet op de schrijver stuitte. Dus gaf ze hem, met tegenzin, zijn onvermijdelijke plek in haar vorig jaar verschenen roman Charlatan (The Fraud). Ze liet haar hoofdpersoon Eliza Touchet wel een gruwelijke hekel aan Dickens hebben en de nodige fraai verwoorden schimpscheuten over hem te berde brengen.
Dat de geest van Dickens ook rondwaart door de zojuist in Nederlandse vertaling verschenen roman Demon Copperhead van Barbara Kingsolver, is reeds bij een blik op de titel duidelijk. Maar waar de onvermijdelijkheid van de grote 19de-eeuwer door Smith bijna als een nederlaag werd beschouwd, draagt Kingsolver met trots diens erfenis uit.
Niet heel verwonderlijk: beide auteurs kenmerken zich immers door een sterke maatschappelijke betrokkenheid en een nadrukkelijke sympathie voor de underdog. Al sinds haar debuut The Bean Trees (1988), over het leven van immigranten in Arizona, neemt Kingsolver stellige sociaal-politieke standpunten in. Zo richtte ze zich in Prodigal Summer (2000) en Flight Behavior (2012) onder meer op de milieu- en klimaatproblematiek. Haar bekendste boek, The Poisonwood Bible (1998, De gifhouten bijbel), verhaalt van een Amerikaans missionarisgezin in toenmalig Belgisch Congo. In het met de Pulitzerprijs voor fictie bekroonde Demon Copperhead toont ze zich op de toppen van haar literaire kunnen.
Demon Copperhead is, uiteraard, geïnspireerd op David Copperfield en volgt in grote trekken de verhaallijn van Dickens' meest autobiografische roman - maar op een geheel eigen manier. Kingsolvers roman is gesitueerd in de late 20ste eeuw in de Appalachen, met name Lee County in Virginia. De ik-figuur van de roman heet eigenlijk Damon Fields, maar zijn eigenzinnige gedrag levert hem al snel de voornaam Demon op en zijn rode 'koperdraadhaar' de naam Copperhead. Dat was ook al de bijnaam van zijn vader, die een tattoo van een koperkopslang had.
Die vader heeft Demon overigens nooit gekend: hij stierf een half jaar voor zijn geboorte, net als de vader van David Copperfield. Waar Davids moeder een onevenwichtige, kwetsbare persoonlijkheid was, wachtend op een mannelijk roofdier, is die van Demon een tijdens de geboorte bewusteloze junk die in een verwaarloosde trailer woont. Geen veelbelovende start voor Demon. Of, zoals hij het zelf omschrijft, in hem kenmerkend taalgebruik: 'Als een moeder tussen de pillen en haar eigen pis ligt terwijl het kind dat zich er net uit heeft gewurmd op de billen wordt geslagen met de boodschap snel een teken van leven te geven, dan wordt het waarschijnlijk niks met de bastaard.'
Net als zijn 19de-eeuwse 'voorbeeld' doorloopt Demon een reeks tegenslagen, misbruik, wreedheid en ongelukken. Kingsolver plaatst die nadrukkelijk in een moderne Amerikaanse context. Ze toont de machteloosheid van de Amerikaanse Sociale Dienst, de goede wil van sommige maatschappelijk werkers, de afgestompte desinteresse van andere, de gretigheid van dubieuze ondernemers en andere schimmige figuren om een kwetsbare jongeman te exploiteren.
Via de wederwaardigheden van haar hoofdpersoon schetst Kingsolver bovendien de pijnlijke geschiedenis van de Appalachen, de sociaal-economisch veelal minder ontwikkelde bergregio die zich uitstrekt over een groot gebied in de oostelijke Verenigde Staten. Ze schrijft over de discriminatie die de 'boerenkinkels' ('hilbillies') door de jaren heen ten deel is gevallen en legt uit hoe eigenaars van boerderijen werden aangemoedigd hun land te verkopen en in loondienst te gaan bij kolenmijnen. Gunstig voor zowel de mijneigenaren als de overheid, die zo veel meer inkomstenbelasting kon innen. En hoe dat slechts een van de dieptepunten was in een lang verhaal over uitbuiting.
Een belangrijke rol is er voor de drugsindustrie, die bij Kingsolver nadrukkelijk ook - nee: juist - de farmaceutische industrie omvat. 'Ik ken niemand van mijn leeftijd die geen pillen slikt', zegt Demon op een gegeven moment. Hij heeft het daarbij niet alleen over crystal meth (al heeft hij zelf in een lab gewerkt waar dat werd geproduceerd). In een periode waarin het wat beter met hem gaat en hij een gewaardeerd speler wordt in een footballteam, raakt hij onverhoopt ernstig geblesseerd. Maar geen nood, de farmaceutische industrie staat voor hem klaar: hij krijgt het beruchte opiaat Oxycodon voorgeschreven.
Kingsolver noemt de namen van Perdue Pharma en zijn eigenaren niet, maar haar boek is een felle en overtuigende aanklacht tegen de gewetenloze wijze waarop de familie Sackler dit verslavende middel aan de man heeft gebracht, liegend dat het gebruik ervan volkomen veilig was.
Thematisch is Demon Copperhead een verontrustend, bijna meedogenloos boek. Gelukkig staat daar plottechnisch, stilistisch en anderszins veel schittering tegenover. Net als Dickens weet Kingsolver fascinerende personages te scheppen, zoals Demons boosaardige stiefvader Murrell Stone, zijn goedmoedige buurvrouw Nance Peggot, zijn dubieuze 'vriend' Sterling Ford, de hypocriete gladjakker U-Haul Pyles en grootmoeder Betsy Woodall. Dickens-lezers zullen in hen Edward Murdstone, Clara Pegotty, James Steerforth, Uriah Heep en Betsey Trotwood herkennen, maar voor het waarderen van deze personages is die herkenning zeker niet noodzakelijk.
Wie erop let, ontwaart trouwens nog veel meer dickensiaanse knipogen, van het hondje Hazel Dickens tot de overal in het boek rondfladderende winterkoninkjes, die in het Engels jenny wrens heten: een personage uit de Dickens-roman Our Mutual Friend (en een bloedmooi liedje van Paul McCartney).
Een van de sterkste aspecten van Demon Copperhead is het energieke, eigenzinnige, cynische, wrang-humoristische taalgebruik van de ik-verteller. Als hij, na zeer slecht nieuws te hebben ontvangen van een maatschappelijk werker, te horen krijgt dat ze hem 'naar huis' gaat brengen, schrijft hij: 'Even schoot door mijn hoofd dat ik al een huis had en dat ik daarheen ging. Soms duurt een goede dag maar tien seconden.' Elders: 'Op dat moment dacht ik echt dat ik het dieptepunt van mijn leven had bereikt, erger kon niet. Mijn advies: denk dat nooit.' De herfst waarin hij werd geboren omschrijft Demon als 'een naar hondenadem ruikende nazomer'.
Je zou het gezien zijn achtergrond niet verwachten, maar al op jonge leeftijd ontwikkelt Demon een zekere belangstelling voor literatuur. Salingers personage Holden Caulfield vindt hij 'wel interessant'. Maar gek genoeg maakt een andere auteur nog meer indruk, namelijk 'die Charles Dickens, echt een ouwe kerel, dood en buitenlander, maar jezus, hij had wel het beeld voor ogen van kinderen en wezen die verneukt werden zonder dat het iemand iets kon schelen. Je zou denken dat hij hier uit de buurt kwam.'
Op zo'n moment voel je als lezer dat je de ik-figuur van deze roman met een gerust hart kunt tegenspreken: Demon zal vast nog de nodige tegenslagen te verwerken krijgen, maar met deze bastaard wordt het wel degelijk wat.
Uit het Engels vertaald door Monique ter Berg en Jetty Huisman.
Meulenhoff; 544 pagina's; € 24,99.
Els Willems
Demon Copperhead, een elfjarige jongen, woont in de Appalachen. Een vroeger mijnbouwgebied waar armoede, drugs en verwaarlozing de hoofdrol spelen. Zijn moeder is verslaafd. Als zij gaat samenwonenen met de gewelddadige Stoner neemt het leven een beroerde wending. Na de dood van zijn moeder komt Demon in de pleegzorg terecht, ook geen pretje. Het is fantastisch hoe invoelend en geloofwaardig Kingsolver het verhaal vanuit Demon beschrijft en hem een unieke stem geeft. Ondanks alle ellende slaat dit vroegwijze kind zich er doorheen, met humor, hoop en de vastberadenheid iets van zijn leven te maken. De schrijfster nam het boek David Copperfield van Dickens als uitgangspunt en veel van zijn thema’s en soortgelijke personages keren op een moderne wijze terug in deze roman.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.