The details
Ia Genberg
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
De Bezige Bij, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : GENB |
Lotte Jensen
2/ei/06 m
Ia Genberg werd van het ene op het andere moment een bekende auteur in Zweden, toen ze in 2022 de Augustprijs kreeg toegekend voor haar roman De details. De winnaar van deze prijs krijgt niet alleen een aardig geldbedrag (100 duizend Zweedse kronen, wat gelijk is aan ongeveer 9.000 euro), maar weet zich vooral verzekerd van veel media-aandacht. Het gevolg: De details werd een instantbestseller.
De details gaat over vier personen met wie de ik-figuur een nauwe band of intieme relatie heeft gehad: liefdespartner Johanna, huisgenoot Niki, scharrel Alejandro en haar moeder Birgitte. Allen hebben een bepalende rol gespeeld, maar zijn al geruime tijd uit haar leven verdwenen. De ik-figuur blikt terug op de waarde van deze relaties en mijmert over de vergankelijkheid van het bestaan.
Literatuur blijkt een verbindende factor in het leven van de ik-verteller, die haar studie niet afmaakt omdat ze fulltimeschrijver wil worden. Met Johanna, die ook haar beste meelezer is, wisselt ze voortdurend leeservaringen uit. De Amerikaanse schrijver Paul Auster lezen ze beiden graag, omdat geen andere schrijver het toeval zo bewust verwerkt in alles wat er gebeurt. Maar wanneer ze uit elkaar zijn, verklaart Johanna zomaar op de radio dat ze een hekel aan Austers boeken heeft.
Het zijn dit soort schijnbaar onbeduidende details waarmee de ik-verteller haar relaties karakteriseert: boeken zijn meer dan informatiedragers, ze kunnen een wereld aan herinneringen oproepen. Daarom verneemt de lezer ook welk boek er op het nachtkastje van haar moeder ligt en welke Zweedse auteurs tot de favorieten van haar vader behoren.
Het relaas over haar moeder is het meest verrassend: die blijkt in haar jeugd seksueel te zijn misbruikt en raakt na haar scheiding verslaafd aan pillen. De ik-figuur schaamt zich voor haar 'abnormale' moeder, maar realiseert zich dat de meeste ouders van haar klasgenoten merkwaardig waren: moeders die 's middags al aangeschoten op de bank lagen of uitvielen tegen iedereen die langskwam, omdat ze overbelast waren door de combinatie van werk en lastige kinderen.
Na de toekenning van de Augustprijs ontstond een stevig debat in Zweden: was deze realistische en ultrakorte roman van nog geen 160 bladzijden werkelijk het beste wat de Zweedse literatuur op dat moment te bieden had? Cultuurrecensent Björn Werner van Svenska Dagbladet, die nota bene zelf in de jury zat, gooide de knuppel in het hoenderhok door te stellen dat de genomineerde boeken uitblonken in schoolse saaiheid, geen echt plot hadden en niet geëngageerd waren. Als dit het peil van de Zweedse literatuur was, was het er droevig mee gesteld.
Werner kreeg meteen een lading kritiek over zich heen. De een meende dat het verwerpelijk was dat een jurylid zo uit de school klapte, de ander schreef dat hij zijn kritiek op de winnende roman nauwelijks onderbouwde. Een student literatuurwetenschap, Dante Löfmarck, vond dat Werner het allerbelangrijkste, de lezer, was vergeten. Genbergs boek was volgens hem een perfecte mix tussen literatuur en soap, tussen hoge en lage cultuur. De details blonk uit in toegankelijkheid en zou daardoor een breed publiek weten aan te spreken.
Werners kritiek op het lage peil van de Zweedse literatuur doet denken aan de reacties op de nominaties voor de Libris Literatuurprijs 2023 voor de beste Nederlandstalige roman. Slechts twee titels op de longlist hadden volgens Volkskrant-recensent Bo van Houwelingen echte Libris-allure. Was gebrek aan kwaliteit de reden dat er niet alleen romans maar ook een memoir, novelle en verhalenbundel op stonden?
Na lezing van De details vroeg ik me eerlijk gezegd ook af of dit werkelijk het beste was wat de Zweedse literatuur het afgelopen jaar te bieden had. De details is vlot geschreven en leest lekker weg. Het is toegankelijk proza over het alledaagse leven: vriendschappen komen en gaan, relaties gaan uit, ouders gaan dood. Het lijkt in sterke mate gebaseerd te zijn op het leven van de auteur zelf, het leest als een reeks autobiografische scènes in fictionele vorm.
Dat is tegelijkertijd het manco van dit boek: het beklijft niet. De vorm is ook niet bijster origineel: de vier delen introduceren achtereenvolgens een invloedrijk persoon uit het leven van de ik-figuur, zonder dat ze in elkaar grijpen. Een diepere laag, stilistische excellentie of een inventief plot: ik ben het allemaal niet tegenkomen. Tegelijkertijd is dit wel het type boek dat juist vanwege de herkenbaarheid een breder publiek kan aanspreken. Dat is in tijden van ontlezing wellicht ook iets waard.
★★★☆☆
Uit het Zweeds vertaald door Janny Middelbeek-Oortgiesen. De Bezige Bij; 160 pagina's; € 21,99.
(js)
2/ei/02 m
Op haar ziekbed denkt een vrouw terug aan vier mensen die haar levenspad beïnvloed hebben: Johanna, met wie ze een amoureuze verhouding had, Nikki, het type van wie je op voorhand weet dat de vriendschap stormachtig zal eindigen, de ondoorgrondelijke Alejandro, en tot slot Brigitte, de getraumatiseerde moeder van het hoofdpersonage. Door hen te portretteren, tekent ze ook haar eigen contouren. Mensenlevens zijn voor de hoofdpersoon eerder een atomaire aaneenschakeling van ervaringen en herinneringen dan een helder afgelijnd kader. De Gouden Gids, de gezamenlijke lievelingsboeken, de videocassette van Todd Solondz' 'Happiness' die onaangeroerd op het tv-kastje blijft liggen, het geratel van een schrijfmachine waardoor je kunt horen of Nikki een goede of slechte dag had: talrijke details typeren de personages, de vriendschappen en de tijdgeest. De nineties worden uitmuntend neergezet als het laatste decennium waarin je je onvindbaar kon maken. Doordat Genberg meer vertelt dát er iets is gebeurd dan dat ze het gebeurde daadwerkelijk vertelt, lijk je als lezer eerder te pootjebaden dan in het diepe te zwemmen. 'De details' won de prestigieuze Augustprijs en was een bestseller in Zweden. Op basis van die lof hadden we van het 144 pagina's korte boek net iets meer diepgang verwacht. Toch is Genberg een auteur om in de gaten te houden.
Roderik Six
2/ei/03 m
FICTIE De Zweedse Ia Genberg brengt een ode aan verloren vrienden. Haar portretten lezen als spiegels.
Een vrouw valt ten prooi aan hevige koorts. Ergens tussen het ijlen en de verhitte werkelijkheid in begint ze te mijmeren over mensen die uit haar leven zijn verdwenen maar ooit levensbelangrijk waren. Haar vrienden Johanna en Niki bijvoorbeeld, die ze tegenwoordig niet meer hoort of ziet. Mensen komen en gaan, glijden levens in en uit. Soms zijn ze niet meer dan een vale vlek op het behang van je brein. Maar de vrouw wil zich niet neerleggen bij de vergankelijkheid en besluit die verloren zielen weer tot leven te wekken in vier indringende portretten.
Johanna, haar oude minnares, ziet ze eigenlijk wel nog, op televisie. Na hun relatie is zij beroemd geworden, een persoonlijkheid die sporadisch de covers van de roddelblaadjes siert. Oude vrienden spreken haar soms aan: ‘Had jij niet ooit een dingetje met die Johanna, die mooie presentatrice van op tv?’ Dan wuift de vrouw de affaire weg, als Petrus die Jezus verloochent, maar niet om haar eigen vel te redden: ze weet dat de toehoorders naar sappige roddels hengelen en vanuit de luwte wil ze Johanna beschermen tegen kwijlende aasgieren, ook al was hun relatie gedoemd. De vrouw bewaart hun liefde onder een stolp en streelt met woorden het glas. Haar hommage aan Johanna ontroert.
Maar Niki is van de planeet verdwenen – best een huzarenstukje in tijden van sociale media. Die vrolijke losbol steunde de vrouw, die in haar jonge jaren van job naar job laveerde en ondertussen een schrijverscarrière probeerde uit te bouwen. Dat ging gepaard met lange dagen naar wit papier staren en prullenmanden vol verfrommelde kladjes, maar Niki bleef in haar geloven. Mits ze de chaos kon verdragen – Niki was een enorme sloddervos – mocht de vrouw gratis bij haar inwonen. Niki had rijke ouders, die ze haatte maar van wie ze wel geld aanvaardde.
Niki was ook labiel. Op een dag verdween ze richting Ierland, een man achterna, en haar ouders contacteerden de vrouw: of zij hun dochter niet kon opsporen? Alle kosten werden vanzelfsprekend rijkelijk vergoed. De speurtocht betekende meteen ook het einde van de vriendschap. Niki wilde niet gevonden worden en jaren later probeert de vrouw haar met taal terug tot leven te wekken. Wat is er van Niki geworden?
De Zweedse schrijfster Ia Genberg blinkt kleine details op tot glanzende taalparels. Haar odes aan oude vrienden lezen bedrieglijk als een kralenketting van anekdotes, maar net omdat Genberg zo subtiel te werk gaat, vormen ze een spiegel voor de lezer. In de schittering herken je jezelf: iedereen heeft wel een vriendschap laten verwateren, iedereen verliest wel eens iemand uit het oog.
Met een proustiaanse inspanning reanimeert Genberg het verleden. Zorgvuldig schetst ze portretten van doodgewone mensen, en hoewel ze niet allemaal overleden zijn, lezen haar odes als mausolea van taal. De details is een subtiel meesterwerk en een oproep om verloren vrienden de hand te reiken.
De Bezige Bij (originele titel: Detaljerna), 158 blz., € 21,99.
****
Bookarang
Een compacte (156 p.) psychologische roman over het leven en de liefde, gevat in vier complexe relaties. Een vrouw van middelbare leeftijd ligt met hoge koorts op bed en denkt terug aan vier mensen die haar leven gevormd hebben: Johanna, met wie ze een stormachtige relatie had en die later een bekendheid werd, Niki, een vriendin die ineens van de aarde verdwenen leek, Alejandro, de grote liefde met wie ze geen toekomst zag, en Brigitta, die worstelde met een groot trauma. De relaties worden door het hoofdpersonage beschreven aan de hand van schijnbare details en alledaagse gebeurtenissen. Maar wie is het onderwerp van het portret — degene die wordt geschilderd, of degene die de kwast hanteert?‘De details’ is in een bedachtzame en observerende stijl geschreven, met sterke en diepgravende karaktertekeningen. Voornamelijk geschikt voor literaire lezers.Ia Genberg (1967) is een Zweedse schrijver. Ze begon haar carrière als journalist en debuteerde in 2012 als romancier. Met ‘De details’ won ze in Zweden in 2022 de prestigieuze Augustpriset.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.