Friday black : verhalen
Nana Kwame Adjei-Brenyah
Nana Kwame Adjei-Brenyah (Auteur), Jelle Noorman (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : ADJE |
Hans Bouman
2/ei/20 m
Het was ongemakkelijk, in de vroege jaren 1970, toen bokskampioenen Muhammad Ali, Joe Frazier en George Foreman elkaar in diverse 'gevechten van de eeuw' te lijf gingen. Zo voelde het althans voor mij, als scholier, die toch zonder aarzeling op idiote tijdstippen mijn bed uitkwam om de rechtstreekse televisie-uitzendingen van deze bokswedstrijden te volgen.
Ongemakkelijk: twee zwarte mannen - altijd zwarte mannen - die elkaar verrot sloegen tot vermaak van een grotendeels wit publiek. Ik stelde mezelf gerust met de gedachte dat ze het uit vrije wil deden en er dik voor werden betaald. Maar echt overtuigend vond ik mezelf niet. Dit gevoel kwam in verhevigde mate terug bij het lezen van Chain-Gang All-Stars, waarin overigens vooral zwarte vrouwen de hoofdrol krijgen. Chain-Gang All-Stars is de eerste roman van de Amerikaanse schrijver Nana Kwame Adjei-Brenyah (31), die eerder indruk maakte met zijn verhalenbundel Friday Black. De roman speelt in een alternatieve werkelijkheid, die niettemin nog geen kwartslag van de onze is verwijderd.
In de wereld die Adjei-Brenyah beschrijft, is de zogeheten Wet Rechtmatige Keuze van kracht. Daarin krijgen mensen die ter dood veroordeeld zijn of wie ten minste 25 jaar gevangenisstraf is opgelegd, de mogelijkheid om deel te nemen aan het Strafrechtelijk Programma voor Entertainment door Langgestraften (SPEL). Hebben ze daaraan drie jaar deelgenomen, dan komen ze vrij, wat in de volksmond ook wel Eervolle Ontketening wordt genoemd.
Jager en prooi
Klinkt goed, totdat je hoort dat deelname aan SPEL betekent dat je met regelmaat, in gladiatorstijl in een afgeladen arena, met een andere deelnemer een gevecht op leven en dood moet voeren. Aan het eind van het gevecht is er maar één overlevende, die een tijdje later weer tegen een ander in het strijdperk treedt. Bijna niemand overleeft zo de gestelde periode van drie jaar. In onze wereld heeft de Wagnergroep onlangs proefondervindelijk vastgesteld dat, met vergelijkbare gevolgen, een half jaar vaak al kan volstaan.
De deelnemers aan SPEL zijn verdeeld over diverse Chain-Gangs, die in principe niet tegen elkaar in het strijdperk treden (maar ja, principes...) en gezamenlijk tot een soort 'huis' behoren. Tijdens de gevechten kunnen BloedPunten worden verzameld, die je kunt inruilen tegen wapens, medische zorg en voedsel.
Uiteraard worden de SPEL-gevechten uitvoerig in beeld gebracht door streamingdiensten en zijn ze razend populair. Superkleine vliegende camera's zoemen voortdurend om de vechtende mannen en vrouwen heen en leggen elk detail vast. Niet alleen van de gevechten trouwens: een van de voorwaarden voor deelname is dat je leven 24/7 door de camera wordt gevolgd. Chain-Gang All-Stars valt met de deur in huis via de beschrijving van de titanenstrijd tussen Melancholia Bishop, die nog slechts twee gevechten van haar Eervolle Ontketening verwijderd is, en de vrouw die de hoofdpersoon van de roman zal worden: Loretta Thurwar. Het is de strijd tussen een gedesillusioneerde veteraan die het vechten na drie jaar moe is en zich realiseert dat ze na haar Eervolle Ontketening terug bij af zal zijn in het echte leven, en een jongere persoon die vastbesloten is niet te sterven.
Indringend beschrijft Adjei-Brenyah het beladen gevecht, waarbij beide vrouwen zowel jager als prooi zijn. Hij maakt de doodsdrift van Bishop en de overlevingsdrift van Thurwar voelbaar, en op het moment dat de strijd zijn besluit krijgt, zit je midden in de alternatieve werkelijkheid die de schrijver heeft geschapen. Al na tien bladzijden.
Het mag duidelijk zijn dat Chain-Gang All-Stars een hoog metaforisch en satirisch gehalte heeft. Wat dat laatste betreft: er valt inderdaad te lachen, maar vooral te grimlachen. Wie weet dat in de VS 12 procent van de bevolking zwart is, en in de gevangenissen 33 procent, beseft dat dit niet alleen een boek is over de waanzin van reality-tv, maar ook over rassendiscriminatie en uiteindelijk over de uitwassen en consequenties van de slavernij.
In de traditie van schrijvers als Nicholson Baker, David Foster Wallace en Hanya Yanagihara voorziet Adjei-Brenyah zijn boek volop van voetnoten. In een ervan verwijst hij naar de Amerikaanse grondwet, waarin staat: 'Slavernij noch onvrijwillige dienstbaarheid, behalve als straf voor een misdaad waarvoor de schuldige naar behoren is veroordeeld, zal bestaan in de Verenigde Staten.' Thurwar en haar geliefde, Chain-medelid Hamara 'Hurricane Staxxx' Stacker, de tweede hoofdpersoon van de roman, zijn de nieuwe slaafgemaakten. Het enige verschil is dat ze niet langer op de katoenplantages maar in de entertainmentindustrie werken.
Onschuldig, maar wel dood
Adjei-Brenyah vertelt zijn verhaal vanuit vele perspectieven. Naast de hoofdpersonen komen er tegenstanders van SPEL aan het woord, maar ook mensen die verknocht zijn aan de bloedige gevechten en aan de entertainmentprogramma's waarin het dagelijks leven van de gedoemde strijders te volgen is. Sommige hoofdstukken doen wat plichtmatig aan, omdat ze duidelijk bedoeld zijn om de lezer bij te praten over de alternatieve werkelijkheid die in dit boek wordt geschetst. Maar het geheel blijft fascineren.
Nooit geeft de schrijver zijn lezers de kans te vergeten dat de in het boek geschetste wereld onze werkelijkheid in een iets andere toonsoort is. Zoals in de voetnoot over George Stinney jr., een zwarte jongen van 14 die in 1944 als jongste Amerikaan ooit werd geëxecuteerd. Hij was aangeklaagd wegens de moord op twee jonge witte meisjes, die waren gedood met een spoorwegnagel.
'Zeventig jaar nadat zijn leven door elektriciteit aan stukken was gerukt, werd hij vrijgesproken. Sinds 1973 hebben minstens 186 ten onrechte veroordeelde mensen de doodstraf gekregen.'
Atlas Contact, 448 p., 24,99 euro. Vertaald uit het Engels door Jelle Noorman.
(jme)
i /un/20 j
*****
Het New Yorkse toptalent Nana Kwame Adjei-Brenyah oogstte bakken lof voor zijn verhalenbundel 'Friday Black'. Literair Amerika stond dan ook te popelen om deze dystopische roman te lezen. Met een verhaal over Amerikaanse gevangenen die elkaar moeten afslachten ter entertainment van de buitenwereld bouwt hij voort aan zijn bijtend satirische oeuvre over zwarte identiteit, kapitalisme en racisme. Adjei-Brenyah heeft een bijzonder scherpe, geestige pen en een neus voor narratieve constructie. Toch schuurt er iets bij het lezen: wat in het originele Engels cool, soepel en stoer klinkt, zoals de sportcommentatoren die de gladiatoren aankondigen, klinkt in vertaling vaak bombastisch en knullig. Stel je voor dat Michel Wuyts de boksmatch van de eeuw zou becommentariëren en iemand zou aankondigen als 'De Vernietigster zelf, het Onheilssecreet, de Sirene des Doods!' - de term cringe is meermaals door ons hoofd geschoten. Dat heeft niets met de kundigheid van de vertaler te maken: Adjei-Brenyahs voortdurende culturele referenties, vele slangwoorden, unieke namen en neologismen en zijn talige flow (het motto van Kendrick Lamar vooraan zegt genoeg) maken er eenvoudigweg een onvertaalbare roman van. Genietbaar in het Nederlands, maar kies toch maar voor de originele versie.
Bookarang
Een roman over gladiatoren en de geprivatiseerde gevangenisindustrie. De lezer volgt het verhaal van Loretta Thurwar en Hamara ‘Staxxx’ Stacker in Amerika, waar grote bedrijven een lucratief programma hebben dat via streaming gevechten tussen gevangenen uitzendt. Zo zijn wrede gevechten tot de dood die plaatsvinden in uitverkochte arena’s live te zien. Thurwar en Staxxx zijn teamgenoten, de grootste sterren en elkaars geliefden. Thurwar maakt kans snel vrij te komen, maar de bedrijven achter de gladiatorengevechten proberen dit tegen te houden om hun financiële belangen te beschermen. Toegankelijk en plot-driven geschreven. Nana Kwame Adjei-Brenyah (1991) is een Amerikaanse schrijver. Hij debuteerde in 2018 met de verhalenbundel 'Friday Black', die een bestseller werd in de Verenigde Staten. Hij werd destijds door Colson Whitehead geselecteerd als een van de ‘5 under 35’ van de National Book Award Foundation. 'Chain-gang all-stars' is Adjei- Brenyahs romandebuut.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.