Just us : an American conversation
Claudia Rankine
Claudia Rankine (Auteur), Janneke Van der Meulen (Vertaler), Dean Bowen (Inleider)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Atlas Contact, 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ESSAY : RANK |
Geertjan De Vugt
i /un/17 j
'Hoe verzorg je het gewonde lichaam', vraagt dichter Claudia Rankine in het alle wetten tartende Citizen, 'het soort lichaam dat de inhoud/ die het beleeft niet kan bevatten?' Met de Nederlandse vertaling van deze bundel is eindelijk een van de belangrijkste hedendaagse werken uit de antiracismeliteratuur vertaald. De Jamaicaans-Amerikaanse Rankine ontmantelt voor even de spektakel- maatschappij en laat zien wat onrecht met het lichaam doet. 'En waar is de veiligste plek als die plek/ ergens anders moet zijn dan in het lichaam?'
In 2009, tijdens de halve finale dames van de US Open, barstte Serena Williams in woede uit. Bij haar opslag aan het eind van de tweede set merkte een lijnrechter een voetfout op. Williams was het daar niet mee eens, ging verhaal halen en werd daarvoor door de umpire met een punt gestraft. Ze verloor de wedstrijd en kon het toernooi verlaten. Het was de zoveelste keer dat ze binnen de lijnen met onrecht te maken had. Maar een storm van kritiek viel haar ten deel.
In de 110de minuut van de WK-finale van 2006 geeft Zinédine Zidane de Italiaanse voetballer Marco Materazzi een kopstoot. Na wat shirtje trekken had de Italiaan een voor de toeschouwer onhoorbare opmerking gemaakt. Zidane haalde uit. De Italiaan viel met veel theater neer. Een rode kaart volgde, tijdens de allerlaatste wedstrijd uit zijn carrière.
Deze twee momenten, waarop een topsporter besloot dat het getreiter genoeg was, behandelt Claudia Rankine uitgebreid in Citizen. Wat haar interesseert, zijn misschien niet eens zozeer de momenten als zodanig, maar de geschiedenis die eraan voorafging en de mediastorm die erop volgde. Wie wil kan alle analyses, alle onzin teruglezen. 'De meest verraderlijke en minst begrepen vorm van segregatie', schrijft Rankine hierover, 'is misschien wel die van het woord.'
Het is geen toeval dat Rankine tussen talloze alledaagse voorbeelden juist deze twee gebeurtenissen uitlicht. Haar werk gaat voortdurend over de relatie tussen visuele media, het gesproken of geschreven woord en het zwarte lichaam. Haar werk kan gelezen worden als een lyrische medialogica. Ook in haar eerdere, minstens zo indrukwekkende bundel Don't Let Me Be Lonely, spelen televisiebeelden een grote rol. Daar schrijft ze onder meer over de campagne van George W. Bush in 2004 en over een opmerkelijk geval van amnesie: hij interesseerde zich niet voor de moord op een zwarte man in zijn thuisstaat Texas, alsof hij van niets wist. Daarover schreef Rankine toen: 'Het verdriet gaat niet echt over George W. of over Amerikaans optimisme; het verdriet zit hem in de erkenning dat een leven er niet toe kan doen.'
The sadness lives in the recognition that a life can not matter: als Rankine met haar werk iets wil voorkomen, is het wel deze vernederende achteloosheid. Niet voor niets liet ze haar vorige bundel voorafgaan door een motto dat werd ontleend aan Aimé Césaire: 'Hoed jezelf er vooral voor om, zelfs in gedachte, de steriele houding van een toeschouwer aan te nemen, want het leven is geen spektakel, een zee van verdriet is geen theater, en een mens die jankt is niet een dansende beer.'
De teksten in Citizen zijn deels geschreven voor installaties, zelf een soort media-interventies in de (Amerikaanse) spektakelmaatschappij. Rankine kiest spektakelmomenten, juist om te laten zien wat er achter alle ophef schuilgaat. De jarenlange vernedering van Serena Williams bijvoorbeeld, die in 2004 op hetzelfde toernooi in de VS in een wedstrijd vijf onjuiste beslissingen tegen zich kreeg. De voortdurende vernedering waarmee Algerijnen in Europa te maken krijgen: 'Algerijns stuk stront, smerige terrorist.' Rankine kiest daarbij voor een opvallend nuchtere toon. Ze benoemt zonder opsmuk.
Haar werken dragen dan wel de ondertitel 'An American Lyric', maar lyrisch wordt het zelden. Overigens heeft het Nederlands hiervoor geen equivalent, wat door de vertaler slim ondervangen is door 'Amerikaanse lyriek'. Daarmee gaat misschien wel wat van het liedmatige verloren, en juist dat is wat Rankine met die ondertitel laat zien: ze schrijft zichzelf in de Amerikaanse traditie van de grote lyriek die opkomt vanaf het midden van de 19de eeuw. Aan het begin treffen we bijvoorbeeld Walt Whitmans Song of Myself, dat eveneens over burgers, het lichaam, de Amerikaanse samenleving en democratie gaat. Anderhalve eeuw later komen we uit bij Rankine. Er is een lange weg afgelegd, maar er is een nog veel langere weg te gaan.
★★★★☆
Uit het Engels vertaald door Janneke van der Meulen.
Atlas Contact; 176 pagina's; € 24,99.
Bookarang
Een mengeling van prozagedicht en (beeld)essay waarin de Afro-Amerikaanse dichteres Claudia Rankine allerlei vormen van alledaags racisme in de westerse samenleving onderzoekt. Zwarte mensen worden nog dagelijks geconfronteerd met ongelijke raciale verhoudingen, in micro-agressies, verbaal of fysiek, tersluiks of openlijk. De auteur reflecteert op de opgehoopte stress die subtiele discriminatie veroorzaakt en toont de impact op het leven van prominente zwarte mensen zoals Serena Williams en Zinedine Zidane, maar ook die van minder bekenden. Diepgaand, talig en poëtisch geschreven. Met foto’s en illustraties in kleur en zwart-wit. Met name geschikt voor een literaire lezersgroep. Claudia Rankine (Kingston, 1963) schreef behalve ‘Citizen' vier andere poëzie- en essaybundels. Haar werk verscheen eerder in onder andere The Guardian, The New York Times Book Review en The Washington Post. In 2016 ontving ze een MacArthur Fellowship. Ze is voorzitter van de Academy of American Poets en hoogleraar poëzie aan Yale University.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.