Weg
Minke Douwesz
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Van Oorschot, © 2023 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : DOUW |
Evelien Van Veen
ru/eb/25 f
Ze doet haar best, de 53-jarige lerares Duits die de hoofdpersoon is van Minke Douwesz' roman Het laatste voorjaar. Ze doet ontzettend haar best: ze eet geen vlees, ze rijdt geen auto, ze zal nooit een goedkoop vliegticket boeken voor een stedentrip. Naar de bakker neemt ze een stoffen tasje mee zodat het brood niet in plastic hoeft verpakt.
Ese Jelles heet ze, en ze realiseert zich elke dag dat het allemaal maar een druppel op de gloeiende plaat is. Met de stijging van de zeespiegel nemen ook haar schuldgevoelens toe. Ze heeft een houtkachel; toen ze haar ecovriendelijke huis liet bouwen, leek dat nog een goed idee, nu moest het misschien maar verboden worden. Het is haar nog steeds niet definitief gelukt veganist te worden. Ze heeft een poes; verschalkt die niet af en toe een koolmees? Het is om wanhopig van te worden hoeveel schade je de aarde berokkent door alleen maar te bestaan.
'Het enige wat ze - onbewust - goed had gedaan de afgelopen jaren was haar omgang met kleren. Ze droeg broeken, blouses, vestjes en en sokken af tot er gaten in vielen', bedenkt ze op de fiets onderweg naar Oekraïne. Van haar standaardoutfit - nette broek, overhemd, lage, puntige schoenen - gaan haar gedachten naar haar door de overgang niet meer zo smalle taille. En daarmee naar haar impulsieve besluit ontslag te nemen op de middelbare school waar ze werkte: was dat niet vooral ingegeven door een verschoven hormoonbalans? Een 'soort midlifecrisis', een 'omgekeerde puberteit'?
Ese Jelles is een heldin zoals de Nederlandse literatuur er maar weinig kent: een piekerende en tegelijkertijd onverschrokken vrouw van middelbare leeftijd die met alles en iedereen rekening probeert te houden en toch volstrekt haar eigen weg gaat. Neem alleen al de fietstocht die ze maakt. Naar Jalta op de Krim nog wel, om het huis van grootheid Tsjechov te bezoeken. Het is 2019 en nog geen oorlog, maar ongevaarlijk is het laatste deel van de reis niet. Bovendien: 'Eigenlijk was ze niet zo geschikt om in haar eentje in een vreemd land rond te reizen. Ze miste de zelfverzekerdheid om makkelijk contact te maken.'
Eses meanderende gedachten beslaan het grootste deel van Het laatste voorjaar, dat door de minutieuze opsomming van alledaagse details, het is vaker gezegd over Douwesz' werk, aan Voskuil en Knausgård doet denken. Naar haar jong gestorven vrouw Martie gaan die gedachten, naar haar mislukte heupoperatie, waardoor ze pijn heeft en niet meer lang kan wandelen; vandaar de fietstocht die haar crisis (of tweede puberteit) markeert. Naar haar vriendschappen gaan ze ook, naar haar jeugd, haar zus Dora, naar een vogel die ze in de struiken langs de weg ontwaart en daarmee onvermijdelijk naar de teloorgang van het milieu. En naar de verbetermanager op school, met zijn stroom aan gekmakende, door winstbejag gedreven 'onderwijsvernieuwingen', waardoor ze op een dag pardoes haar baan opzegt. Ze laat eerst nog even Breath van The Prodigy door de intercom knallen, met bonzend hart, dat wel, geschrokken van haar eigen overmoed.
En nu fietst ze dus door Duitsland, Polen, Oekraïne, 'een schat van een mens, dat helaas is gesneuveld in de raderen van de tijd', zoals schepper Douwesz haar protagonist noemde in een radio-interview. Wat onvermijdelijk de vraag uitlokte of Ese Jelles niet óók Minke Douwesz is. Een beetje, gaf de auteur toe: haar personages zijn altijd alter ego's, met stukjes van haarzelf die sterk zijn uitvergroot. 'Een deel van mij is een schat, maar een deel van mij kan ook heel vervelend zijn.'
Het gevis naar het autobiografische gehalte van Het laatste voorjaar komt niet uit de lucht vallen. Niet alleen is Douwesz zelf ook een homoseksuele vrouw van middelbare leeftijd, zij het geen docent Duits maar psychiater. Door het alledaagse realisme van haar roman lijkt het ook of ze rechtstreeks uit een stapel dagboeken put. Van de aardappelsalade die Ese als vegetariër onderweg overal krijgt voorgeschoteld tot de sokken die ze steevast na een fietsdag door een sopje haalt, geen daagse routine wordt de lezer onthouden. Verslavend, voor liefhebbers. En verwarrend, soms, voor interviewers (en lezers): heeft Douwesz misschien zelf ook zo'n verre fietstocht ondernomen?
Heeft ze ook een vechtscheiding doorgemaakt, zoals hoofdpersoon Edith in Weg (2009), een in al zijn ernst tragikomisch boek waarin twee vrouwen elkaar het leven - ook weer dag na dag, in één lange sleur - zuur maken? Je hoort er niet nieuwsgierig naar te zijn, het is een roman tenslotte, maar het helpt niet dat Edith een gynaecoloog is die een proefschrift schrijft over anorexia bij pubermeisjes, het onderwerp waarop Douwesz zelf ook is gepromoveerd.
Is ze misschien ook hopeloos verliefd geweest op een heteroseksuele vrouw, zoals psychiater Idske in Strikt (2003), de titel verwijzend naar, ook weer, het nauwgezet in kaart brengen van de handelingen, uur na uur, waaruit het leven nu eenmaal bestaat? Werken, eten, slapen, de poes aaien, pastasaus maken - de kleine dingen. En ondertussen, vergis je niet, dealen met de grote: liefde, verlies, verandering, weemoed, wanhoop, hoop.
'Ik heb de soep van mijn leven als het ware teruggebracht tot de ingrediënten en daarvan een ander soepje gekookt', heeft Douwesz eens gezegd over haar werkwijze, dus nee, haar verhalen zijn niet op haar dagboeken gebaseerd. Die zijn 'best wel saai'. Gelukkig maar dat Douwesz behalve over een scherp observatievermogen voor het alledaagse ook over een grote verbeeldingskracht beschikt. Met de tobberige, moedige, menopauzale schat Ese Jelles heeft ze een vrouw om van te houden toegevoegd aan de Nederlandse literatuur.
★★★★☆
Van Oorschot; 333 pagina's; € 23,50.
Bookarang
Een literaire roman over verlies en verandering. Ese Jelles, lerares Duits, besluit van de ene dag op de andere haar baan op te zeggen en op de fiets te stappen. Weg van huis, met een hoofd vol malende gedachten. Behalve de dood van haar geliefde Martie zijn de onstuitbare onderwijsvernieuwingen op haar school een aanleiding voor deze plotselinge stap. Naarmate haar reis vordert wordt steeds duidelijker wat er speelt. Terwijl Ese doortrapt, over fietspaden door Duitsland, Polen en Oekraïne – richting het huis van haar grote held Anton Tsjechov op de Krim – stapelt ze herinnering op herinnering en inzicht op inzicht, doordrongen van zorgen om de wereld, het besef ouder te worden en de ongemakken die daarbij horen.‘Het laatste voorjaar’ is introspectief, beeldend en invoelend geschreven. Voornamelijk geschikt voor literaire lezers.Minke Douwesz (1962) is een Nederlandse schrijver en psychiater. Ze schreef een klein aantal boeken. Haar werk won meerdere literaire prijzen, zoals de Anna Bijns Prijs en de Opzij Literatuurprijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.