De schuilplaats : roman
Christophe Boltanski
Christophe Boltanski (Auteur), Prescilla Van Zoest (Vertaler)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Cossee, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : BOLT |
Wineke De Boer
il/pr/01 a
Geweldig voor amateurhistorici en dromers: een oud fotoalbum van onbekenden. Journalist en schrijver Christophe Boltanski (neef van de in 2021 overleden kunstenaar Christian Boltanski) krijgt zo'n album in handen. Er zitten 369 foto's in op pasfotoformaat, allemaal uit begin jaren zeventig, allemaal gemaakt in een fotoautomaat. En allemaal tonen ze één man. Zijn naam staat op de adreslabels die voor- en achterin zijn geplakt: Jacob B'chiri.
De filmproducent die Boltanski deze map bezorgt, ziet er wel brood in. Als de schrijver nu op onderzoek uit gaat naar wie deze 'mafkees' was, dan kunnen ze samenwerken aan een film of een serie en wie weet kan hij er ook wel een boek over schrijven.
Het blijkt een kolfje naar zijn hand. Eerder schreef Boltanski De schuilplaats, een roman met een hoofdrol voor zijn excentrieke grootmoeder, en De voyeur, waarin hij vertelt over de ontdekking van een aantal nagelaten manuscripten in zijn moeders appartement. Maar dit verhaal voert hem verder dan hem lief is: 'Zonder het te willen maak je er deel van uit, word je zelf een van de personages.'
Het begin van de roman doet een beetje geforceerd aan. Boltanski beschrijft de fotoautomaat als 'Dat hok van je, nauwelijks groter dan een lijkkist, vervult de rol van overheidsdienst. Het helpt mensen te rubriceren, in een kaartsysteem onder te brengen.' De vergelijking met een 'lijkkist' is hier vergezocht, pas veel later in het boek begrijp je waarom Boltanski dit woord gebruikt.
Ook zijn de foto's natuurlijk helemaal niet bedoeld voor officiële documenten. B'chiri verschijnt in allerlei uitdossingen voor het oog van de automatische camera: met of zonder snor, baard of zonnebril, in een fleurig hawaiishirt of met een pilotenmuts. Breeduit lachend, of juist met een dromerige uitstraling, of woest, met uitpuilende ogen en een verwilderde blik. Eén keer toont hij een litteken op zijn buik. Op een andere afbeelding laat hij zelf een foto zien, van een man in oosterse kledij. Verderop stelt Boltanski vast dat de verzameling meer een soort kunstwerk is.
Boltanski wisselt hoofdstukken waarin hij vertelt over zijn eigen, in het begin vrij vruchteloze zoektocht af met hoofdstukken geschreven in de 'jij-vorm', waarin hij zich voorstelt wat voor persoon Jacob B'chiri moet zijn geweest, hoe hij dacht, hoe hij verliefd werd, hoe het leven hem bij de kladden greep. Wanneer Boltanski verneemt dat B'chiri is overleden, grijpt hem dat aan. 'Met de bevestiging van zijn overlijden werden de jeugd en de energie die uit zijn album spraken des te sterker.'
In een poging hier een filosofische draai aan te geven maakt de schrijver het ingewikkelder dan nodig: 'Door zijn veelsoortige gezichten werd in een aangrijpend resumé een heel leven samengevat, een werkelijkheid uitgedrukt die nu onbereikbaar was geworden'. Er zijn ook raadselachtige stellingen ('Ik heb nooit begrepen waarom pasfoto's taboe waren') en onhandigheden: 'Dit is je eigen dupliceermachine. Je gaat in je eentje naar binnen en je komt er met zijn vieren weer uit.' Nee, één persoon plus vier foto's is vijf.
Los hiervan is dit een mooie roman geworden. Op vaardige wijze heeft Boltanski alle spanning en sensatie waarnaar de filmproducent juist op zoek was weggelaten. 'In deze opzettelijk onvolledige vertelling moeten we juist de hiaten en zwakke plekken laten zien, want we moeten ook jouw recht op ondoorgrondelijkheid respecteren.'
Een mooie en treurige roman. Boltanski's onderzoek komt vanaf pagina 89 in een stroomversnelling, wanneer hij hoort dat B'chiri twee kinderen had, met wie hij afspreekt en die hem veel kunnen vertellen. Deze ontdekking leidt tot reizen naar het eiland Djerba (Tunesië), waar B'chiri is geboren, en Israël, waar hij ligt begraven. De mensen die hij spreekt zijn vol lof over hem, prijzen zijn intelligentie, energie en vriendschap. Maar door onenigheid - of, beter gezegd 'inhaligheid' - in de familie is hij op jonge leeftijd ontworteld geraakt. Later wordt hij een man van twaalf ambachten en dertien ongelukken.
Dit document is niet alleen het verslag van een zoektocht naar een onbekende die, ook voor de lezer, ten slotte bijna een dierbare is. Het schetst ook een beeld van die tumultueuze periode eind jaren zestig, begin jaren zeventig. En bovenal is het een eerbetoon aan Jacob B'chiri.
★★★★☆
Uit het Frans vertaald door Prescilla van Zoest.
Cossee; 192 pagina's; € 22,99.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.