Altijd iets
Joachim Pohlmann
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Borgerhoff & Lamberigts, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : POHL |
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Borgerhoff & Lamberigts, 2022 |
VOLWASSENEN : ROMANS : POHL |
Dirk Leyman
ru/eb/26 f
We zijn intussen toe aan de derde roman van Joachim Pohlmann, kabinetschef van Vlaams premier en cultuurminister Jan Jambon. Maar beweren dat zijn eerdere literaire worpen - Altijd iets (2012) en Een unie van het eigen (2016) - stormlopen op de boekhandel uitlokten, is de waarheid geweld aandoen. Cabinetards of politici die zich aan literatuur wagen, het is een risicovolle bezigheid.
Pohlmann noemde zichzelf in een interview in De Tijd ooit zowel een "pessimist", "een rechtse schrijver" als "bewonderaar van de Duitse auteur Ernst Jünger". Goed om in het achterhoofd te houden, al bespeur je in zijn nieuwe Weesland ook invloeden van Albert Camus. Regelmatig stuiten we in het ongemakkelijk stemmende, ambigue Weesland op zinnetjes waarin de onbeduidendheid van de mens er ferm wordt ingepeperd: "Wij zijn zo nietig en we wanen ons zo groot; en het contrast tussen die beide lijkt alleen maar te groeien", bedenkt ik-verteller Victor.
Weesland is een eigenaardige, zwartgeblakerde leeservaring, doordrenkt van oorlog, verraad, doorgeslagen nationalisme en revanchisme, met veel wapengekletter, bloed en bodem. En met een redeloze absurditeit. Gedesillusioneerd, kil en wrang is de biecht van pied noir Victor, elk hoofdstuk nog een tikje ontluisterender. Het boek demarreert op het kasteel Il Potentato in een Toscaans dorp waar de nu oude wijnbouwer, verpopt tot maestro Vittore, al de grijparmen van de dood voelt, nog enkel bijgestaan door de trouwe, jonge verzorgster Alessia, in volle coronapandemie.
Van deze lange, wat artificiële passages over zijn Italiaanse nadagen flitsen we heen en weer naar zijn jaren bij het Vreemdelingenlegioen. De staalharde Victor heeft veel doden op zijn geweten en sprong als pied noir in het roerige Algerije tussen 1954 en 1962 in de bres voor Frankrijk, door zijn eigen leger in de steek gelaten. Aangevuurd door zijn familie die er een wijngaard heeft en haar bezit veilig wil stellen. Of was het toch vooral een avontuurlijke opwelling?
In kortaangebonden zinnen sleurt Pohlmann ons mee in een nietsontziend imbroglio van rechtse ultra's, fellagha's, moslims en harki's, goed voor stadsterrorisme, guerrilla en massaslachtingen, doorsneden met hoogoplopende familietroebelen. Steeds driester en radicaler flakkert de haat van de huurlingen op tegen De Gaulle, die Algerije in hun ogen verkwanselde. "Politiek is verraad. Het is haar wezen en haar onvermijdelijke finaliteit." Slechts rekenend op zichzelf ontkomt Victor uiteindelijk naar Spanje en Italië. Niet nadat de legionair nog een eitje moet pellen met Nawal, ooit het zo geliefde, bij de familie inwonende ankerpunt van zijn jeugd.
Pohlmann voert alle monstruositeiten op in een kale stijl, bijna zoals Elvis Peeters' hoofdpersonage in Dinsdag (2012), ook zonder veel spijt terugblikkend op zijn wandaden. Wat drijft Victor voort? Aansluiting bij een gemeenschap of vaderland? Wat wil Pohlmann precies aanroeren over de clash tussen de Algerijnse islam en het Franse verlichtingsdenken? Onduidelijk. Psychologische verklaringen of uitgekristalliseerde motieven ontbreken in het benauwende Weesland, dat een onbestemde, wisselvallige indruk nalaat.
Maarten Goethals
2/ei/07 m
'In mijn hand hield ik de richting van de geschiedenis vast. Een beweging van mijn vinger en de wereld had er anders uitgezien.' Joachim Pohlmann schuwt de overdrijvingen niet in Weesland, zijn derde roman. Daarin schetst hij op de achtergrond van de Algerijnse oorlog het leven van Victor: een pied-noir die het Vreemdelingenlegioen vervoegt, opstandige Arabieren liquideert, en ten slotte een mislukte putsch tegen De Gaulle pleegt.
Na de onafhankelijkheidsstrijd in 1962, die aan minstens 300.000 mensen het leven kostte, vlucht Victor naar Europa, om na jaren omzwerven en zwartwerk in Toscane Il Potentato op te kopen: een middeleeuws kasteel, met bijbehorende wijngaarden die hij succesvol bewerkt. Victor, die zich door de lokale bevolking pompeus Maestro Vittore laat noemen, vergeet zijn daden zonder veel gewetensproblemen, totdat zijn einde nadert. 'Je bent er', spreekt hij de dood ootmoedig toe.
Duivelse dynamiek
Weesland leest als een biecht. 'Ik laat de menselijke ervaring spreken', zei Pohlmann daarover in Knack. Meer specifiek de ervaring van iemand die niet vocht 'voor een ideologie, een staat of een ander abstract principe. Hij vocht voor zijn thuisland, met de beste bedoelingen.' Anders gesteld: Pohlmann wil nuance aanbrengen. Welke positie iemand in een conflict inneemt, berust vaker op toeval en externe omstandigheden dan werkelijk op een doordachte keuze. Bovendien sneuvelt in elke oorlog als eerste altijd de waarheid. Dus wie heeft op het moment van de feiten, hoe gruwelijk ook, het absolute gelijk?
Maar die poging, tonen dat goede intenties slecht kunnen uitdraaien, komt niet van de grond. Victor, zowel de oude als de jonge versie, lijkt op een persoon zonder onderbewustzijn, een hol vat waarin de geschiedenis weliswaar galmt, maar nergens bijval vindt. Hij ondergaat de feiten, maar zoals water van een eend glijdt. Hoe de gebeurtenissen tijdens de oorlog zijn psyche uitdiepen, zijn denken slijpen, zijn gevoelens fundamenteel ingrijpend veranderen, leert de lezer niet. Die ziet enkel de uitkomst: de drank, het geweld, de emotionele onverschilligheid, en dan nog dik en karikaturaal aangezet. Terwijl de inzet van de roman - een man die langzaam tot inkeer komt - alleen geloofwaardig wordt door dat proces beheerst te tonen.
Balzakken
Wat de identificatie ook niet helpt: de vele beschrijvingen van geweld die nogal gratuit aandoen. Heel stoer en heel terloops beweert Victor ergens: 'ik zat tanden uit te slaan, botten te breken en balzakken te elektrocuteren'. Duidelijk zo geschreven met maar één doel: choqueren, een stomp in de maag. Maar het banaliseert net het effect ervan, omdat het als stijl doorslaat in patserigheid.
Nochtans bevat het boek een interessant ethisch element: de spanning tussen Victor en zijn geadopteerde zus, die kiest voor de onafhankelijkheid en dus strijdt tegen haar broer. Vaderland versus familiebanden, de loop van de geschiedenis versus het persoonlijke verleden: wie wint? Maar zelfs dat handelt Pohlmann in een paar alinea's heel koel af. Alsof hij nog snel een plot leek te zoeken om het geheel te overgieten met een pathetisch sausje.
In columns, interviews en polemieken komt Pohlmann weg met zijn schrijfstijl, waarin hij zonder veel omhaal zijn politieke tegenstanders onderuithaalt. Heel indrukwekkend soms. Maar niet geschikt voor literatuur over historisch beladen momenten, waar de rijkdom net in de nuance ligt. In de precisie van de observatie. De Algerijnse oorlog, een van de meeste complexe conflicten van de vorige eeuw, lijkt voor de schrijfstijl van Pohlmann daarom te hoog gegrepen.
Borgerhoff & Lamberigts, 204 blz., 22,99 € (e-boek 17,99 €).
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.