Rivieren
Martin Michael Driessen
Martin Michael Driessen (Auteur)
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Uitgeverij Van Oorschot, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : DRIE |
Onno Blom
rt/aa/26 m
De nieuwe roman van Martin Michael Driessen is doorboord. Op het omslag spat de kalk uiteen om een volmaakt rond gat in de rechterbovenhoek, waaromheen in het binnenwerk de woorden gaan. Dat is niet voor niets: Het licht aan het einde van de loop is de autobiografie van een kogel. Verteld door de kogel zelf. Beginzin: 'Ik sta rechtop in een kartonnen doosje, in het gelid met negen collega's.'
Driessen heeft kennelijk de noodzaak gevoeld om een totaal ander perspectief te kiezen dan in zijn vorige werk. Zichzelf uit te dagen. Daarvoor moest hij ver gaan, misschien wel verder dan ooit, want in zijn werk stroomt en kolkt de verbeelding en is de vorm nooit vanzelfsprekend - zoals in het bekroonde Rivieren, waarin de Aisne, de Rijn en een Bretonse beek meanderen door de levens van verschillende personages in drie verschillende verhalen.
In zijn vorige, buitengewoon geestige roman De heilige liet Driessen zich zelfs niet kanaliseren door het realisme. Zijn held, Donatien, een onbetrouwbare schelm, geboren in het jaar van de Franse Revolutie, bleek zijn eigen dood te kunnen navertellen. 'Elke dood, ook die van jezelf, gaat helaas gepaard met onsmakelijke bijverschijnselen, maar ik probeerde er het beste van te maken.'
Het verlangen zijn vizier te verzetten wordt in Het licht aan het einde van de loop uitgesproken door een wel zéér van zichzelf overtuigde, succesvolle schrijver die Michael heet, en die we natuurlijk niet mogen verwarren met zijn schepper. De kogel hoort deze Michael tegen zijn vertaler zeggen: 'Ik wantrouw mijn vertelstem. Wat ik schrijf lijkt te veel op wat ik eerder schreef. Ik ben bang mezelf te herhalen.'
De kogel als verteller - het is een waagstuk. Driessen heeft zich niet herhaald, maar zich voor de lastige taak gesteld om je te laten accepteren dat zijn kogel kan spreken, kijken en denken. Dat hij dode materie op vanzelfsprekende, natuurlijke wijze tot leven zal wekken.
Spreken, dat doet deze naamloze kogel vrijuit, al is hij bescheiden en dienstbaar. Zijn karakter is tegengesteld aan dat van Henry, de zware en zwijgzame Colt .38, een oude politierevolver zonder wiens bestaan het zijne leeg en zinloos is. 'Als patroon moet je je voegen naar het gat in de cilinder dat voor jou is bedoeld, zeg ik altijd.'
Kijken doet de kogel pas als hij uit het duister van zijn kartonnen doosje is bevrijd en met zijn collega's in de Colt wordt geladen. 'Ik bevind me in een wonderwerk van menselijk vernuft, in een roterende tempel.' Zijn blik blijft wel beperkt: hij kijkt naar het licht aan het einde van de loop.
Denken, dat blijkt de kogel ook uitstekend te kunnen. Hij geeft blijk van intellect, een grote belezenheid en psychologisch inzicht, hij is uitstekend in staat om de mentale staat van de mensen in wier nabijheid hij komt te lezen. De kogel blijkt zelfs over verbeeldingskracht te beschikken. Als hij ergens niet bij is, verzint hij het. Hij mijmert zelfs, net als de mensen, over het leven na de dood.
En verdomd, het werkt. Al na een paar doorboorde bladzijden - de roman telt er slecht 96 - gebeurt dat onder je ogen. De kogel leeft en je leeft met hem mee. Steeds vraag je je af: waar of in wie gaat hij eindigen? Geladen in een van de zes cilinderkamers van Henry gaat hij van hand tot hand en reist hij van plek naar plek.
Hij begint te vertellen vanuit het nachtkastje van een tandarts in Palm Beach - waar anders dan in Amerika, waar men met wapens sjouwt, schiet, speelt en pronkt alsof het de normaalste zaak van de wereld is, kon Driessen zijn verhaal zich laten afspelen? Henry wordt gestolen door een stel gangsters, uit de auto geworpen en in een tuin opgepakt door een jongetje dat hem nieuwsgierig op zijn grootmoeder richt.
Aanvankelijk leek de kogel niet te kunnen wachten om te worden afgeschoten, maar al snel verandert dat. 'Maar het is iets anders je bestemming te vinden in het brein van Hemingway dan in de buik van een zwerver. Je eindigt liever in het hoofd van Hitler dan in een boomstam.'
De kogel krijgt medelijden met zijn mogelijke slachtoffer. Een tijdje ligt hij in de Colt tevreden te wachten in een paradijselijk huis aan Lake Henderson. Hij volgt het gelukkige gezinsleven van een zachtmoedige Amerikaanse vertaler uit een goed gevulde boekenkast. Veilig ligt hij verscholen op een plank achter het werk van Herman Melville.
De vergelijking tussen de beknopte roman en het massieve, meesterlijke Moby Dick dringt zich op. Beide boeken beschrijven de jacht op het onvermijdelijke. In Melvilles klassieker jaag je mee op de mythische walvis, in Driessens boek weet je niet waar de kogel gaat eindigen.
De noodlottige gang van zaken komt in een stroomversnelling als bij het gelukkige Amerikaanse gezin de begaafde, maar drankzuchtige en narcistische Hollandse schrijver Michael ten tonele verschijnt. Hij ontdekt Henry achter Billy Bud, Melvilles literaire testament. Geef de revolver in handen van een schrijver, en je weet dat er geschoten gaat worden. Loopt het uit op een zelfmoord à la Hemingway, een duel of Russische roulette?
Ik zeg niks.
Driessen laat zijn verhaal voorafgaan door de vertaling van een gedicht van A.E. Housman 'over een kogel die werd gevonden bij Clenchwarton'. De laatste strofe luidt:
Het ding dat zijn bestaan betreurt
Is even eenzaam als de mens.
Een hart te treffen is zijn wens.
En dat is hem noch mij gebeurd.
Het is Martin Michael Driessen in Het licht aan het aan de van de loop gelukt om 'het ding' net zo te bezielen als 'de mens'. Hij is niet in een cerebrale exercitie blijven steken. De kogel weet je in het hart te treffen.
★★★★☆
Van Oorschot; 96 pagina's; € 18,50.
Bart Van der Straeten
rt/aa/01 m
*****
Zwaar, zwijgzaam, nogal nors gezelschap: opgetogen is de verteller niet over Henry, die zich naast hem in dezelfde ruimte bevindt. Toch is hun lot onlosmakelijk met elkaar verbonden. Henry is immers een revolver, een Colt .38 Special Police, snub-nosed, om precies te zijn. De verteller, een kogel, ‘rechtop in een kartonnen doosje, in het gelid met negen collega’s’, heeft Henry nodig om zijn levensvervulling te bereiken. Hij zag ooit het daglicht in Cleveland, Ohio, en bevindt zich in een lade bij tandarts Abe en zijn vrouw Nancy in Palm Beach, Florida. Vanuit zijn schuilplaats is hij er getuige van hoe Nancy overspel pleegt met haar tuinman. Abe stuurt haar weg, regelt voor zichzelf een date, en neemt de Colt voor alle zekerheid mee. De Colt wordt gestolen, ‘het begin van een episode waar ik niet met trots aan terugdenk’, zegt de wat hautaine verteller, want in handen vallen van criminelen is ‘het ergste wat een patroon kan overkomen’. Maar een kogel heeft geen keuze, en dus is hij getuige van een bendeoorlog waarbij een aantal van zijn collega’s afgevuurd worden. Daarna wordt hij weggegooid. De revolver ligt maandenlang onder een struik in een buitenwijk, tot in een aanpalend huis een verjaardagsfeestje aan de gang is. Henry wordt gevonden door de jarige, en diens vader Lenny, vertaler van beroep, besluit de Colt mee te nemen naar huis, 2.000 kilometer noordwaarts, bij Lake Henderson in Vermont. Vanaf zijn schuilplaats achter de boeken van Melville in Lenny’s flinke boekenkast, bespiedt de verteller het gezinsleven van Lenny, Linda en hun kinderen Bennie en Charmaine. Wanneer een levensmoeë Nederlandse schrijver met een writer’s block, die net als de auteur van deze roman Michael heet, een tijdlang bij het gezin komt logeren om aan een vertaling van een boek te werken, acht de kogel zijn moment gekomen. Deze ‘foute man’, die te veel drinkt en een ongezonde interesse vertoont in Lenny’s kinderen en vrouw, zal de kogel als ‘de man van zijn leven’ gaan beschouwen. Wat de kogel wil, is immers een man ‘die mij als zijn bezit beschouwt en gebruikt’: ‘ik wil een gespannen haan achter me weten’. Tussen kogel en man ontstaat iets als een destructieve relatie, en de kogel heeft het goed ingeschat: het is uiteindelijk Michael die Henry uit de boekenkast zal halen. Hij neemt hem mee op zijn dagelijkse motorritje rond Lake Henderson. Elke dag stopt hij even aan een kiezelstrandje, elke dag neemt hij Henry in de hand. De kogel is opgewondener dan ooit: vindt hij eindelijk zijn bestemming? Is Michael die ander die het bestaan van deze kogel bevrijdt van leegte en zinloosheid? De truc met een verteller die geen mens is, is natuurlijk al eerder toegepast, denk aan Willem Jan Ottens ‘Specht en zoon’, waarin een schilderij het woord neemt. Maar pas in de vaardige vingers van rasverteller Martin Michael Driessen wordt helder hoe zo’n spitsvondig perspectief een verhaal spanning, pit en prikkeling kan bezorgen – om humor niet te noemen. Niets menselijks is de vertellende kogel vreemd. Het is een gecultiveerd, wat nuffig personage, dat belang hecht aan decorum en eergevoel, en vanuit zijn positie aan de zijlijn spits en vaak neerbuigend commentaar levert op de menselijke komedie die zich voor zijn ogen afspeelt. Net als Odysseus, aan wie ettelijke keren gerefereerd wordt, moet hij beproevingen en reistochten doorstaan om tot zijn bestemming te komen. Dat die lijkt te liggen bij een schrijver die Michael heet, legt nog een sappig meta-laagje over Driessens bloedstollende vertelling. Tachtig pagina’s lang verstrikt deze meesterverleider je opnieuw in zijn vlekkeloze virtuoze spel. Tachtig pagina’s verfijnd en vakkundig schrijfplezier.
Redactie
Een onconventionele literaire roman, verteld vanuit het perspectief van een kogel. Verschillende mensen passeren de revue, die allemaal als potentiële schutters dan wel als doelwit in aanmerking komen: criminelen, Amerikaanse huisvaders, alledaagse mensen. De kogel zelf beschouwt zijn lot melancholisch en met een dosis humor. In talige stijl geschreven en geschikt voor een belezen publiek. Martin Michael Driessen (Bloemendaal, 1954) is een Nederlandse schrijver. Hij schreef meerdere boeken. Hij won eerder de prestigieuze ECI Literatuurprijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.