Vele vreemde vormen
Tom Hofland
1 exemplaar
Beschikbaarheid | Uitgave | Plaats in de bib |
---|---|---|
Aanwezig |
Em. Querido's Uitgeverij BV, 2022 |
VERDIEPING 3 : DUIZENDZINNEN : ROMANS : HOFL |
Bo Van Houwelingen
2/ei/28 m
Nacht. IJskoude wind. Het vage schijnsel van de maan. Koormuziek die door een open raam sijpelt. Een gepreveld gebed. Lampen die flikkeren. Een marmeren vloer als een zwarte spiegel. Wat is dit? De openingsscène van een matige horrorfilm? Een griezelattractie op de kermis? Je laatste nachtmerrie?
Nee, we hebben de nieuwe roman van Tom Hofland (1990) te pakken. Hofland, die niet onverdienstelijk experimenteert met verschillende genres: zijn debuut Lyssa was een 19de-eeuws kostuumdrama en zijn tweede, Vele vreemde vormen, een detective. Ditmaal waagt de schrijver zich met De menseneter aan de gothic novel, een literair genre ontstaan in de 18de eeuw. Denk aan Frankenstein van Mary Shelley, Dracula van Bram Stoker en niet te vergeten The Mysteries of Udolpho van Ann Radcliffe - een boek dat aan het eind van de 18de eeuw zo populair was dat Jane Austen er een parodie op schreef: het geestige Northanger Abbey.
Vaste gothic-ingrediënten: oude gebouwen met donkere gangen, geheime luiken in de vloer, nevelige bosranden, onheilspellende beesten die te pas en te onpas opduiken en een algehele sfeer van broedende somberheid. Plus een naïeve protagonist die in de greep raakt van een mysterieuze figuur met duivelse trekjes. Hofmans De menseneter heeft het allemaal - zij het in een hedendaags hemdje gestoken.
Setting: een groot kantoor aan de rand van de Veluwe waar de afdeling Sales&Quality zich bezighoudt met het verkopen van pilcapsules. Van die oplosbare hulsjes dus, zonder inhoud; een opzichtige hint naar de ledigheid van het werk. De afdeling wordt geleid door Lute, een veertiger die fleecevesten draagt en vaak 'jeetje' zegt. Hij is gescheiden, heeft een zoontje van 2 en woont in een appartement waar de ramen dichtgeschroefd zitten om de climate control niet te ontregelen. En Lute heeft stress, want na een bedrijfsovername is zijn afdeling boventallig verklaard en hij is degene die 32 werknemers moet zien te lozen. Jeetje.
Goddank duikt daar ene Lombard op, een man die eruitziet als 'een eersteklas bureaucraat', met dun grijs haar, een blauwe pantalon en een geblokt overhemd. Het enige opvallende aan hem is dat hij vergezeld wordt door een grote zwarte poedel. En dat hij sigaretten uit een zilveren koker rookt. En niet uitgepraat raakt over Gesualdo, een Italiaanse componist die zijn vrouw en haar minnaar afslachtte. En o ja, hij doet dutjes in de laadbak van een truck, bedolven onder een berg met aarde. Nee, het is helemaal niet in de haak met die Lombard, en Lute weet dat ook. Maar die is allang blij dat iemand anders voor hem het vuile werk opknapt.
Een genre geloofwaardig imiteren, zoals Hofland doet, is knap, maar het blijft een kunstje. Zoals het geinig is als iemand een accent heel goed kan nadoen. Maar Hofland voegt iets extra's toe, iets eigens wat ook zijn andere werk kenmerkt: een mix van ironie, absurdisme en suspense. Zaken die moeilijk te doseren zijn; het wordt al snel flauw, onbegrijpelijk of te willekeurig, zoals bij Hoflands vorige roman Vele vreemde vormen het geval was. Maar in De menseneter is het goed gegaan. De dialogen werken vervreemdend, de grimmige sfeer is weliswaar vet maar toch overtuigend neergezet en hoewel je meteen weet dat Lombard het kwaad zelve is, blijf je benieuwd hoever hij zal gaan. En alles, ook de gruwelijkste zaken, wordt droogjes opgediend. Ziehier: Reiner, het hulpje van Lombard, slaat iemand de schedel in met een steen.
'Niets aan de hand', zegt hij, terwijl de hersens van het slachtoffer naar buiten puilen.
'Weet je het zeker?', vraagt Lute.
'Heel zeker!' Een dikke klodder bloed druipt over Reiners jas.
'Volgens mij gaat het niet helemaal goed.'
'Maak je toch niet zo druk, Lute.' Reiners stem blijft vriendelijk, hoewel er iets van irritatie in doorsijpelt.
'Nou, ik maak me niet per se druk. Ik maak me gewoon een beetje zorgen. Je hebt hem best hard geraakt.'
'Je hebt te veel stress, Lute. Dan ga je je zorgen maken om dingen die triviaal zijn.'
'Ik ben niet gestrest hoor. Echt niet. Maar hij bloedt nogal.'
'Echt? Volgens mij niet.'
'Het zit op je jas.'
'Echt waar?'
Et cetera.
Het geheel is grappig én spannend; een zeldzame combinatie. Ik moest vaak denken aan de films van Alex van Warmerdam, die zich immer afspelen op unheimische plekken met een hoog eind-van-de-wereldgehalte, strakke gazons, zoemende insecten en enge honden, waarin de tragische hoofdpersoon niet zelden te gronde wordt gericht door een vreemde kracht. En dat je daar dan tóch om moet lachen.Markies de Sade schreef in 1800 dat de gothic novel een politieke dimensie had en zag de opkomst ervan als een reactie op de Franse Revolutie. Een resultaat van de revolutionaire schokken die in heel Europa voelbaar waren. Hoe groter de maatschappelijke gruwel, meende hij, hoe sensationeler de literatuur. Ook De menseneter raakt aan het politieke. In een gepolariseerde maatschappij vol angst en wantrouwen gedijt het kwaad, zo luidt de boodschap. En de alom aanwezige gedachte 'als ik het niet doe, doet een ander het wel' is een vrijbrief voor hufterig gedrag. 'Wie zo'n systeem in werking zet, die hoeft er slechts af en toe een aanmaakblokje in te gooien, en het vuur laait weer op', legt Lombard vergenoegd uit. 'En daar warm ik mijn handen aan.'
Hofland uit ook kritiek op het rendementsdenken van grote bedrijven: in dit boek worden arbeiders uitgeknepen en 'boventallige' werknemers uit de weg geruimd - indien nodig met geweld. Lute staat erbij en kijkt ernaar. Het is puur zakelijk, houdt hij zichzelf voor. De mensen moeten het niet zo persoonlijk nemen. 'Soms zou ik willen stoppen met leven, maar niet doodgaan', denkt Lute als het hem toch even te veel wordt. Het is een laffe gedachte: dit is een man die geen verantwoordelijkheid aandurft, die liever het kwaad laat regeren dan zelf ingrijpt. Daarmee is hij de personificatie van iedereen die de mond vol heeft van de misstanden in de wereld maar er geen biefstukje minder om eet. Achter de gothic-façade blijkt De menseneter warempel een geëngageerde roman te zijn. Nog een genre dat Hofland kan afvinken.
****
Querido; 256 pagina's; € 22,99.
Gerwin van der Werf
i /un/07 j
***()*
Op basis van zijn debuut ‘Lyssa’, een met vaste hand geschreven verhaal in de geest van de oude Russen, werd Tom Hofland in 2018 door de Volkskrant uitgeroepen tot literair talent van het jaar. Zijn tweede boek, ‘Vele vreemde vormen’ (2020), overtuigde niet helemaal. Het sympathieke aan zijn nieuwe, derde roman ‘De menseneter’ is dat het Hofland overduidelijk niets kan schelen of hij beloftes inlost. Hoe haal je het anders in je hoofd een kluchtige pastiche op een B-horrorfilm te schrijven? Tom Hofland is een echte verzinner, hij doet niet aan autobiografisch schrijven, tegen de heersende trend in. Hij beleeft plezier aan fantaseren, verdraaien en vervreemden. Uit de bocht vliegen hoort daar ook bij, als het maar met een beetje flair is. In de proloog word je al gewaarschuwd: dit gaat op zijn minst merkwaardig worden. We lezen over een man die door een jonge vrouw in een restaurant van dichtbij in de borst en in het oog wordt geschoten. Even later staat de neergeschoten man op en loopt hij vloekend weg met een servet in zijn oog. Je fronst even en leest verder, het vreemde voorval vergetend omdat we in een herkenbaar heden terechtkomen. Lute, hoofd van de afdeling Sales & Quality van een medisch bedrijf, krijgt van zijn bazin de opdracht al het personeel van zijn ‘boventallige’ afdeling te ont-
slaan. Zomaar ontslaan gaat niet, dus moet hij ervoor zorgen dat de werknemers zelf ontslag nemen, een even ondankbaar als onmogelijk klusje. We komen erachter dat Lute niet zo’n stabiele figuur is: ‘Hij staat op. Gaat weer zitten. Hij heeft het gevoel dat hij moet rennen: maar waarheen?’ Lutes onmacht komt tot uiting in het aantal onbeantwoorde e-mails dat dagelijks op zijn scherm verschijnt. Ook in zijn persoonlijke leven loopt weinig op rolletjes. Dan ontmoet hij in een café een vreemde kerel die zegt hem te kunnen helpen. Hij presenteert zich als de assistent van een soort headhunter genaamd Lombard, die in enkele dagen orde op zaken belooft te stellen. Deze Lombard, met een geweer op de schouder en altijd in gezelschap van een griezelige hond, neemt het headhunten nogal letterlijk, zo blijkt, en binnen de kortste keren verdwijnen er werknemers. Lute ontdekt dat Lombard iedere nacht in de laadbak van zijn pick-uptruck slaapt, onder een dikke laag aarde. Maar tegen die tijd kan hij er niets meer aan doen, het spel is op de wagen, hij heeft zijn ziel aan de duivel verkocht. Dit alles is net zo vreemd, gewelddadig en zwartkomisch als het klinkt. En het wordt zelfs nog vreemder, in een kinderlijk aandoende, droogkomische stijl vol snedige dialogen. Doorlezen wil je wel, eerder uit nieuwsgierigheid naar de volgende bizarre scène dan omdat je je het lot van Lute en zijn collega’s zo aantrekt. Er is nog een tweede, sympathiekere hoofdpersoon, de naar liefde hunkerende Mea. Zij lijmt de brokstukken van deze wat richtingloze horrorklucht aan elkaar. Hoewel, richtingloos? Het motto van het boek is een uitspraak van Macbeths vriend Banquo, die hem wil waarschuwen voor de profetieën van de drie heksen: wie de verdraaide waarheden van the instruments of darkness gelooft, komt in een maalstroom van gruwelen terecht. ‘De menseneter’ is een Tarantino- of David Lynch-achtige uitwerking van die uitspraak, maar als satire op, of aanklacht tegen iets (managementtaal en ontmenselijking in bedrijven?) werkt de roman minder goed dan Hofland misschien beoogt. Het verhaal zelf doet je fronsen, lachen, walgen soms. Vooral verstokte comiclezers en B-filmfanaten zullen de groteske scènes waarderen. Het is ook gewoon erg goed gedaan: tijdens het lezen kun je Hoflands sardonische lachje bijna horen.
Bookarang
Een literaire roman over het bedrijfsleven. De lezer volgt het verhaal van Luwe, een kwaliteitsmanager bij een groot farmaciebedrijf op de Veluwe. Luwe moet na een overname door een Zwitserse investeerder niet alleen tientallen van zijn collega's zien weg te werken, maar krijgt ook de opdracht ze over te halen zelf ontslag te nemen. Wanneer hij hiervoor een headhunter inhuurt, blijkt dat Luwe een gevaarlijke vergissing heeft begaan en dat hij de mensen om hem heen in levensgevaar heeft gebracht. Vlot en helder geschreven. Het boek zal een brede tot literaire lezersgroep aanspreken. Tom Hofland (Apeldoorn, 1990) is romanschrijver, theaterschrijver en programmamaker. Hij werd na het verschijnen van zijn debuutroman ‘Lyssa' (2017) door de Volkskrant uitgeroepen tot het Literaire Talent van 2018 en ontving het C.C.S. Crone Stipendium. Zijn tweede roman, 'Vele vreemde vormen' (2019), werd genomineerd voor de BNG Bank Literatuurprijs.
Laat hieronder weten op welk e-mailadres je een bericht wil krijgen als dit item beschikbaar is. Dit is geen reservering. Je krijgt geen voorrang om dit item te lenen.
Je gaat akkoord dat we je een mail sturen om je aanvraag te bevestigen en je te verwittigen wanneer jouw artikel binnen is. Deze mails zijn eenmalig. Je kan je toestemming op elk moment intrekken via de link in de bevestigingsmail.